Η Ισλανδία έχει πληθυσμό 353.970 κατοίκους. Οπότε αν θέλεις να γράψεις ένα ρεαλιστικό νουάρ για μία κοινωνία όπου όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους πρέπει να επινοήσεις μία ευφάνταστη πλοκή.
Η Ισλανδή συγγραφέας Ίρσα Σιγκουρδαντότιρ θα μας τα πεί όλα αυτά την Τρίτη στις 9 το βράδυ στο Public Cafe του Συντάγματος. Θα συζητήσει μαζί της η δημοσιογράφος Τασούλα Επτακοίλη.
Στην Ισλανδία δεν υπάρχουν οργανωμένες συμμορίες. Δεν υπάρχουν γκέτο όπου ανθεί το έγκλημα. Ούτε φυσικά ισχυροί έμποροι ναρκωτικών ή σωματέμποροι που διαπρέπουν στο trafficking γυναικών.
Οι ελάχιστοι φόνοι είναι συνήθως εγκλήματα πάθους ή οφείλονται στο αλκοόλ.
Οι κάτοικοι είναι λίγοι «όλοι τους ξέρουν όλους» όπως λέει η Ίρσα. Οπότε για να γράψεις ένα νουάρ δεν μπορείς να καταφύγεις στη κλασική φόρμα. Πρέπει να επιστρατεύσεις την φαντασία σου και να επινοήσεις μία πλοκή που να μοιάζει ρεαλιστική καθώς αφορά μία μικρή κοινωνία όπου ο καθένας κρύβει καλά τα ένοχα μυστικά του. Άλλωστε όπως το θέτει η ίδια είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να διαβάζεις για εγκλήματα όταν αυτά συμβαίνουν σε χώρες που για πολύ καιρό αποτελούσαν πρότυπο δημοκρατικής κοινωνίας για τον υπόλοιπο κόσμο.
«Το Μήνυμα» (Εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Αλέξης Καλοφωλιάς) που κυκλοφόρησε πρόσφατα είναι ένα συναρπαστικό τέτοιο παράδειγμα.
Δέκα χρόνια πριν ένα σχολείο της Ισλανδίας είχε αδελφοποιηθεί με ένα άλλο αμερικάνικο. Ανάμεσα στις κοινές δραστηριότητες τους ήταν να θάψουν στην αυλή των σχολείων, μία χρονοκάψουλα με τα γράμματα εννέα δεκατριάχρονων μαθητών που θα έκαναν τις δικές τους προβλέψεις για το μέλλον. Μόνο που όταν μία δεκαετία μετά ανοίγουν την χρονοκάψουλα ανάμεσα στα ελπιδοφόρα γράμματα των μικρών, βρίσκουν και κάποιο που προβλέπει έξι φόνους. Τα υποψήφια θύματα αναφέρονται μόνο με τα αρχικά τους χωρίς άλλα στοιχεία.
Αυτή την αλλόκοτη υπόθεση αναλαμβάνει o ντετέκτιβ Χούλνταρ μαζί με την ψυχολόγο Φρέιγια. Ένα δίδυμο που είχε πρωταγωνιστεί και στη προηγούμενη αστυνομική περιπέτεια της Ίρσα, με τίτλο «DNA». Τώρα ο απείθαρχος αστυνομικός και η δυναμική ψυχολόγος πρέπει να συνεργαστούν ξανά για να ανακαλύψουν ποιος κρύβεται πίσω από την επιστολή. Παράλληλα η ανακάλυψη ανθρώπινων μελών στην αυλή ενός σπιτιού ο ιδιοκτήτης του οποίου βρίσκεται δολοφονημένος κάνουν ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη να βρούνε αυτόν που πριν δέκα χρόνια καταδίκασε μία ομάδα ανθρώπων σε θάνατο.
Πολιτικός μηχανικός στο Ρέικιαβικ, η Ίρσα άρχισε την συγγραφική της πορεία γράφοντας παιδικά βιβλία γιατί «ήταν κακή μαγείρισσα και άσχετη με τις δουλειές του σπιτιού». Όμως καθώς οι ιστορίες της Αγκάθα Κρίστι την είχαν στοιχειώσει από παιδί, από το 1998 άρχισε να γράφει ιστορίες μυστηρίου. Άλλωστε η Ισλανδία όπως λέει, προσφέρεται ως τόπος εγκλήματος αφού «είναι τεράστια, αραιοκατοικημένη και υπάρχουν ερημικές περιοχές κατάλληλες για να θάψεις ένα πτώμα».
Μόνο που στην Ισλανδία τα εγκλήματα δεν αφορούν μόνο πτώματα.
Το 2016, οκτώ χρόνια μετά την οικονομική κατάρρευση οι αρχές της Ισλανδίας έστειλαν μία σειρά από τραπεζίτες στη φυλακή, θεωρώντας τους υπεύθυνους για την οικτρή κατάσταση που βρέθηκε η οικονομία της χώρας το 2008.
Η Ίρσα είχε παρακολουθήσει την δίκη- η οποία βασίστηκε σε στοιχεία που είχε συγκεντρώσει ένας Σουηδός ερευνητής, γιατί η κυβέρνηση δεν εμπιστευόταν τους δικούς της- και διαπίστωσε ότι το οικονομικό έγκλημα είναι εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση κι ότι αυτοί που το διαπράττουν έχουν μία ελαστική ηθική. Πολύ πιο κυνικοί από τους συνήθεις εγκληματίες δεν νιώθουν καμία ενοχή αφού όπως λένε απλώς καταχρώνται χρήματα, δεν αφαιρούν την ζωή κανενός. Ταυτόχρονα η οικονομική κατάρρευση δημιούργησε και μία νέα πραγματικότητα σε μία χώρα κάποτε πρότυπο. Οι συνέπειες ήταν η διάλυση του κοινωνικού ιστού, η αύξηση του αλκοολισμού και μία ολοένα και αυξανόμενη οργή των πολιτών που συχνά τους οδηγεί σε βίαια ξεσπάσματα.
Η φιλοσοφία της Ίρσα γύρω από τις νουάρ ιστορίες της είναι απλή.
Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί, ηθικοί και ανήθικοι, μόνο συνηθισμένοι άνθρωποι που σε κάποια στιγμη κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες έφτασαν στο σημείο να διαπράξουν ένα έγκλημα. Και όπως όλοι οι ομότεχνοι της που συγκροτούν την φράξια του σκανδιναβικού νουάρ στη σύγχρονη αστυνομική λογοτεχνία η Ίρσα δεν ενδιαφέρεται τοσο για αινίγματα που λύνονται από ευφυείς ντετέκτιβ. «Οι ιστορίες δεν είναι παρά ο δικός μου τρόπος να περιγράψω τη κοινωνία που ζω, να επισημάνω τα προβλήματα –που μετά την οικονομική κρίση είναι πιο πολύπλοκα- αλλά με μία μέθοδο που δεν κουράζει, ούτε καταθλίβει όποιον τα διαβάζει».