Το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τις απολύσεις σε 45 διαφορετικές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα εξετάζει έρευνα της Deloitte με τίτλο «2018 Legal International Dismissal Survey».
Σύμφωνα με τους κανόνες του Εργατικού Δικαίου της χώρας μας, ανάλογα με τη φύση της εργασίας, αν είναι πνευματική ή σωματική, οι εργαζόμενοι διακρίνονται σε υπαλλήλους και εργατοτεχνίτες (εργάτες) αντίστοιχα, γεγονός που έχει καταλυτική επίδραση στην ρυθμιστική διαχείριση των απασχολούμενων τόσο κατά τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης (όροι αμοιβής και απασχόλησης), όσο και κατά την λύση (καταβολή αποζημίωσης κλπ.) αυτής.
Η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση είναι αρκετά συνηθισμένη και συναντάται και σε άλλες χώρες του εξωτερικού όπως η Ιταλία, το Βέλγιο, η Αυστρία, το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Περιορισμοί στους εργοδοτότες σε δύο χώρες
Σύμφωνα με την ανωτέρω έρευνα, υπογραμμίζεται ότι στο 75% των υπό εξέταση χωρών, οι εργοδότες είναι ελεύθεροι να προβούν σε καταγγελία της εργασιακής σχέσης σε οποιοδήποτε χρόνο, υπό την τήρηση των εκάστοτε προστατευτικών κανόνων.
Ωστόσο, η εργοδοτική ελευθερία στο πλαίσιο της καταγγελίας των εργασιακών σχέσεων, φαίνεται να περιορίζεται αισθητά στην Ολλανδία και τον Ισημερινό.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με την έρευνα, το 60% των υπό εξέταση χωρών τα τελευταία χρόνια έχουν προβεί στην αλλαγή του ρυθμιστικού πλαισίου των περί καταγγελίας των συμβάσεων εργασίας διατάξεων, περιορίζοντας την περίοδο προειδοποίησης ή το ύψος της αποζημίωσης αποχώρησης, ή πολλές φορές και τα δύο.
Τρόποι καταγγελίας σύμβασης εργασίας
Η σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου λύεται οποτεδήποτε, κατόπιν καταγγελίας είτε εκ μέρους του εργοδότη είτε του εργαζόμενου, είτε από κοινού και δεν χρειάζεται η αιτιολόγηση αυτής από τον εργοδότη/επιχείρηση.
Σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις του εργατικού δικαίου, που ρυθμίζουν την καταγγελία της σύμβασης εργασίας, η καταγγελία διακρίνεται σε τακτική, έκτακτη και άτακτη.
Ειδικότερα, για την εγκυρότητα της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου, είτε πρόκειται για υπαλλήλους, είτε για εργατοτεχνίτες, είτε για υπηρετικό προσωπικό, πρέπει να τηρούνται οι κάτωθι προϋποθέσεις:
- Ο έγγραφος τύπος της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας
- Η νόμιμη και άμεση καταβολή αποζημίωσης
- Η καταχώρηση του απασχολούμενου στο μισθολόγιο του ΙΚΑ (ήδη ΕΦΚΑ)/ η ασφάλιση του μισθωτού
- Η μη καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος καταγγελίας
Η διάκριση των απασχολούμενων σε υπαλλήλους και εργατοτεχνίτες, λαμβάνεται υπόψη σχετικά με την διαδικασία καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, το ποσό και τον τρόπο καταβολής της αποζημιώσεως.
Περίοδος προειδοποίησης και αποζημίωση
Ειδικότερα, ενώ στους υπαλλήλους υφίσταται το δικαίωμα καταγγελίας εκ μέρους του εργοδότη, τόσο με προειδοποίηση όσο και χωρίς, για την κατηγορία των εργατοτεχνιτών δεν ισχύει το ως άνω σύστημα προειδοποιήσεως.
Η διαφοροποίηση των δύο συστημάτων έγκειται στο γεγονός ότι, ο εργοδότης μπορεί να προβεί στην καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου υπό την τήρηση της προθεσμίας προειδοποίησης, περιορίζοντας το καταβαλλόμενο ποσό αποζημίωσης κατά 50%.
Η περίοδος προειδοποίησης προσδιορίζεται με βάση τα χρόνια που εργάζεται ο εργαζόμενος στην εταιρεία, και ορίζεται:
α. σε 1 μήνα για όσους εργάζονται από 1 έως 2 χρόνια στον αυτό εργοδότη ή επιχείρηση,
β. σε 2 μήνες για όσους εργάζονται από 2 έως 5 χρόνια,
γ. σε 3 μήνες για όσους εργάζονται 5 έως 10 χρόνια και
δ. σε 4 μήνες για όσους εργάζονται περισσότερα από 10 χρόνια.
Το ποσό της αποζημίωσης υπολογίζεται δε, με βάση την τελευταία μηνιαία μισθοδοσία του εργαζόμενου, στην οποία προστίθεται το 1/6 του ποσού.
Στην περίπτωση της καταγγελίας σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου χωρίς την τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας προειδοποίησης, η οποία είναι και η συνηθέστερη στη χώρα μας, ο εργαζόμενος δικαιούται ένα συγκεκριμένο ποσό, και πάλι με βάση τα χρόνια εργασίας του στην επιχείρηση. Το ποσό αυτό ξεκινάει από τον μισθό δύο μηνών για όσους εργάζονται από 1 έως 4 χρόνια στην ίδια επιχείρηση, και καταλήγει στο μισθό 6 μηνών για όσους εργάζονται για περισσότερα από 10 χρόνια στην ίδια επιχείρηση.
Πότε γίνεται απόλυση χωρίς προειδοποίηση και αποζημιώση
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία είναι δυνατή η λύση της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου με πρωτοβουλία του εργοδότη, χωρίς την καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης και χωρίς προειδοποίηση, στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Πριν την συμπλήρωση δωδεκαμήνου
- Μετά από μήνυση κατά του εργαζόμενου για αξιόποινη πράξη η οποία διεπράχθει κατά την άσκηση της εργασίας του ή εφόσον έχει απαγγελθεί κατηγορία στον εργαζόμενο για αδίκημα (τουλάχιστον πλημμέλημα).
- Περιπτώσεις περιορισμού του δικαιώματος καταγγελίας βάσει ειδικών νομοθετικών ρυθμίσεων
Περιορισμός του δικαιώματος απόλυσης
Σύμφωνα με την κείμενη εργατική νομοθεσία και νομολογία, το δικαίωμα καταγγελίας περιορίζεται στις ακόλουθες κατηγορίες εργαζομένων:
- Συνδικαλιστικά στελέχη
- Εργαζόμενες κατά την διάρκεια εγκυμοσύνης και για το χρονικό διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό
- Άτομα με ειδικές ανάγκες
Λόγοι απόλυσης
Στη χώρα μας, η καταγγελία της σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου είναι αναιτιώδης και ως εκ τούτου δεν χρειάζεται η αιτιολόγηση αυτής από τον εργοδότη. Ωστόσο, ο εργοδότης μπορεί να φέρει την υποχρέωση αυτή, σε περίπτωση ενδεχόμενης διαφοράς με τον εργαζόμενο σχετικά με την εγκυρότητα της απόλυσης.
Στην περίπτωση που η σύμβαση εργασίας είναι ορισμένου χρόνου, τότε ο εργοδότης μπορεί να προβεί σε καταγγελία αυτής νωρίτερα από το τέλος της σύμβασης μόνο αν υπάρχει σαφής και συγκεκριμένος λόγος.