Αιώνια νεότητα, μια εμμονή των ανθρώπων από τον Μεσαίωνα [εικόνες]

Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους μύθους της ανθρωπότητας: η αθανασία, η αιώνια ζωή. Από τον Γκιλγκαμές ως τον Ντόριαν Γκρέι, τον Ηρακλή και τον Βόλντεμορ, περνώντας από τον Πήτερ Παν ή τον Τζακ Σπάροου, αδιάκοπα οι άνθρωποι δημιουργούν περσόνες που ψάχνουν τον πολυπόθητο θησαυρό της αιώνιας νιότης.

Αλλά η αθανασία απασχολεί με πολλές μορφές: πρέπει να μη γερνάμε ποτέ; Να μην πεθαίνουμε ποτέ; Ή να ξανανιώνουμε κατά καιρούς; Στον Μεσαίωνα, για παράδειγμα, αυτό το όνειρο έχει πολλά μοντέλα.

Πηγή τη νιότης
Στα μεσαιωνικά κείμενα υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ξανανιώσει κανείς. Για παράδειγμα, ο Δανός ήρωας Holger έλαβε από την νεράιδα Μοργκάν ένα δαχτυλίδι που του επέτρεπε να ξαναγίνεται νέος μόλις περνούσε το όριο των 100 ετών.
Στον μεσαίωνα πολύ δημοφιλής ήταν και η Πηγή της νιότης και αρκούσε να πιείς μερικές γουλιές για να ξαναγίνεις νέος. Ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 30-32 χρόνια και η συνταγή έκανε πάταγο.

Αλλά που βρίσκεται αυτή η μαγική πηγή; Οι συγγραφείς διχάζονταν σε αυτό το ερώτημα. Ορισμένοι πίστευαν ότι βρίσκεται στο μυθικό βασίλειο του ιερέα Ιωάννη, στην Ανατολή. Ηταν ένα χριστιανικό κράτος, για το οποίο είχαν γράψει πολλοί ευρωπαίοι ταξιδιώτες του ΧΙΙου και ΧΙΙΙου αιώνα (Hugues de Gabala, Guillaume de Rubrouck και Marco Polo). Ωστόσο οι έρευνες που έγιναν για να ευρεθεί αποδείχθηκαν χωρίς αποτέλεσμα. Ορισμένοι, στον XIVο αιώνα πίστευαν ότι αυτό το βασίλειο βρίσκεται στην Αιθιοπία.

Αλλοι τοποθετούσαν την Πηγή της Νιότης στην παραμυθένια Xώρα Cockaigne (Γη της Επαγγελίας), ένα παραδεισιακό μέρος που είχαν επινοήσει οι ποιητές του ΧΙΙου αιώνα και σημαίνει «η χώρα του μελιού». Εκεί, σε αυτόν τον παράδεισο επί της Γης, η φύση είναι γενναιόδωρη για τους κατοίκους, κανείς δεν πεινάει ή πολεμάει, οι γιορτές διαρκούν όλο το χρόνο, επιβάλλεται το παιχνίδι, η γιορτή και η τεμπελιά ενώ, αντίθετα, η εργασία καταδικάζεται

The Land of Cockaigne, του Pieter Bruegel, 1567. Στο κέντρο το δέντρο της Αφθονίας, γεμάτο καλούδια. Στα πόδια του, οι 3 κοινωνικές τάξεις, χορτάτες, κοιμούνται: ένας στρατιώτης, ένας ευγενής και ένας χωρικός.

Στο βιβλίο του «Η πείνα και η αφθονία», ο Massimo Montanari τοποθετεί την γέννηση του μύθου της χώρας Cockaigne μεταξύ του ΧΙΙου και του XIVου αιώνα. Η παλαιότερη αναφορά σε αυτήν βρισκόταν στα Carmina Burana, αυτά τα τραγούδια των απόκληρων ιερέων που υμνούσαν το κρασί, τον ελεύθερο έρωτα, το παιχνίδι και την ακολασία.

Στις αρχές του XVIου αιώνα, οι Ισπανοί κατακτητές την έψαχναν στις ζούγκλες και τα έλη της Φλόριντα, στον Νέο Κόσμο, τις ΗΠΑ.

Το μαγικό φίλτρο
Ταυτόχρονα, πολλοί στρέφονταν και προς την επιστήμη. Η αλχημεία είχε στόχο να ανακαλύψει ένα ελιξίριο μακροζωίας, ακόμη και αθανασίας.
Ο Roger Bacon (1214-1294), αποκαλούμενος και Doctor mirabilis λόγω του επιστημονικού του πεδίου, Αγγλος φιλόσοφος και αλχημιστής, έγραψε ότι το ανθρώπινο όν είναι «εκ της φύσεως αθάνατο»: τα γηρατειά, και κυρίως ο θάνατος, δεν είναι παρά ατυχήματα και στο χέρι μας είναι να τα ακυρώσουμε, με φάρμακα.
Πράγματι, σε όλο τον μεσαίωνα, οι γιατροί και αλχημιστές της εποχής συνταγογραφούσαν δίαιτες με στόχο να επιμηκύνουν το προσδόκιμο ζωής.

Φοίνικας, αετός και περιπλανώμενος Ιουδαίος
Οι άνθρωποι ποθούν την αιώνια ζωή, την αναζητούν και την ονειρεύονται ...αλλά ορισμένα όντα την έχουν ήδη! Στο διάσημο βιβλίο του «Ευρετήριο ζώων», το οποίο έγραψε στις αρχές του ΧΙΙΙου αιώνα, ο Pierre de Beauvais αναφέρει δύο αθάνατα πτηνά. Το πρώτο είναι βεβαίως ο Φοίνιξ, το πουλί που μπορεί να καίγεται μόνο του και να αναγεννάται από τις στάχτες του.
Αλλά και ο αετός έχει μια εκπληκτική ικανότητα: όταν αισθάνεται μεγάλος σε ηλικία, πετάει ως τον ήλιο, βουτάει σε μια πηγή τρεις φορές και ξαναγίνεται νέος!
Τα δύο πουλιά ζουν έτσι αιώνια, ακολουθώντας έναν κύκλο γηρατειών-νιότης που επαναλαμβάνεται αενάως. Γίνονται έτσι σύμβολα του αναστημένου Χριστού.

Αυτή η δύναμη δεν είναι αποκλειστική των δύο πουλιών. Οι μεσαιωνικοί θρύλοι αναφέρουν και την ιστορία του Περιπλανώμενου Ιουδαίου. Όταν ο Ιησούς Χριστός οδηγούνταν στον τόπο του Μαρτυρίου, φέροντας τον βαρύ Σταυρό, διερχόμενος μπροστά από το κατάστημα ενός Εβραίου που έφερε το όνομα Αχασβήρος, οι Ρωμαίοι στρατιώτες ζήτησαν απ΄ αυτόν να κρατήσει για λίγο χρόνο εκείνος τον Σταυρό προκειμένου να ξεκουραστεί ο Ιησούς. Ο Αχασβήρος όχι μόνο αρνήθηκε αλλά γυρνώντας προς τον Ιησού είπε: "βάδιζε, βάδιζε". Τότε ο Ιησούς στρέφοντας το βλέμμα του σ΄ αυτόν του απάντησε: «Βάδιζε και εσύ και να διατρέξεις όλη τη γη, χωρίς να σταθείς πουθενά, μέχρις ότου εγώ επιστρέψω από την Βασιλεία των ουρανών εις την Γην». Από την επόμενη ημέρα, σύμφωνα πάντα με την παράδοση αυτή, ο Αχασβήρος άρχισε να παριπλανιέται και να περιφέρεται ανά την υφήλιο ως τη Δευτέρα Παρουσία.

Ο Περιπλανώμενος Ιουδαίος πήρε στους θρύλους τα ίδια χαρακτηριστικά με τον αετό: σύμφωνα με τον χρονικογράφο Matthieu Paris, έφτασε στα 100 χρόνια, αρρώστησε και όταν ανάρρωσε ήταν πάλι 30 ετών.

Αυτός ο μύθος ήταν πολύ δημοφιλής στον Μεσαίωνα. Το 1415, ένας έμπορος από την Φλωρεντία αφηγείται την επίσκεψη στην πόλη του κάποιου Giovanni Votaddio, με τρομερά χαρίσματα. Ο δήμαρχος της πόλης, ο Leonardo Bruni, διανοούμενος στην εποχή του, συζήτησε επί τρεις ώρες μαζί του και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «είτε είναι άγγελος, είτε διάβολος, πάντως γνωρίζει όλες τις γλώσσες του κόσμου».
Το εν λόγω άτομο, πάντως, έμοιαζε να είναι αθάνατος: τα σχοινιά σπάνε όταν προσπαθούν να τον απαγχονίσουν, δραπετεύει από όλες τις φυλακές κλπ. Ο Φλωρεντίνος έμπορος δεν έχει καμία αμφιβολία: πρόκειται για τον Περιπλανώμενο Ιουδαίο που τιμωρήθηκε από τον Χριστό και είναι αθάνατος. Εξάλλου, περνάει από την Ιταλία κάθε εκατό χρόνια, όπως διαβεβαιώνει και ο γέροντας της γειτονιάς.
Κατά συνέπεια, αυτό το μοτίβο της κυκλικής αναγέννησης πήρε εδώ γεωγραφικές διαστάσεις: κάθε εκατό χρόνια, ένα άτομο επιστρέφει, σε μια ατελείωτη περιπλάνηση.

Ο μύθος του Περιπλανώμενου Ιουδαίου είναι ενδιαφέρων, γιατί δείχνει ότι η αθανασία μπορεί να θεωρηθεί και κατάρα. Εξάλλου, όταν ο Φλωρεντίνος έμπορος άρχισε να θέτει ερωτήσεις στον Giovanni Votaddio, εκείνος άρχισε να κλαίει και να παραπονείται για τη μοίρα του, λίγο πριν εξαφανιστεί.

Αρκετούς αιώνες αργότερα, ο Αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουί Μπόρχες (1899-1986) σκηνοθέτησε έναν αθάνατο Ρωμαίο που ψάχνει παντού το νερό αντίδοτο στην πηγή της νιότης.

Η μακροζωία υπήρξε ανά τους αιώνες ένα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό μοτίβο, ειδικά στην επιστημονική φαντασία. Διαχρονικά πήρε και οικονομικές διαστάσεις, αφού πολλές βιοιατρικές φίρμες αναζήτησαν πολύ σοβαρά τρόπους καταπολέμησης της γήρανσης ή επιβράδυνσής της.

Αν τέτοια φάρμακα εφευρεθούν κάποια μέρα, τι θα συμβεί στον άνθρωπο; Θα γίνουμε κάτοικοι της Χώρας Cockaigne, ευτυχισμένοι γιατί θα αγνοούμε τον θάνατο; Ή θα γίνουμε Giovanni Votaddio, απελπισμένοι με την αιώνια ζωή;