Τις σημαντικές πηγές κινδύνου και αβεβαιότητας για την οικονομία το 2019 αναδεικνύει το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο στη φθινοπωρινή έκθεσή του που δημοσιοποίησε χθες.
Αν και θεωρεί εφικτή την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων και ρεαλιστικό αλλά υπό προϋποθέσεις τον στόχο του ΥΠΟΙΚ για άνοδο του ΑΕΠ 2,5% το 2019, στις μακροοικονομικές εξελίξεις και προοπτικές εντοπίζει σημαντικές προκλήσεις και πηγές αβεβαιότητας.
Οι κίνδυνοι εντοπίζονται λόγω του διεθνούς περιβάλλοντος, ανάγκης περαιτέρω εξομάλυνσης της λειτουργίας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, των επιπτώσεων των ροών μετανάστευσης Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό και της διαχρονικά αποσταθεροποιητικής δυναμικής του εκλογικού κύκλου.
Στην έκθεσή του το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο εξηγεί γιατί θεωρεί τα παραπάνω ως πηγές κινδύνου και αβεβαιότητας σχετικά με την πραγματοποίηση του μακροοικονομικού σεναρίου που προβλέπει το Υπουργείο Οικονομικών για το 2019:
1. Τραπεζικό σύστημα και κόκκινα δάνεια
Η πορεία εξομάλυνσης της λειτουργίας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, με την επίτευξη των στόχων μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων στα χαρτοφυλάκια των ελληνικών τραπεζών και την εξασφάλιση ικανοποιητικής ροής καταθέσεων.
Πιο συγκεκριμένα, οι υποθέσεις του σεναρίου του Υπουργείου Οικονομικών κάνουν λόγο για μεγαλύτερη μείωση του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων στα χαρτοφυλάκια των ελληνικών τραπεζών το 2019, κατά 16,9 δισ. ευρώ, έναντι 12,9 δισ. ευρώ που εκτιμάται η μείωση για το 2018.
Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδας, η επιτάχυνση αυτή εκτιμάται ότι θα προέλθει από την επίσπευση πώλησης δανείων κυρίως στο επιχειρηματικό παρά στο καταναλωτικό χαρτοφυλάκιο, καθώς και από την αύξηση των διαγραφών. Ταυτόχρονα, με αμετάβλητο το υποτιθέμενο επιτόκιο καταθέσεων για το 2019 και ελαφρώς αυξημένο για τις δανειοδοτήσεις, το σενάριο του Υπουργείου Οικονομικών υποθέτει μικρότερη αύξηση των καταθέσεων (4,6 δισ. το 2019 έναντι 6,5 δισ. το 2018), αλλά πενταπλασιασμό σχεδόν των δανειοδοτήσεων (5,6 δισ. το 2019 έναντι 1,1 δισ. το 2018).
Ο βαθμός πιστωτικής επέκτασης που θα επιτευχθεί το 2019 παράλληλα με τη μείωση του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα συνεισφέρει σημαντικά στη στήριξη της μεγέθυνσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων.
2. Η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας και οι συνθήκες δανεισμού
Η πορεία βελτίωσης των συνθηκών δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου καθώς και των ελληνικών επιχειρήσεων από τις διεθνείς αγορές, η οποία συνδέεται ως ένα βαθμό και με τη διεθνή πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Ο δανεισμός από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές θεωρείται μία σημαντική εναλλακτική επιλογή χρηματοδότησης των ελληνικών επιχειρήσεων, η οποία θα μπορούσε να υποστηρίξει τη μεγάλη αναμενόμενη μεταβολή (σε διψήφιο ποσοστό) στις επενδύσεις σύμφωνα με το σενάριο του υπουργείου Οικονομικών για το 2019.
Περαιτέρω ενίσχυση της δυνατότητας αυτής θα μπορούσε να στηριχθεί στην εφαρμογή βέλτιστων διεθνών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης καθώς και σε ενίσχυση της εποπτείας της κεφαλαιαγοράς. Επίσης, η περαιτέρω αποκλιμάκωση των αποδόσεων τίτλων ελληνικού Δημοσίου (από 6% σε 4% και 3,8% αντίστοιχα για τα έτη 2017, 2018 και 2019 σύμφωνα με τις υποθέσεις του υπουργείου Οικονομικών) θα σηματοδοτήσει τη βελτίωση των συνθηκών κάλυψης μελλοντικών χρηματοδοτικών αναγκών του Δημοσίου από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, βελτιώνοντας περαιτέρω το επενδυτικό κλίμα και την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία».
3. Η εξέλιξη του δημογραφικού και η μετανάστευση των Ελλήνων στο εξωτερικό
Η εξέλιξη του δημογραφικού ζητήματος και οι επιπτώσεις των ροών μετανάστευσης Ελλήνων στο εξωτερικό. Το σενάριο του υπουργείου Οικονομικών υποθέτει σχεδόν αμετάβλητη μείωση του πληθυσμού σε εργασιακή ηλικία γύρω στα 60.000 άτομα κατά τα έτη 2018 και 2019.
Ο παράγοντας αυτός θεωρείται κρίσιμος τόσο για την εξέλιξη της απασχόλησης και του ποσοστού ανεργίας, όσο και για τη συμβολή τους στη διαμόρφωση των εισοδημάτων από εργασία.
Επιπλέον, επιδρά και στη συμβολή της εργασίας στη διαμόρφωση του δυνητικού προϊόντος της ελληνικής οικονομίας. Η εξέλιξη του δυνητικού προϊόντος της ελληνικής οικονομίας επηρεάζει με τη σειρά της σημαντικά τη διαρθρωτική δημοσιονομική θέση της χώρας, η οποία αποτελεί αντικείμενο εποπτείας στο πλαίσιο του Δημοσιονομικού Συμφώνου και του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
4. Εμπορικές εντάσεις, Ιταλία, Brexit, προσφυγικό
Κίνδυνοι και αβεβαιότητες που εντοπίζονται επίσης στο Προσχέδιο του Προϋπολογισμού για το 2019 σχετικά με την παγκόσμια ανάπτυξη και το διεθνές περιβάλλον. Αυτοί αφορούν στην κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων και στην άνοδο του εμπορικού προστατευτισμού, στο υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος ορισμένων ισχυρών οικονομιών καθώς και στις γεωπολιτικές εντάσεις που τροφοδοτεί το προσφυγικό ζήτημα.
Κρίσιμα ζητήματα για την Ευρωπαϊκή Ένωση με νεπιπτώσεις και για την χώρα μας, αποτελούν η διαχείριση του δημοσιονομικού προβλήματος της Ιταλίας και η διευθέτηση του ζητήματος της απόσχισης της Μ. Βρετανίας (Brexit) από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
5. Ισχυρή δοκιμασία οι εκλογές για τη συνεπή εκτέλεση της δημοσιονομικής πολιτικής
Το αρνητικό ιστορικό προηγούμενο ενός εκλογικού δημοσιονομικού κύκλου με αποσταθεροποιητική δυναμική διαχρονικά, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Το φαινόμενο βεβαίως περιορίστηκε δραστικά στην περίοδο εφαρμογής των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής αλλά εφεξής δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Οι κοινωνικές πιέσεις που πηγάζουν από τη μακρόχρονη εφαρμογή μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας και διεγείρονται από θεμιτές ή μη προσδοκίες που μπορεί να στηρίξει η λήξη της περιόδου μνημονιακής εποπτείας σηματοδοτούν μια περίοδο εύλογης ανόδου των κοινωνικών εντάσεων.
Το γεγονός ότι η περίοδος αυτή συμπίπτει με ένα εκλο γικό έτος θα αποτελέσει μια ισχυρή δοκιμασία για τις νέες δομές και τις δυνάμεις υποστήριξης της συνεπούς εκτέλεσης της δημοσιονομικής πολιτικής όπως έχει σχεδιαστεί και πρόκειται να εγκριθεί σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο.