Η πανσέληνος και η πιθανή επίδρασή της στην ανθρώπινη συμπεριφορά αποτέλεσαν αντικείμενο προγονικής λατρείας και μυθικής κερδοσκοπίας κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Πράγματι, η αγγλική λέξη «lunacy» προέρχεται από το λατινικό όνομα για την πανσέληνο και την θεά της, τη Λούνα.
Μερικοί επαγγελματίες του κλάδου πιστεύουν ότι οι νύχτες με πανσέληνο προκαλούν περισσότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία, ιδίως με ψυχωσικά επεισόδια, καθώς και παράξενους τραυματισμούς και γυναίκες που γεννάνε υπό ασυνήθιστες περιστάσεις.
Ο δημιουργός του Τζέιμς Μποντ, Ίαν Φλέμινγκ, δεν ήταν ο μόνος συγγραφέας που εκμεταλλεύτηκε τον μύθο, όταν στην ταινία «Από την Ρωσία με αγάπη» δημιούργησε έναν κακοποιό και δολοφόνο με το όνομα Red Grant, που ήθελε να σκοτώνει την πανσέληνο.
Ενώ είναι ευρέως αποδεκτό ότι η πανσέληνο δεν μπορεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους σε λυκάνθρωπους, πολλοί πιστεύουν ότι οι φάσεις του φεγγαριού έχουν τη δύναμη να αυξήσουν τα επίπεδα του εγκλήματος.
Ωστόσο, αυτό δεν οφείλεται στον αντίκτυπο της μυθικής σελήνης στην ανθρώπινη συμπεριφορά, αλλά αντίθετα, επειδή υπάρχει περισσότερος φωτισμός έξω, σύμφωνα με τον Γουέιν Πέθερικ, αναπληρωτή καθηγητή εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Μποντ της Αυστραλίας.
Σε άρθρο του στο «The Conversation», ο καθηγητής Πέθερικ εξετάζει τις πρακτικές του εγκληματία και γιατί η πανσέληνος τον βοηθά να κάνει παράνομες δραστηριότητες.
Και γράφει στο άρθρο του:
«Στις 25 Σεπτεμβρίου είναι πανσέληνος. Είναι η περίοδος που ξεκινούν οι συζητήσεις σχετικά με το πώς αυτή επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά – και αναφερόμαστε στους ισχυρισμούς για περισσότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία, συλλήψεις και τρελές μανίες για τα παιδιά.
Οι αντιλήψεις για τις συμπεριφορικές επιδράσεις του φεγγαριού δεν είναι καινούργιες και χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Αλλά ποιες είναι οι αποδείξεις πως η πανσέληνος έχει αντίκτυπο στην συμπεριφορά;
Ως εγκληματολόγος, εξετάζω στοιχεία σχετικά με συλλήψεις και συμπεριφορές που συνδέονται με εγκληματικές δραστηριότητες.
Η μόνη εξήγηση που βλέπω που να συνδέει την εγκληματολογία με τις φάσεις του φεγγαριού, είναι απλώς οι πρακτικές του να είσαι εγκληματίας: όταν έχει πανσέληνο, έχει περισσότερο φως.
Μία από τις πιο σημαντικές μελέτες που εξετάζουν τις φάσεις του φεγγαριού και τη σύνδεσή τους με την συμπεριφορά, είναι μια ανάλυση του 1985 – μια μελέτη των ευρημάτων 37 δημοσιευμένων και αδημοσίευτων μελετών. Το συμπέρασμα από αυτή, είναι πως δεν είναι δυνατόν να συμπεράνουμε ότι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται περισσότερο ή λιγότερο παράξενα στις φάσεις της σελήνης. Οι συγγραφείς γράφουν:
Οι φερόμενες σχέσεις μεταξύ των φάσεων της σελήνης και της συμπεριφοράς μπορούν να ανιχνευθούν με ακατάλληλες αναλύσεις. Δύο πιο πρόσφατες μελέτες εξέτασαν τις σχέσεις μεταξύ της εγκληματικής δραστηριότητας και των φάσεων της σελήνης. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2009 εξέτασε περισσότερες από 23.000 περιπτώσεις επιθέσεων που σημειώθηκαν στη Γερμανία μεταξύ 1999 και 2005. Οι συγγραφείς δεν διαπίστωσαν κάποια σχέση μεταξύ των επιθέσεων και των διαφόρων φάσεων της σελήνης.
Μια άλλη έρευνα του 2016, εξέτασε τα εγκλήματα σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο που διαπράχθηκαν σε 13 πολιτείες των ΗΠΑ και στην Κολούμπια το 2014. Οι συγγραφείς, και σε αυτή την περίπτωση, δεν βρήκαν κάποια σχέση μεταξύ των φάσεων της σελήνης και των εγκλημάτων. Βρήκαν ωστόσο, πως η ένταση του φωτός του φεγγαριού έδειξε μια ουσιαστική θετική επίδραση στην υπαίθρια εγκληματική δραστηριότητα. Καθώς το φως το φεγγαριού γινόταν ολοένα και πιο έντονο, διαπίστωσαν μια κλιμάκωση της εγκληματικής δραστηριότητας.
Μια εξήγηση γι’ αυτό το εύρημα είναι αυτή που αναφέρεται ως «υπόθεση φωτισμού» - προτείνοντας πως οι εγκληματίες έχουν αρκετό φως για να κάνουν το έργο τους, αλλά όχι τόσο πολύ ώστε να αυξήσουν τις πιθανότητες σύλληψής τους.
Μπορεί επίσης να υπάρχει μεγαλύτερη κινητικότητα από ανθρώπους κατά τη διάρκεια των σχετικά φωτεινών νυχτών, παρέχοντας έτσι μια μεγαλύτερη ομάδα θυμάτων.
Γιατί λοιπόν, κάποιοι εξακολουθούν να προσκολλώνται στην πεποίθηση πως το φεγγάρι προκαλεί εγκληματική ή άλλη αντικοινωνική συμπεριφορά; Η απάντηση, πιθανότατα, έγκειται στην ανθρώπινη γνώση και στην τάση μας να επικεντρωνόμαστε σε αυτό που περιμένουμε ή προβλέπουμε πως είναι αλήθεια.
Κατά τη διάρκειας ενός αναμενόμενου σεληνιακού συμβάντος – όπως η πανσέληνος – αναμένουμε ότι θα υπάρξει αλλαγή στη συμπεριφορά, επομένως δίνουμε περισσότερη προσοχή όταν την δούμε. Στον τομέα της γνωσιακής ψυχολογίας αυτό είναι γνωστό ως προκατάληψη επιβεβαίωσης.
Υπάρχουν όμως και άλλα ερωτήματα, μεταξύ των οποίων και το γιατί οι συμπεριφορικές επιδράσεις πρέπει να είναι εγγενώς αρνητικές; Ακόμη κι αν υπήρχε άμεσο αποτέλεσμα, οι εξηγήσεις για το γιατί οι πράξεις καλοσύνης και αλτρουισμού δεν αυξάνονται ή μειώνονται κατά τη διάρκεια των φάσεων της σελήνης, είναι εμφανώς απόντες».
Φωτογραφίες: AP, Shutterstock