23 Αυγούστου 1939: Η συμμαχία Χίτλερ-Στάλιν [εικόνες]

Ηταν κάτι περισσότερο από «κεραυνός εν αιθρία», κάτι περισσότερο από μια «συγκλονιστική έκπληξη» η είδηση το απόγευμα εκείνης της Τρίτης 23 Αυγούστου 1939.

Ο υπουργός Εξωτερικών της χιτλερικής Γερμανίας Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ πήγε στη Μόσχα για να υπογράψει, με τον σοβιετικό ομόλογό του, Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, σύμφωνο φιλίας και μη επίθεσης με τη Σοβιετική Ενωση. Η γαλλική εφημερίδα «Les Τemps» και ο άγγλος υπουργός Εξωτερικών λόρδος Χάλιφαξ εμφανίζονταν κατάπληκτοι από ένα γεγονός το οποίο ασφαλώς δεν ανέμεναν και το οποίο ανέτρεπε την ιδεολογική ισορροπία της Ευρώπης και έκτοτε προβλήθηκε ως το «πράσινο φως» που προσέφερε η Μόσχα στον Χίτλερ για να επιτεθεί στην Πολωνία και να οδηγήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα σε μια μοναδικών διαστάσεων καταστροφική σύγκρουση.

Tο Γερμανο-Σοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης, όπως είναι γνωστό, υπογράφτηκε στη Μόσχα στις 23 Αυγούστου 1939.

Παρέμεινε σε ισχύ έως τις 22 Ιουνίου 1941, όταν η Γερμανία το παραβίασε, εισβάλλοντας στη Σοβιετική Ένωση, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα. Η πρόσκαιρη αυτή σύγκλιση της Σοβιετικής Ένωσης με ένα ορκισμένο ιδεολογικό της εχθρό, την εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία, επικρίθηκε με δριμύτητα στη Δύση.

Το σύμφωνο, που υπεγράφη από τους υπουργούς των Εξωτερικών των δύο χωρών, Μολότοφ και φον Ρίμπεντροπ, απείχε πολύ από την έννοια μιας ιδεολογικής συμμαχίας και απλά ανταποκρινόταν στα γεωπολιτικά συμφέροντα των δύο χωρών. Ο Χίτλερ, εξασφαλίζοντας την ειρήνη στα ανατολικά, μπορούσε ανενόχλητος να προωθήσει τα σχέδιά του και να προχωρήσει σε επίθεση πρώτα κατά της Πολωνίας και μετά κατά της Γαλλίας και της Νορβηγίας. Και ο Στάλιν, από τη δική του πλευρά, θα μπορούσε να ησυχάσει από την προοπτική μιας άμεσης επίθεσης εκ μέρους της Γερμανίας και να επικεντρώσει την προσοχή του στην κατάκτηση μιας ευρείας λωρίδας που θα εξασφάλιζε τα δυτικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης.

Αυτό έγινε κατορθωτό μ’ ένα συμπληρωματικό μυστικό πρωτόκολλο στο σύμφωνο Ρίμπεντροπ - Μολότοφ, με το οποίο οι δύο συμβαλλόμενες χώρες προχώρησαν στο μοίρασμα της βορειοανατολικής Ευρώπης σε «σφαίρες συμφερόντων»: τη Γερμανική, που περιλάμβανε την Πολωνία μέχρι τον ποταμό Βιστούλα και τη Λιθουανία) και τη Σοβιετική (Φιλανδία, Εσθονία, Λετονία και η περιοχή της Βεσαραβίας). Με τη συναίνεση της χιτλερικής Γερμανίας, η Σοβιετική Ένωση πέτυχε την κατάργηση των εδαφικών συνόρων της, όπως αυτά είχαν διαμορφωθεί και επικυρωθεί εις βάρος της με τους όρους της ειρήνης του Μπρεστ - Λιτόφσκ μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας στις 3 Μαρτίου 1918.

Σε εφαρμογή του Συμφώνου Ρίμπεντροπ - Μολότοφ, ο Χίτλερ επιτέθηκε στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939, ανοίγοντας την αυλαία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και ο Στάλιν με τη σειρά του λίγες ημέρες αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου. Η λυκοφιλία μεταξύ των δύο ιδεολογικών εχθρών θα κρατήσει έως τις 22 Ιουνίου 1941, οπότε η εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία θα επιτεθεί στην κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα.

Ημέρα Μνήμης

Εκτοτε, η Ευρωπαϊκή ημέρα υπέρ της μνήμης των θυμάτων του Σταλινισμού και του Ναζισμού, γνωστή και ως Διεθνής ημέρα της μαύρης πόρπης τιμάται κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου. Θεσπίστηκε από την Διακήρυξη της Πράγας σχετικά με την ευρωπαϊκή συνείδηση και τον κομμουνισμό στις 3 Ιουνίου 2008 που υπογράφτηκε από τον Βάτσλαβ Χάβελ και μέλη της Ευρωπαϊκής Βουλής. Η 23η Αυγούστου ήταν η ημέρα της υπογραφής της συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και της Ναζιστικής Γερμανίας, των δύο χειρότερων απολυταρχικών καθεστώτων της ιστορίας.

Σκοπός της εορτής είναι η απότιση φόρου τιμής στους νεκρούς των μαζικών εκτοπίσεων και δολοφονιών του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, και η επανίδρυση της ειρήνης και ευστάθειας στην Ευρώπη του σήμερα.

Η εθνική εορτή τιμάται εκτός της Ευρώπης και στον Καναδά.

Η 23η Αυγούστου καθιερώθηκε ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Σταλινισμού και του Ναζισμού (γνωστή και ως Διεθνής Ημέρα της Μαύρης Κορδέλας σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης), με το ψήφισμα της 2ας Απριλίου 2009 του Ευρωκοινοβουλίου, για να τιμηθεί η μνήμη των θυμάτων των ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων και ιδιαίτερα του Σταλινισμού και του Ναζισμού.

Το ψήφισμα έγινε δεκτό από την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου με συντριπτική πλειοψηφία (533 ψήφοι «υπέρ», 44 «κατά» και 33 αποχές).