Τα πειράματα με τον ηλεκτρισμό και το πώς θα μπορούσε να επαναφέρει κάποιον στη ζωή ξεκίνησαν για πρώτη φορά το 1803. Η Μαίρη Σέλλεϋ, η συγγραφέας του «Φρανκενστάιν» και ο σύζυγός της φαίνεται πως ακολούθησαν την τάση της εποχής εκείνης, προτού γράψει το διασημότερο έργο της.
Ο Ιβάν Μόρους, καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Aberystwyth εξηγεί πώς επηρεάστηκε η Σέλλεϋ για την συγγραφή του «Φρανκενστάιν».
Στις 17 Ιανουαρίου 1803, ένας νεαρός άνδρας με το όνομα Τζορτζ Φόρστερ κρεμάστηκε με την κατηγορία της δολοφονίας, στην φυλακή Νιούγκεϊτ του Λονδίνου.
Μετά την εκτέλεσή του, όπως συνέβαινε συχνά, το σώμα του μεταφέρθηκε τελετουργικά σε όλη την πόλη στο Βασιλικό Κολλέγιο Χειρουργών, όπου θα τεμαχιζόταν σε δημόσια θέα.
Αυτό που πραγματικά συνέβη ήταν μάλλον πιο συγκλονιστικό από ένα απλό μάθημα ανατομία –στο σώμα του Τζορτζ Φόστερ θα διοχετεύονταν ηλεκτρισμός.
Τα πειράματα θα πραγματοποιούνταν από τον Ιταλό φιλόσοφο Τζιοβάνι Αλντίνι, τον ανιψιό του Λουίτζι Γκαλβάνι, που ανακάλυψε τον «ζωικό ηλεκτρισμό»(δηλαδή ότι τα ζωϊκά νεύρα και οι μύες παράγουν ηλεκτρισμό), το 1780 και από τον οποίο πήρε το όνομά του ο τομέας του γαλβανισμού.
Με τον Φόρστερ επάνω στο χειρουργικό τραπέζι, ο Αλντίνι και οι βοηθοί του άρχισαν να πειραματίζονται.
Η εφημερίδα Times δημοσίευσε:
«Κατά την πρώτη εφαρμογή της διαδικασίας στο πρόσωπο, το σαγόνι του αποθανόντος εγκληματία άρχισε να τρέμει, οι διπλανοί μύες άρχισαν τις συσπάσεις και το ένα μάτι άνοιξε.
Στο επόμενο μέρος της διαδικασίας, το δεξί χέρι σηκώθηκε και τα δάχτυλα έκαναν γροθιά ενώ τα; πόδια και οι μηροί τέθηκαν σε κίνηση
Πολλοί θεατές άρχισαν να πιστεύουν πως ο δολοφόνος ετοιμαζόταν να επιστρέψει στη ζωή».
Μέχρι την στιγμή που ο Αλντίνι άρχισε να πειραματίζεται με τον Φόρστερ, η ιδέα ότι υπήρχε κάποια ιδιαιτέρως στενή σχέση μεταξύ ηλεκτρισμού και της διαδικασίας της ζωής, ήταν τουλάχιστον ενός αιώνος.
Ο Ισαάκ Νεύτων πειραματίστηκε σε αυτό το επίπεδο στις αρχές του 1700. Το 1730, ο Άγγλος αστρονόμος Στίβεν Γκρέι απέδειξε την αρχή της ηλεκτρικής αγωγιμότητας.
Ο Γκρέι πήρε ένα ορφανό αγόρι το έδεσε με μεταξωτά κορδόνια και τοποθέτησε ένα θετικά φορτισμένο σωλήνα κοντά στα πόδια του, δημιουργώντας ένα αρνητικό φορτίο σε αυτά.
Λόγω της ηλεκτρικής απομόνωσής του, αυτό δημιούργησε ένα θετικό φορτίο στα άλλα άκρα του παιδιού, προκαλώντας έλξη ενός φύλλου χρυσού στα δάχτυλά του.
Στη Γαλλία το 1746, ο Ζαν Αντουάν Νολέ διασκέδασε την αυλή των Βερσαλλιών κάνοντας 180 βασιλικούς φρουρούς να πηδήξουν ταυτόχρονα όταν το φορτίο από ένα βάζο Leyden (μια συσκευή αποθήκευσης ηλεκτρισμού) πέρασε μέσα από το σώμα τους.
Το έκανε για να υπερασπιστεί τις θεωρίες του θείου του ενάντια στις επιθέσεις των αντιπάλων του όπως ο Αλεσάντρο Βόλτα.
Ο Βόλτα ισχυρίστηκε ότι η «ζωική» ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από την επαφή των μετάλλων και όχι από τον ζωντανό ιστό, αλλά υπήρχαν και άλλοι φιλόσοφοι που υιοθέτησαν τις ιδέες του Γκαλβάνι με ενθουσιασμό.
Ο Αλεξάντερ βον Χάμπολντ πειραματίστηκε με μπαταρίες κατασκευασμένες εξ ολοκλήρου από ζωϊκό ιστό. Ο Τζοχάνες Ρίτερ πραγματοποίησε ακόμη και ηλεκτρικά πειράματα στον εαυτό του προκειμένου να διερευνήσει το πώς επηρεάζει η ηλεκτρική ενέργεια τις αισθήσεις.
Η ιδέα πως το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν πραγματικά το υλικό της ζωής και πως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να επαναφέρει τους νεκρούς ήταν σίγουρα γνωστή στους κύκλους που κινούνταν η νεαρή Μαίρη Γουόλστονκραφτ Σέλλεϋ, η συγγραφέας του «Φρανκενστάιν».
Ο Άγγλος ποιητής και οικογενειακός φίλος Σάμιουελ Τέιλορ Κόλριτζ γοητεύτηκε από τις συνδέσεις μεταξύ ηλεκτρισμού και ζωής.
Γράφοντας στον φίλο του, τον χημικό Χάμφρεϊ Ντέιβι, όταν έμαθε ότι έδινε διαλέξεις στο Royal Institution του Λονδίνου, του είπε πως οι «κινητήριοι μύες του ανατρίχιασαν στην είδηση, σαν να είχαν πεθάνει και στη συνέχεια να είχαν επιστρέψει στη ζωή».
Ο Πίρσι Μπάις Σέλλεϋ – που αργότερα έγινε σύζυγος της Γουόλστονκραφτ το 1816 – ήταν άλλος ένας ενθουσιώδης θαυμαστής του γαλβανισμού και δεν δίστασε να κάνει και ο ίδιος πειράματα.
Τα πειράματα του Αλντίνι με τους νεκρούς προσέλκυσαν ιδιαίτερη προσοχή και ενδιαφέρον.
Ορισμένοι, φυσικά, διασκέδασαν με την ιδέα πως η ηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσε να επαναφέρει τους νεκρούς στη ζωή. Άλλοι όμως έλαβαν την ιδέα πολύ σοβαρά.
Ο καθηγητής Τσαρλς Γουίλκινσον, που βοήθησε τον Αλντίνι στα πειράματά του, ισχυρίστηκε ότι ο γαλβανισμός ήταν μια «ενεργοποιητική αρχή, η οποία δίνει σχήμα στην διάκριση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα, που αποτελεί την μεγάλη αλυσίδα της δημιουργίας, τον παρεμβαλλόμενο δεσμό μεταξύ της σωματικής και της ζωτικής ουσίας».
Το 1814, ο Άγγλος χειρουργός Τζον Αμπερνίθ έκανε το ίδιο είδος ισχυρισμού στην ετήσια διάλεξη Hunterian στο Βασιλικό Κολλέγιο Χειρουργών. Η διάλεξή του προκάλεσε μια έντονη διαφωνία με τον συνάδερφό του Γουίλιαμ Λόρενς. Ο Αμπερνίθ ισχυρίστηκε πως η ηλεκτρική ενέργεια ήταν (ή έμοιαζε) με την ζωτική δύναμη ενώ ο Λόρενς αρνήθηκε ότι υπήρχε ανάγκη να επικαλεσθεί μια ζωτική δύναμη για να εξηγήσει τις διαδικασίες της ζωής.
Τόσο η Μαίρη όσο και ο Πιρς Σέλλεϋ γνώριζαν σίγουρα αυτή τη συζήτηση – ο Λόρενς ήταν ο γιατρός τους.
Μέχρι τη δημοσίευση του «Φρανκενστάιν» το 1818, οι αναγνώστες του θα είχαν εξοικειωθεί με την ιδέα πως η ζωή θα μπορούσε να δημιουργηθεί ή να αποκατασταθεί με ηλεκτρισμό.
Μόλις λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, ο Σκωτσέζος χημικός Άντριου Ουρ πραγματοποίησε τα δικά του ηλεκτρικά πειράματα στο σώμα του Μάθιου Κλαϊντσντέιλ, που είχε εκτελεστεί για δολοφονία.
Όταν διαπέρασε ηλεκτρισμός το σώμα του νεκρού, ο Ουρ έγραψε: «κάθε μυς στο πρόσωπό του συσπάστηκε σε μια τρομακτική δράση. Οργή, φρίκη, απελπισία, αγωνία και θλιβερά χαμόγελα, όλα ενώθηκαν στην απείθαρχη έκφραση στο πρόσωπο του δολοφόνου».
Ο Ουρ ανέφερε ότι τα πειράματα ήταν τόσο φρικιαστικά που «πολλοί από τους θεατές αναγκάστηκαν να φύγουν από το διαμέρισμα και ένας άνδρας λιποθύμησε».
Είναι δελεαστικό να σκεφτεί κανείς τον βαθμό στον οποίο ο Ουρ είχε στο μυαλό του το πρόσφατο μυθιστόρημα της Μαίρη Σέλλεϋ καθώς πραγματοποιούσε τα πειράματά του.
Ο «Φρανκενστάιν» μπορεί να μοιάζει με φαντασία στα σύγχρονα μάτια, αλλά στον συγγραφέα του και στους πρώτους αναγνώστες του δεν υπήρχε κάτι το φανταστικό σε αυτό. Όπως γνωρίζουμε εμείς σήμερα για την τεχνητή νοημοσύνη, έτσι οι αναγνώστες της Σέλλεϋ ήξεραν για την δυνατότητες της ηλεκτρικής ζωής.
Κι όπως η τεχνητή νοημοσύνη επικαλείται μια σειρά από απαντήσεις και επιχειρήματα τώρα, το ίδιο έκανε και το μυθιστόρημα της Σέλλεϋ, τότε.
Φωτογραφίες: Wikipedia