Η κίνηση του Αλέξη Τσίπρα για συμφωνία Εκκλησίας - Κράτους είχε αρχικά όλα τα χαρακτηριστικά μιας πολιτικής κίνησης «ματ». Μια win-win συμφωνία με τον Ιερώνυμο, λίγους μήνες πριν από τις κάλπες.
Μια συμφωνία, δηλαδή, με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, με αντίτιμο την ανοχή της Ιεραρχίας στην προώθηση της «θρησκευτικής ουδετερότητας» μέσω της Αναθεώρησης του Συντάγματος και μια νέα ρύθμιση για τη μισθοδοσία του κλήρου, που θα άνοιγε τον δρόμο για χιλιάδες διορισμούς στο Δημόσιο.
Δύο σημαντικά «δώρα» στο αριστερό ακροατήριο εν όψει εκλογών και μία πρωτοβουλία που θα ενίσχυε το ηγετικό προφίλ του Αλέξη Τσίπρα. Το είπε και ο ίδιος: «Θαύμα έγινε, όταν μετά από 79 χρόνια βρίσκεις λύση»...
Η κίνηση μάλιστα είχε προετοιμαστεί μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Αν και οι συζητήσεις και οι διαπραγματεύσεις είχαν ξεκινήσει εδώ και τρία χρόνια, όπως είπε ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στο κανάλι Alpha, τίποτα δεν είχε διαρρεύσει. Λίγες ημέρες αργότερα, και μετά τις σφοδρές αντιδράσεις του κλήρου, η κυβέρνηση Τσίπρα έκανε πίσω.
Αποτυχία, μετά τον Ανδρέα και τον Σημίτη
Η πρώτη αποτυχία πρωθυπουργού να αλλάξει το status της Εκκλησίας ήταν αυτή του Ανδρέα Παπανδρέου. Στις αρχές του 1982, η κυβέρνηση θέσπισε τον πολιτικό γάμο. Κατόπιν όμως σφοδρών αντιδράσεων της Εκκλησίας, και μετά από απευθείας επαφές του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου με τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ, το νομοσχέδιο που ήρθε προς ψήφιση στη Βουλή προέβλεπε «ισοδυναμία» πολιτικού και θρησκευτικού γάμου, όχι όμως και υποχρεωτικότητα του πολιτικού, όπως ήταν το αρχικό σχέδιο. Την περίοδο 1985-1987 η Εκκλησία αντέδρασε έντονα και σε νομοθετικές πρωτοβουλίες για απαλλοτρίωση εκκλησιαστικής περιουσίας, με αποχή από εορτασμούς και διοργάνωση συλλαλητηρίου.
Τον Ιούνιο του 2000 ξεσπά το θέμα των ταυτοτήτων. Η Κυβέρνηση Σημίτη αποφάσισε να καταργήσει την αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες, απόφαση στην οποία αντέδρασε σφοδρά ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, οι οποίοι διοργάνωσαν ογκώδεις λαοσυνάξεις και συλλογή υπογραφών.
Ο ενθουσιασμός Τσίπρα για νέο status στην Εκκλησία
Η συμφωνία είχε κρατηθεί επτασφράγιστο μυστικό για να κερδίσει η κυβέρνηση την μάχη των εντυπώσεων.
Μέχρι την αποκάλυψη της συμφωνίας απο το iefimerida, λίγες ώρες πρίν να γίνουν οι επίσημες ανακοινώσεις στο Μέγαρο Μαξίμου. Και είναι αλήθεια ότι οι πρώτες αντιδράσεις ήταν θετικές και η κυβέρνηση φαινόταν να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ακόμα και η Νέα Δημοκρατία αρχικά, αντέδρασε θετικά: «Η Νέα Δημοκρατία εκφράζει την ικανοποίησή της για την καθυστερημένη υιοθέτηση της πάγιας θέσης της από τον ΣΥΡΙΖΑ σε ό,τι αφορά τις σχέσεις Πολιτείας-Εκκλησίας» ήταν το πρώτο σχόλιο της Πειραιώς με ακόμα τις λεπτομέρειες της συμφωνίας να μην είναι απόλυτα σαφείς.
Το πρώτο χτύπημα στην Συμφωνία
Το πρώτο χτύπημα στην συμφωνία ήρθε από τους κληρικούς που δεν είδαν με καθόλου καλό μάτι, την ρύθμιση με την οποία θα τους αφαιρείτο ο τίτλος του δημοσίου υπαλλήλου, η δε μισθοδοσία τους θα γινόταν από ειδικό κονδύλι που θα μεταφέρονταν στην Εκκλησία. Σε ανακοίνωσή τους μάλιστα, λίγες ώρες μετά την συμφωνία, τόνιζαν:
«Οι αντιδράσεις μας πρόκειται να είναι μαζικές και πρωτόγνωρες στην ελληνική ιστορία».
Ακολούθησε η διαρροή από το Φανάρι ότι το Πατριαρχείο δεν είχε ενημερωθεί, η δυσφορία που άφησε να φανεί ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, αλλά και οι πρώτες αντιδράσεις των Μητροπολιτών που αμφισβήτησαν το δικαίωμα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος να δεσμεύσει την Ιεραρχία.
Οι αντιδράσεις από τους Μητροπολίτες
Οι πρώτες βολές ήρθαν από τους Μητροπολίτες Δημητριάδος, Μεσσηνίας και Σπάρτης. Ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων κατηγόρησε τον κ. Ιερώνυμο για προδοσία, ενώ ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος υποστήριξε πως δεν «συμφώνησε η εκκλησία αλλά ο Αρχιεπίσκοπος με τον πρωθυπουργό. Παράλληλα, ο Μητροπολίτης Πειραιώς ζήτησε την άμεση σύγκληση της Ιεραρχίας. Πιο φανατικός απ όλους, όπως πάντα, ο Αμβρόσιος που έγραψε στο blog του:
«Αίσχος, Κύριε Πρωθυπουργέ!Έλληνες Ορθόδοξοι Κληρικοί ξεσηκωθείτε!Πάρτε τα Λάβαρα της αντιστάσεως στα χέρια σας».
Η αμφισβήτιση του Ιερώνυμου
Η συμφωνία είχε αρχίσει να βάζει νερά. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος αντιμετώπιζε αμφισβήτηση εκ τω έσω. Μητροπολίτες με κύρος και επιρροή είχαν αποφασίσει να ταχθούν με τους απλούς κληρικούς που φοβόντουσαν την αλλαγή του εργασιακού τους status. Ενδεχομένως ορισμένοι να είχαν και άλλη στόχευση. Μάχες διαδοχής δεν γίνονται μόνο στα κόμματα. Δίνονται και στην Εκκλησία... Λίγες ώρες μετά πάντως, ο Ιερώνυμος θα αρχίσει να παίρνει αποστάσεις από την συμφωνία και να κάνει λόγο για Σχέδιο Συμφωνίας που θα τεθεί υπόψιν της Ιεραρχίας...
Τα καρφιά του Νίκου Φίλη
Την ίδια στιγμή η συμφωνία που επετεύχθη με τον Ιερώνυμο θα συναντήσει αντιδράσεις και στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Ως συνήθως πρώτος εξέφρασε την διαφωνία του ο πρώην υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, που έφυγε απο το υπουργείο κατόπιν πιέσεων από την Εκκλησία λόγω της πρόθεσής του να αλλάξει την διδασκαλία των Θρησκευτικών.
Ο Νίκος Φίλης διαφώνησε και με την παραδοχή οτι το κράτος χρωστάει στην Εκκλησία και εξ αυτού του λόγου πρέπει πάντα να πληρώνει την μισθοδοσία του κλήρου αλλά και με τον αριθμό των ιερέων:
«Η συμφωνία λέει ότι μας χρωστάει το κράτος, να πληρώνει για πάντα! Δεν ισχύει αυτό» είπε ο Νίκος Φίλης και πρόσθεσε: Είναι «περίεργο και παράδοξο» να μην είναι δημόσιοι υπάλληλοι οι ιερείς αλλά ταυτόχρονα να τους πληρώνει το κράτος.Είναι πολλοί οι 10.000 ιερείς, τι να κάνουμε;».
Η δήλωση Τζανακόπουλου που έβαλε φωτιές
Ομως η κρίσιμη στιγμή, που έβαλε ταφόπλακα στην συμφωνία, ήταν όταν την επομένη των ανακοινώσεων Τσίπρα Ιερώνυμου στο Μέγαρο Μαξίμου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να καλύψει τις θέσεις των ιερέων με 10 χιλιάδες προσλήψεις στο Δημόσιο:
«Με τη συμφωνία αυτή απελευθερώνονται 10.000 θέσεις δημοσίων υπαλλήλων, αυτό μας δίνει τη δυνατότητα στα επόμενα χρόνια, σταδιακά από το 2020 και μετά, να συμπληρώσουμε τις θέσεις με προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων για να καλύψουμε ανάγκες του κοινωνικού κράτους (γιατρούς, εκπαιδευτικούς)», είπε στο briefing ο κυβερνητικός εκπρόσωπος. «Θα συνεχίσουν να καλύπτονται ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά όπως και σήμερα».
Η δήλωση αυτή προκάλεσε πανικό στους απλούς ιερείς και έστρεψε την αντιπολίτευσης εναντίον τόσο της κυβέρνησης όσο και του Ιερώνυμου τον οποίο κατηγορούσαν υπογείως ότι κάνει πολιτικά παιχνίδια με τον Αλέξη Τσίπρα. Το είπε πολύ καθαρά ο Μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος που στηρίζει τον Ιερώνυμο: «Το θέμα κάηκε όταν βγήκε ο κ. Τζανακόπουλος και είπε ότι απολύονται 10.000 κληρικοί… Έδωσε ελπίδα σε 10.000 ανθρώπους και "κρέμασε στα μανταλάκια" 10.000 κληρικούς».
Η προεκλογική στόχευση της συμφωνίας έφερε σύσσωμη την αντιπολίτευση σε κόντρα με την κυβέρνηση και την ηγεσία της Εκκλησίας. Αφήνοντας μάλιστα σαφέστατες αιχμές για τον επικεφαλής της Εκκλησίας.
Το καρφί του Κυριάκου Μητσοτάκη
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην συνάντησή του με τους ιερείς, ήταν σαφής οτι δεν συμφωνεί με την αλλαγή των εργασιακών τους συνθηκών. Με καρφί όμως και για τον Αρχιεπίσκοπο.
«Προφανώς αυτό είναι ένα ακόμη επικοινωνιακό κόλπο της κυβέρνησης και ειλικρινά θλίβομαι για το γεγονός ότι η ηγεσία της Εκκλησίας της Ελλάδας τελικά χρησιμοποιήθηκε από τον κ. Τσίπρα στα προεκλογικά του παιχνίδια» απάντησε ο κ. Μητσοτάκης και ξεκαθάρισε ότι η εν λόγω συμφωνία δεν δεσμεύει την αξιωματική αντιπολίτευση.
Με τον κλήρο αντίθετο, τον Πατριάρχη θυμωμένο, την αξιωματική αντιπολίτευση αντίθετη και σε υπόγεια κόντρα με τον Ιερώνυμο, η τύχη της συμφωνίας είχε ήδη προδιαγραφεί. Η κίνηση μάτ είχε καεί..
Στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο το θέμα θα παραπεμφθεί σε επιτροπή διαλόγου με την επισήμανση ότι η Εκκλησία διαφωνεί με την αλλαγή του τρόπου πληρωμής των ιερέων. Ο Κώστας Γαβρόγλου θα σταλεί επειγόντως στο Φανάρι για να «ηρεμήσει» τον Πατριάρχη. Η επικοινωνιακή αντεπίθεση που επιχείρησε το Μαξίμου κατηγορώντας τον Κυριάκο Μητσοτάκη οτι σαμπόταρε την συμφωνία σε μυστικό ραντεβού με τον Ιερώνυμο, δεν απέδωσε. Αλλωστε διαψεύστηκε και από την Εκκλησία. Η συμφωνία ήταν ήδη νεκρή.
Η αναδίπλωση του Δημήτρη Τζανακόπουλου
Μόλις χθές, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος αποδεχόταν το τέλος της προσπάθειας και ανακοίνωνε οτι ο διάλογος ξεκινάει από μηδενική βάση:
«Η κυβέρνηση θα εξαντλήσει κάθε περιθώριο διαλόγου και συνεννόησης με την Εκκλησία στο πλαίσιο και στο πνεύμα της συμφωνίας η οποία ανακοινώθηκε στις κοινές δηλώσεις του πρωθυποργού με τον Αρχιεπίσκοπο καθώς πιστεύουμε ότι δεν μπορεί να βρεθεί επωφελέστερο πλαίσιο»
