Το βιβλίο του Άλλαν Πέρσυ «Πλάτωνας: 80 μαθήματα φιλοσοφίας για τη ζωή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη (μετάφραση Aγαθής Δημητρούκα). Είναι αφιερωμένο «σ’ εκείνους που έχουν όνειρα και τολμούν να τα κάνουν πράξη».
Ο Πέρσυ, συγγραφέας μεταξύ άλλων των βιβλίων Άλμπερτ Αϊνστάιν: 85 μαθήματα ατομικής σοφίας για σχετικά δύσκολα προβλήματα και Φραντς Κάφκα: 99 μαθήματα αυτογνωσίας, καταπιάνεται τώρα με τον Πλάτωνα που «ήδη τα έχει πει όλα» και τα μαθήματα ευτυχίας που μπορούμε να πάρουμε από αυτόν, καθώς ο λόγος του παραμένει επίκαιρος ακόμη και σήμερα.
Το βιβλίο Πλάτωνας: 80 μαθήματα φιλοσοφίας για τη ζωή προσφέρει ογδόντα μαθήματα πρακτικής σοφίας, με τα οποία ο Πλάτωνας μας διδάσκει μεταξύ άλλων πώς να πραγματοποιούμε τα όνειρά μας, πώς να διαχειριζόμαστε σωστά τον χρόνο μας και πώς να απολαμβάνουμε τις φιλίες μας και τον έρωτα για μια σοφότερη, φωτεινότερη και ευτυχέστερη ζωή.
Αυτά είναι τα 4 πρώτα κεφάλαια-μαθήματα του βιβλίου:
1. Η αρχή είναι το σημαντικότερο κομμάτι σε μια δουλειά
Ο Πλάτωνας συνέλεξε ιδέες παρόμοιες με εκείνες των σοφών της Ανατολής, όπως η περίπτωση του Λάο Τσε, ο οποίος διαβεβαίωνε ότι «ένα ταξίδι εκατό μιλίων αρχίζει πάντα με το πρώτο βήμα». Αυτό το πρώτο βήμα, που τις περισσότερες φορές δυσκολευόμαστε να το κάνουμε γιατί είμαστε αργοί στην εκκίνηση και που μας κρατάει καρφωμένους στη θέση μας χωρίς να καταφέρνουμε να φέρουμε εις πέρας ούτε τους πιο επιθυμητούς μας στόχους.
Είναι εύκολο να δημιουργούμε φαντασιώσεις για τη δουλειά που έχουμε ή να φανταζόμαστε κάποιο αλλού που θα μας άρεσε να είμαστε, αλλά συχνά μένουμε σε μια φάση όπου ονειρευόμαστε ξύπνιοι, χωρίς να μετατρέπουμε τις σκηνές αυτές σε πραγματικότητα.
Και γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να κάνουμε αυτό το πρώτο βήμα;
Λοιπόν, κάποιες φορές οφείλεται σε οκνηρία, κάποιες άλλες σε έλλειψη χρόνου, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές όπου αυτό που μας συγκρατεί είναι ο φόβος για το τι υπάρχει παραπέρα.
Ωστόσο, με το που μπαίνουμε σε πορεία, ανακαλύπτουμε ότι ο δρόμος δεν είναι τόσο κακοτράχαλος ή τόσο μακρύς όπως τον νομίζαμε. Γιατί όταν ήδη βρισκόμαστε σε κίνηση, η δύναμη της αδράνειας θα μας κάνει να συνεχίζουμε με ελάχιστο θάρρος και θέληση.
Έτσι, λοιπόν, ήρθε η στιγμή ν’ αρχίσεις, και ιδού τρεις συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να κάνεις αυτό το τόσο ιδιαίτερο, πρώτο βήμα:
- Παράτα την τελειομανία. Πολλές φορές δεν ξεκινάμε κάτι, επειδή το θέλουμε τόσο τέλειο, τόσο καλοφτιαγμένο, ώστε ποτέ δε νιώθουμε έτοιμοι ν’ αρχίσουμε. Αυτό είναι πολύ συνηθισμένο στους συγγραφείς, οι οποίοι περνάνε όλη τη μέρα να φαντάζονται το τέλειο έργο και δε βλέπουν τη στιγμή να το πληκτρολογήσουν. Η χρησιμότερη συμβουλή: άρχισε κι ας μην είναι τέλειο. Τουλάχιστον έτσι θα έχεις κάνει την εκκίνηση και θα ξαναγυρίσεις πίσω μόνο για να το βελτιώσεις, αν χρειαστεί.
- Προετοίμασε την πορεία. Όπως όταν πας διακοπές χαρτογραφείς μια πορεία που θα ακολουθήσεις, έτσι και τα προσωπικά, τα επαγγελματικά ή τα πνευματικά ταξίδια χρειάζονται μια χαραγμένη πορεία. Πολλές φορές αυτό που μας εμποδίζει να κάνουμε το πρώτο βήμα είναι ότι δεν ξέρουμε από πού να πάμε. Γι’ αυτό, λοιπόν, σχεδίασε τη διαδρομή και φρόντισε για τις απαραίτητες προμήθειες. Αν, για παράδειγμα, θέλεις ν’ αρχίσεις μια δική σου δουλειά, εξακρίβωσε τι βήματα πρέπει να κάνεις ώστε να έχεις αυτονομία ή να επιτύχεις κάποια χρηματοδότηση. Έτσι θα έχεις πια μια πορεία ν’ ακολουθήσεις και θα μπορέσεις να κάνεις το πρώτο βήμα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
- Αγάπησε τον συγκεκριμένο δρόμο. Το προσωπικό σου ταξίδι είναι μια μεγάλη περιπέτεια. Άσε πίσω σου τον φόβο, την ανασφάλεια, το βόλεμα και την πνευματική ακαμψία και τόλμησε να βγεις από την περιοχή της προσωπικής σου άνεσης, ώστε να ξεκινήσεις αυτή τη διαδρομή που θα σημάνει μεγάλη αλλαγή στη ζωή σου. Στην πορεία θα βρεις τα απαραίτητα εργαλεία, τη γενναιότητα, τις ικανότητες που δεν ήξερες καν πως είχες, αλλά και τα πρόσωπα εκείνα που στο εξής θα αποτελούν κομμάτι της ζωής σου. Αν το σχέδιο σε συγκινεί, θα βρεις και την απαραίτητη ενέργεια για να πετύχεις.
Και, προπαντός, μη φοβάσαι την αποτυχία. Γιατί, ακόμα κι αν η έκβαση δεν είναι η αναμενόμενη, θα σου μείνουν όλα όσα θα έχεις μάθει στη διαδρομή, τα οποία θα σου χρησιμεύσουν όταν ξαναπροσπαθήσεις. «Μπορώ να δεχτώ ότι όλοι οι άνθρωποι αποτυγχάνουν, ότι όλος ο κόσμος αποτυγχάνει. Αυτό που δεν μπορώ να δεχτώ είναι το να μην κάνουν την προσπάθεια» έλεγε ο Μάικλ Τζόρνταν, ο οποίος έφτασε ψηλότερα από οποιονδήποτε άλλον στα γήπεδα του μπάσκετ.
Κάθε φορά που κάτι σε συγκρατεί τη στιγμή που πας να κάνεις αυτό το πρώτο βήμα, να σκέφτεσαι ότι, τελικά, στο μέλλον, εκείνο για το οποίο θα μετανιώνεις περισσότερο είναι το ότι δεν είχες ανασκουμπωθεί νωρίτερα.
2. Μπορεί να συγχωρήσει κανείς ένα παιδί που φοβάται το σκοτάδι. Η αληθινή τραγωδία είναι το να φοβάται ο ενήλικας το φως.
Πολλές φορές μάς είναι ευκολότερο να ζούμε στην άγνοια, γιατί, όπως λέει η παροιμία, αυτό μας κάνει πιο ευτυχισμένους.
Ωστόσο, ο μέγας στρατηγός Σουν Τζου, που οι διδαχές του εφαρμόζονται ακόμα και σήμερα, διαβεβαίωνε πως δεν μπορείς να κερδίσεις μια μάχη αν δε γνωρίζεις, εκτός από τον εχθρό, και τον εαυτό σου.
«Αν γνωρίζεις τον εχθρό και γνωρίζεις και τον εαυτό σου, δεν πρέπει να φοβάσαι την έκβαση ούτε εκατό μαχών» διαβεβαίωνε ο συγγραφέας του βιβλίου H τέχνη του πολέμου.
Αν γνωρίσουμε τον εαυτό μας σε βάθος μπορεί να τρομάξoυμε, γιατί, αν ερευνήσουμε πολύ και φτάσουμε ως τις πιο βαθιές πτυχές του εαυτού μας, ίσως βρούμε πράγματα που δε θα μας αρέσουν. Για παράδειγμα, διακινδυνεύουμε:
- Να έρθουμε αντιμέτωποι με πλευρές μας που απεχθανόμαστε.
- Να θυμηθούμε τις στιγμές εκείνες που ενεργήσαμε άσχημα.
- Να αισθανθούμε ντροπή ή ενοχή για καταστάσεις που ζήσαμε καιρό πριν.
- Να ανακαλύψουμε ότι αυτό που έχουμε τώρα δεν είναι αυτό που θέλουμε πραγματικά.
- Να χάσουμε ένα μέρος από την αυτοεκτίμησή μας όταν συνειδητοποιήσουμε τις αδυναμίες μας.
Όλα αυτά ίσως να μας ωθήσουν ν’ αφήσουμε στη σκοτεινή κόγχη της ψυχής αυτό που δε θέλαμε να δείχνουμε στον εαυτό μας και, πολύ περισσότερο, στους άλλους.
Ωστόσο, πρέπει να αποβάλουμε τον φόβο. Όπως διαβεβαιώνουν ερευνητές και ψυχολόγοι, το πρώτο βήμα για να υπερνικάμε δυσκολίες ξεκινάει από μια πράξη ενδοσκόπησης κι από δουλειά μέσα μας προκειμένου να βελτιωθεί αυτό που υπάρχει έξω.
Η εμβάθυνση στην αυτογνωσία αυτή μπορεί να μας βοηθήσει, μεταξύ άλλων, να βελτιώσουμε τη ζωή μας εξουδετερώνοντας τις εσφαλμένες πεποιθήσεις μας, οι οποίες συχνά μας βασανίζουν και μας κρατάνε σε κατάσταση παράλυσης.
Ο ερευνητής Γκάρι Μάρκους, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, διαβεβαιώνει πως οι αναμνήσεις που έρχονται στη μνήμη μας είναι αυτές που βρίσκονται σε αρμονία με τις πεποιθήσεις μας και πως εκείνες που δε συμφωνούν με τις τωρινές μας σκέψεις είναι πιο δύσκολο να τις θυμόμαστε. Γι’ αυτό, αν κάποιος έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, του είναι ευκολότερο να θυμάται μόνο τις καταστάσεις που δηλώνουν αυτή την έλλειψη. Κι όταν θυμώνουμε με κάποιον, σίγουρα μας έρχονται στον νου ένα σωρό περιπτώσεις που μας προσέβαλε, αφήνοντας στην άκρη όλες εκείνες κατά τις οποίες έκανε καλά πράγματα για μας.
Γι’ αυτό τον λόγο, μεταξύ πολλών άλλων, είναι τόσο σημαντικό να φτάνουμε στη γνώση του εαυτού μας. Το να ξέρουμε ότι απλώς είμαστε θυμωμένοι ή ότι αυτή η έλλειψη ασφάλειας επηρεάζει τα όσα πιστεύουμε και θυμόμαστε μπορεί να συμβάλει να ξεπεράσουμε μια κατάσταση ή ακόμα και να πάρουμε τα αναγκαία μέτρα για να την επιλύσουμε οριστικά.
Όπως διαβεβαιώνει ο Μάρκους στο βιβλίο του Αυτό θα σε κάνει εξυπνότερο: «Ο νους μας είναι πεπερασμένος και απέχει πολύ από το να είναι ευγενής. Το να γνωρίζουμε τα όριά του μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοούμε καλύτερα τα πράγματα».
3. Οι σοφοί μιλάνε γιατί έχουν κάτι να πουν. Οι ανόητοι επειδή έχουν ανάγκη να πουν κάτι.
Στους καιρούς μας, είναι συνηθισμένο ν’ ακούμε να μιλάνε όλες τις ώρες. Πρόκειται για μια συνήθεια, για ένα σπορ, για μια παρόρμηση, ακόμα και για έναν τρόπο να κερδίζει κανείς τη ζωή του. Οι πολιτικοί μιλάνε για να τους πιστέψουν, οι δικηγόροι το κάνουν για να πείσουν για την αλήθεια τους.
Ωστόσο, αν είναι σημαντικό το να ξέρουμε να μιλάμε σωστά, άλλο τόσο σημαντικό είναι το να ξέρουμε να σωπαίνουμε.
Για τον Πλάτωνα, το να ξέρει κανείς να σωπαίνει ήταν προτεραιότητα. Πράγματι, στην Ακαδημία του αυτό ήταν βασικός όρος, όπου συνηθιζόταν όλοι να περνούν κάποιο διάστημα σιωπής, διαλογιζόμενοι.
Όσο περνάν τα χρόνια, γινόμαστε όλο και πιο γρήγοροι σε όλα. Το στρες μάς κάνει να πηγαίνουμε από το ένα μέρος στο άλλο χωρίς να σταματάμε λεπτό. Αν έχουμε μόλις μερικά λεπτά για να φάμε από τη μια δουλειά ως την άλλη, πώς να καθίσουμε να διαλογιστούμε; Και με τον διαρκή βομβαρδισμό πληροφοριών, την ηχορύπανση γύρω μας και το πλήθος των ανθρώπων με τους οποίους πιάνουμε κουβέντα, είναι σχεδόν αδύνατον να μείνουμε σιωπηλοί και να κατανοήσουμε τη σημασία του αυτοστοχασμού.
Αλλά το να σωπαίνουμε πότε πότε είναι θεμελιώδες για τέσσερις λόγους ζωτικής σημασίας:
- Επιτρέπει να ξαναβρίσκουμε τον εαυτό μας και ν’ ακούμε τις εσωτερικές του ανάγκες.
- Επιτρέπει όχι απλώς ν’ ακούμε τους άλλους, αλλά να τους ακούμε ενεργητικά.
- Μειώνει τον αριθμό διαφωνιών, παρεξηγήσεων και τύψεων.
- Βοηθάει στο να καταλαβαίνουμε αυτό που λέει ο άλλος, αντί απλώς ν’ ακούμε εκείνο που νομίζουμε ότι σκέφτεται.
Πολυάριθμες μελέτες διαβεβαιώνουν ότι η ικανότητα προσοχής την ώρα που ακούμε διαρκεί μόνο κάτι δευτερόλεπτα, κι ότι είναι ακόμα μικρότερη αν το θέμα για το οποίο μας μιλάνε δε μας ενδιαφέρει. Γι’ αυτό και είναι πολύ βασικό να κατακτήσουμε την τέχνη του να σωπαίνουμε ώστε να ακούμε καλύτερα, είτε τη φωνή άλλων ανθρώπων είτε τις σκέψεις μας.
Αν το κάνουμε, θα εκπλαγούμε βλέποντας ως ποιο βαθμό έχουμε ενδιαφέροντα πράγματα να πούμε και μπορούμε να συσφίξουμε τη σχέση μας με τους άλλους.
Την επόμενη φορά που θα μιλήσεις με κάποιον, άκουσέ τον προσεκτικά. Κι όταν θα έχεις μερικά λεπτά ανάπαυσης, άκου και τον εαυτό σου.
4. Στο άγγιγμα του έρωτα, όλοι οι άνθρωποι γίνονται ποιητές, ακόμα κι εκείνοι που πριν δεν είχαν κανένα τραγούδι μέσα τους
Είναι εύκολο να γελάει κανείς με τους ερωτευμένους, γιατί, αν δεν είμαστε ερωτευμένοι κι εμείς, μας φαίνονται γελοίοι. Μπορεί ακόμα και να μας προκαλέσουν θυμό ή να μην τους καταλαβαίνουμε με τίποτα, επειδή δεν ακούμε τη μουσική τους. Αλλά έρχεται μετά η μέρα όπου κι εμείς πέφτουμε στα δίχτυα του έρωτα, και τότε μπαίνουν στο λεξιλόγιό μας έννοιες τρυφερές που πριν ούτε που τις σκεφτόμασταν.
Ο έρωτας μας μαλακώνει, είναι αλήθεια, αλλά μας κάνει και πιο δυνατούς. Γιατί για τον έρωτα θα μπορούσαμε να τα δώσουμε όλα. Ακόμα και τη ζωή μας, αν είναι σε κίνδυνο η ζωή του αγαπημένου προσώπου. Ίσως είναι αλήθεια ότι πρόκειται για μια χημική αντίδραση, για κάτι σαν μόλυνση της ψυχής, αλλά το βέβαιο είναι ότι μας επηρεάζει και μας παγιδεύει και, γενικά, δε θέλουμε να φύγει.
Γι’ αυτό, λοιπόν, είσαι πιο πρόθυμος να κάνεις πράγματα όπως:
- Να παρατηρείς με μεγαλύτερο θαυμασμό την ανατολή ή τη δύση του ήλιου.
- Να σκέφτεσαι σαν να είσαι δύο και όχι ένας, γιατί σε κάθε σκέψη σε ακολουθεί το αγαπημένο πρόσωπο.
- Να χορεύεις κάτω από τη βροχή, όταν πριν την απέφευγες λες και θα σκέβρωνες.
- Να κατανοείς αυτά τα τρυφερά τραγούδια που πριν απεχθανόσουν.
- Να συγκινείσαι με μια ρομαντική ταινία, ίσως και να σκουπίζεις κάποιο δάκρυ.
- Να χρησιμοποιείς εμότικον όταν στέλνεις κάποιο μήνυμα, και να μοιράζεσαι φωτογραφίες των δυο σας στο κοινωνικό σου προφίλ.
- Να γράφεις γλυκόλογα, ακόμα και στο σημείωμα που κολλάς στο ψυγείο.
- Να πιστεύεις ότι ο κόσμος δε θα είναι πια κόσμος αν το πρόσωπο αυτό σε αφήσει.
Γιατί, όπως λέει ο Πάμπλο Νερούδα σ’ ένα από τα εκατό ερωτικά σονέτα του:
«Πριν σ’ αγαπήσω, αγάπη μου, δεν ήταν τίποτα δικό μου.
Τραμπαλιζόμουν μες στους δρόμους, ανάμεσα σε αντικείμενα:
Τίποτα δε μ’ ενδιέφερε και τίποτα δεν είχε όνομα. Ο κόσμος ήταν του αέρα που περίμενε».