Στις 16 Απριλίου ο μακελάρης της Νορβηγίας Αντερς Μπέρινγκ Μπράιβικ θα προσαχθεί ενώπιον της δικαιοσύνης εννιά μήνες από την ημέρα που σκότωσε 77 ανθρώπους στο Οσλο. Αν και για την ενοχή του δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία το βασικό ζήτημα είναι η κατάσταση της πνευματικής του υγείας και ποιά θα είναι η τύχη του: άσυλο ή φυλακή;
Στις 22 Ιουλίου 2011, ο Μπράιβικ τοποθέτησε βόμβα στην έδρα της νορβηγικής κυβέρνησης στο κέντρο του Οσλο, προκαλώντας το θάνατο οκτώ ανθρώπων. Αμέσως μετά, φορώντας στολή αστυνομικού, πυροβόλησε και σκότωσε εν ψυχρώ 69 ανθρώπους-κυρίως εφήβους-στο νησί Ουτόγια, κοντά στο Οσλο.
Ποτέ στο παρελθόν, μια επίθεση ενός μόνο ατόμου δεν έχει προκαλέσει τόσους νεκρούς, σύμφωνα με τον Τζακ Λέβιν και τον Τζέιμς Αλαν, συγγραφείς πολλών βιβλίων για τους κατά συρροήν δολοφόνους. «Εχουν σημειωθεί και άλλες σφαγές με περισσότερα θύματα με άλλους τύπους όπλων, όμως ποτέ με πυροβόλο», εξηγεί ο Λέβιν, καθηγητής Εγκληματολογίας στο πανεπιστήμιο Νορθίστερν της Βοστόνης. «Οι τρομοκράτες στοχεύουν γενικά στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό θυμάτων και χρησιμοποιούν εκρηκτικά», επισημαίνει.
Δηλώνοντας ότι διεξάγει πόλεμο κατά «της μουσουλμανικής εισβολής» στην Ευρώπη και της πολυπολιτισμικότητας, ο 33χρονος Μπράιβικ χαρακτήρισε την πράξη του «φρικτή, αλλά αναγκαία», επισημαίνοντας πως ήταν μια "προληπτική επίθεση εναντίον αυτών που πρόδωσαν την πατρίδα του".
Μια δίκη με...αντεστραμμένους ρόλους
Σε μια ασυνήθιστη αντιστροφή των ρόλων, η υπεράσπιση θα ισχυριστεί αυτό που ζητεί ο κατηγορούμενος: θα παραδεχτεί ότι είναι ποινικά υπεύθυνος, ενώ η εισαγγελία είναι έτοιμη να υποστηρίξει ακριβώς το αντίθετο με βάση τη γνωμάτευση ψυχιάτρων που συμπέραναν ότι ο Μπράιβικ είναι ψυχωτικός. Αν οι συνήγοροι του Μπράιβικ πετύχουν τον στόχο τους, ο κατηγορούμενος θα παραμείνει στη φυλακή για όσο καιρό θεωρείται επικίνδυνος. Ο ίδιος δήλωσε πως ο εγκλεισμός σε ψυχιατρείο είναι «χειρότερος από το θάνατο».
Ο ακροδεξιός εξτρεμιστής επιθυμεί το δικαστήριο να αποφανθεί ότι έχει «σώας τας φρένας» ώστε να μην ακυρωθεί το ιδεολογικό του μανιφέστο. Για την υπεράσπιση δεν υπάρχει αμφιβολία: «Ο κατηγορούμενος μια ημέρα θα είναι ελεύθερος».
Στη Νορβηγία δεν ισχύει η ποινή ισόβιας κάθειρξης. «Σε μια δεδομένη στιγμή θα επιστρέψει στην κοινωνία, όχι στο κοντινό μέλλον, αλλά μετά από πολλά χρόνια», τονίζει ο συνήγορός του Γκέιρ Λίπεσταντ.
Αντίθετα, αν το δικαστήριο δεχτεί ότι είναι ποινικά ανεύθυνος, ο Μπράιβικ θα κλειστεί σε ψυχιατρικό ίδρυμα, ίσως για όλη του τη ζωή. Την περασμένη χρονιά, δύο ειδικοί ψυχίατροι αποφάνθηκαν πως πάσχει από «παρανοϊκή σχιζοφρένεια» και δεν μπορεί να του επιβληθεί ποινή κάθειρξης.
Οι έντονες αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τα συμπεράσματα των δύο ψυχιάτρων, ανάγκασαν τη νορβηγική δικαιοσύνη να ζητήσει επανεξέταση από άλλους ειδικούς, η έκθεση των οποίων θα δημοσιοποιηθεί αύριο Τρίτη. Σε άσυλο ή σε φυλακή, η κατηγορούσα αρχή ελπίζει πως ο δράστης δεν είναι ποτέ πιά ελεύθερος. «Θα ήταν πολύ άσχημο να τον δούμε να κυκλοφορεί ελεύθερος στους δρόμους σε μερικά χρόνια», τόνισε ένας από τους εισαγγελείς που έχουν αναλάβει την υπόθεση.
Η υπόθεση Μπράιβικ έχει σοκάρει τη Νορβηγία και έχει φέρει στο προσκήνιο την ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και την ασφάλεια. Ο πρωθυπουρός της χώρας Γενς Στόλτενμπεργκ υποσχέθηκε «περισσότερη δημοκρατία, περισσότερη ανθρωπιά και ανοικτή σκέψη, αλλά όχι αφέλεια».
Στις εβδομάδες που ακολουθούν, εκατοντάδες δημοσιογράφοι από 210 μέσα ενημέρωσης θα μεταβούν στο Οσλο για να καλύψουν τη δίκη. «Είναι η πιο σημαντική δίκη που έχουμε ποτέ οργανώσει, τόσο από επιμελητειακή πλευρά, όσο και λόγω της σοβαρότητας της υπόθεσης», υπογράμμισε ο πρόεδρος του δικαστηρίου Γκέιρ Ενγκεμπρέτσεν. Για τους 770 συγγενείς των θυμάτων και επιζώντων της τραγωδίας, αυτό που έχει σημασία είναι να αποδοθεί δικαιοσύνη.
Η δίκη αρχίζει στις 16 Απριλίου και θα ολοκληρωθεί μέσα στον Ιούνιο. Η ετυμηγορία αναμένεται κάποια στιγμή τον Ιούλιο, χωρίς να έχει γίνει γνωστή η ημερομηνία.