Η σύγκρουση του Τιτανικού με ένα παγόβουνο 20 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα της 14ης Απριλίου 1912 και η βύθισή του μόλις 2 ώρες και 40 λεπτά αργότερα, είναι ίσως η πιο γνωστή ιστορία ναυαγίου στην ιστορία της ναυσιπλοΐας. Μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλά γεγονότα σχετικά με την τραγωδία έχουν έρθει στο φως. Είναι όμως όλα αληθινά;
Ο Τιτανικός, υπερωκεάνιο της βρετανικής εταιρίας White Star Line, παρέσυρε τελικά στο θάνατο 1.523 από τους 2.223 επιβάτες του, και από «θαύμα της ναυπηγικής» έγινε συνώνυμο της τραγωδίας. Ακολούθησε μια ολόκληρη παραφιλολογία σχετικά με τις συνθήκες του ναυαγίου πριν και κατά τη διάρκειά του, κι έτσι γεννήθηκαν μερικοί από τους πιο δημοφιλείς «αστικούς μύθους» που έμειναν στην ιστορία.
Μύθος 1: το δήθεν «αβύθιστο πλοίο»
Σύμφωνα με τον ο Ριτσαρντ Χάουελς του βρετανικού πανεπιστημίου Κινγκς Κόλετζ, αυτός είναι ο μεγαλύτερος μύθος σχετικά με τον Τιτανικό. Όπως εξηγεί ο ίδιος, η ίδια η εταιρεία ποτέ της δεν είπε κάτι σχετικό με το «αβύθιστο» του Τιτανικού, αλλά είναι μια ιστορία που βολεύει παρά πολύ τη λαϊκή δοξασία γιατί φέρνει στο νου την αρχαιοελληνική έννοια της ύβρεως και την τιμωρία ενός καραβιού από τον Θεό εξαιτίας της αλαζονείας του. Αντιθέτως, «η βύθιση του Τιτανικού δεν θεωρήθηκε τόσο σημαντικό γεγονός στην εποχή του, καθώς πολλοί πίστευαν τότε πως κάτι τέτοιο, αργά ή γρήγορα, θα συνέβαινε».
Μύθος 2: η ορχήστρα «έπαιζε μέχρι το τέλος»
Σύμφωνα με το συγκεκριμένο μύθο, τα 7 μέλη της ορχήστρας έπαιζαν με τα πόδια του κυριολεκτικά χωμένα στο νερό. Η συγκεκριμένη ιστορία βασίστηκε σε αυτόπτες μάρτυρες, οι οποίοι είχαν δηλώσει πως θυμούνται μεν την ορχήστρα να παίζει, αλλά φυσικά μέσα στο χαμό της ώρας εκείνης, κανείς δεν θυμάται αν έπαιξαν μέχρι το τέλος. Σύμφωνα με τον Πολ Λούντεν-Μπράουν, επικεφαλής της «Titanic Historical Society», η ιστορία με τους αυτόχειρες μουσικούς χρησιμοποιήθηκε, ποιητική αδεία, στην ταινία του Τζέιμς Κάμερον.
Μύθος 3: ο καπετάνιος «πέθανε ηρωικά»
Ο καπετάνιος Εντουαρντ Σμιθ παρουσιάστηκε στην ταινία ως ένας βαριά πληγωμένος από τύψεις κι ένοχες άνθρωπος που προτίμησε να βυθιστεί με το καράβι του από το να διασωθεί. «Τίποτα από αυτά δεν συνέβη όμως», τονίζει ο Λούντεν-Μπράουν. «Απλώς η τύχη του Σμιθ αγνοείται. Σαν να έγινε καπνός. Κανείς δεν ξέρει τι απέγινε. Ωστόσο, είναι ο μοναδικός υπεύθυνος για το ναυάγιο του Τιτανικού, αφού αυτός ήταν που οδήγησε το καράβι ανάμεσα στα παγόβουνα, θεωρώντας λανθασμένα ότι, παρά το μέγεθος του πλοίου του, μπορούσε με ελιγμούς να τα αποφύγει».
Μύθος 4: ο «κακός» πρόεδρος της εταιρείας
Οι μύθοι περί του προέδρου της White Star Line, Μπρους Ισμέι, τον παρουσιάζουν ως έναν «καβγατζή» που πίεσε τον καπετάνιο να οδηγήσει το πλοίο μέσα από τα παγόβουνα για να κάνει πιο γρήγορα, καθώς και ότι όταν το πλοίο βυθιζόταν πήρε τη θέση μιας γυναίκας σε μια σωσίβια λέμβο, για να σωθεί. «Πολλοί αυτόπτες μάρτυρες αναφέρουν πως ο Ισμέι βοήθησε πολλούς επιβάτες να ανέβουν σε σωσίβιες λέμβους, προτού επιβιβαστεί στην τελευταία από αυτές», αναφέρει ο λόρδος Μέρσι, ο οποίος είχε διεξάγει την έρευνα για τις συνθήκες του ναυαγίου, λίγους μήνες μετά το δυστύχημα. Ο ίδιος ο Ισμέι σώθηκε και παραιτήθηκε από τη θέση του έναν χρόνο μετά, το 1913.
Μύθος 5: η κλειδαμπαρωμένη «τρίτη θέση» επιβατών
Σύμφωνα με το συγκεκριμένο μύθο, μεταξύ της πρώτης και της τρίτης θέσης επιβατών, υπήρχε μια πόρτα που έμεινε κλειδαμπαρωμένη, ακόμη και κατά τη διάρκεια του ναυαγίου, προκειμένου οι «κοινωνικά κατώτεροι» επιβάτες, να μην έχουν την ευκαιρία να διασωθούν, αφήνοντας τους εύπορους επιβάτες να επιβιβαστούν στις σωσίβιες λέμβους. Όντως ένα τέτοιο τύπου κιγκλίδωμα υπήρχε, όμως η πόρτα δεν ήταν αμπαρωμένη και σίγουρα όχι κατόπιν εντολής. Σύμφωνα με το πόρισμα της έρευνας του Λόρδου Μέρσι, οι περισσότεροι επιβάτες της τρίτης θέσης αρνήθηκαν από μόνοι τους να αποχωριστούν τα λιγοστά τους υπάρχοντα και να επιβιβαστούν δίχως αυτά στις λέμβους - ενώ δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως δόθηκε εντολή από τον καπετάνιο να μείνουν κλειδωμένοι στο χώρο που τους αναλογούσε.