Άνοδο καταγράφουν τα εθνολαϊκιστικά και ξενοφοβικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, την ώρα που η ευρωπαϊκή συνεννόηση στο προσφυγικό φαντάζει όλο και πιο δύσκολη.
Όπως επισημαίνει η Deutsche Welle, κάθε τόσο στη βελγική υπηρεσία ασύλου στις Βρυξέλλες -σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα- εκατοντάδες άνθρωποι περιμένουν υπομονετικά μπροστά στην είσοδο, είτε για να καταθέσουν αίτηση ασύλου, είτε για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα έγγραφα που θα τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν στη Γαλλία ή στη Μ. Βρετανία. Πολλοί από τους Αφρικανούς που συνωστίζονται εκεί λένε ότι έχουν έρθει στις Βρυξέλλες μέσω Ιταλίας με λεωφορεία, τρένα ή και με αυτοκίνητο, διασχίζοντας την Αυστρία, τη Γερμανία ή τη Γαλλία.
Σύμφωνα με την ισχύουσα διαδικασία του Δουβλίνου θα έπρεπε να είχαν καταθέσει την αίτηση ασύλου στην Ιταλία. Ωστόσο όλα δείχνουν ότι η διαδικασία του Δουβλίνου δεν λειτουργεί. Αυτό αντιλαμβάνεται και ο εθνολαϊκιστής υπουργός Εσωτερικών του Βελγίου, Ζαν Ζαμπόν, ο οποίος δηλώνει ότι θα υιοθετήσει πιο σκληρή τακτική απέναντι σε όσους δεν έχουν τα νόμιμα έγγραφα για να παραμείνουν στη χώρα. Τον Μάιο η «σκληρή τακτική» είχε ολέθρια αποτελέσματα, όταν αστυνομικοί άνοιξαν πυρ για να σταματήσουν ένα όχημα με παράτυπους μετανάστες από το Ιράκ και σκότωσαν ένα κοριτσάκι δύο ετών.
Προελαύνουν τα ξενοφοβικά κόμματα
Πάντως οι «Συντηρητικοί Εθνικιστές» (N-VA), το κόμμα του Ζαν Ζαμπόν, τα τελευταία χρόνια καταγράφουν συνεχή άνοδο στο Βέλγιο και από το 2014 συμμετέχουν πλέον στον κυβερνητικό συνασπισμό υπό τον Λουί Μισέλ. Αλλά και στη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Δανία, τη Σουηδία και τη Γερμανία, ξενοφοβικά και εθνολαϊκιστικά κόμματα βρίσκονται σε άνοδο. «Σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Αυστρία, αλλά και η Ελλάδα συμμετέχουν στην κυβέρνηση. Μάλιστα στην Πολωνία, την Ουγγαρία, την Τσεχία και πλέον και στην Ιταλία... είναι η κυβέρνηση», αναφέρει στην ανάλυσή της η Deutsche Welle. Όπως λέει ο Στέφαν Λένε, αναλυτής του ιδρύματος Καρνέγκι, «έχουν βρει στο προσφυγικό ένα προσφιλές θέμα, το οποίο προκαλεί έντονη συναισθηματική φόρτιση και πόλωση και δεν αφήνουν αυτό το θέμα με τίποτα...». Στη Γερμανία ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, επικεφαλής της Κ.Ο. του κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (ΑfD), είχε χαρακτηρίσει παλαιότερα «δώρο Θεού» το προσφυγικό.
Ο Φρανς Τίμερμανς, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας και νυν αντιπρόεδρος της Κομισιόν, εκφράζει την ανησυχία του ότι η άνοδος του εθνολαϊκισμού και τα άλυτα ζητήματα που προκαλούν οι αυξημένες προσφυγικές ροές, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη συνοχή όχι μόνο του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία, αλλά και ολόκληρης της Ε.Ε.. «Το ζήτημα της μετανάστευσης κατέχει κεντρικό ρόλο στην πολιτική αντιπαράθεση σε όλα τα κράτη-μέλη», επισήμανε ο Ολλανδός πολιτικός μιλώντας προ ημερών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ζητώντας «ευρωπαϊκή λύση». Αλλά αυτή ακριβώς την ευρωπαϊκή διάσταση αμφισβητούν πλέον τα ξενοφοβικά κόμματα. «Η ανικανότητα της Ε.Ε. να αντιμετωπίσει τα ζητήματα προκαλεί μία επανενθικοποίηση της πολιτικής», παρατηρεί ο Λένε.
Συντονισμό ζητεί η Μέρκελ
Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ επιμένει σε μία συντονισμένη ευρωπαϊκή προσπάθεια για το προσφυγικό, η οποία δεν θα αποκλείει διμερείς συμφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά τελικά θα περιλαμβάνει μία ευρωπαϊκή υπηρεσία ασύλου για την πιο αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών συνόρων. Σε τελική ανάλυση και παρά τις όποιες εθνολαϊκιστικές εκτροπές, η Ε.Ε. θα πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσει σε ουσιώδη ερωτήματα, υποστηρίζει η Άνγκελα Μέρκελ: «Είμαστε αρκετά ισχυροί για να ενισχύσουμε την οικονομική ανάπτυξη στις χώρες προέλευσης αυτών των ανθρώπων, δηλαδή στην Αφρική; Είμαστε σε θέση να τερματίσουμε τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία; Μπορούμε να εστιάσουμε περισσότερο στους προσφυγικούς καταυλισμούς που βρίσκονται κοντά στις χώρες προέλευσης; Κανείς δεν εγκαταλείπει την πατρίδα του χωρίς λόγο. Και ένα ακόμη ερώτημα: μπορούμε να συμφωνήσουμε σε ενιαίες διαδικασίες για όλη την Ευρώπη;».
Από το 2015 ο αριθμός των νέων αφίξεων στην Ελλάδα, την Ιταλία, αλλά και τη Γερμανία έχει μειωθεί κατά 75%. Παρ΄ όλα αυτά τα εθνολαϊκιστικά κόμματα επιμένουν στη ρητορική τους, προκαλώντας την εντύπωση ότι τα σύνορα παραμένουν αφύλακτα. Πού οφείλεται αυτή η λανθασμένη πρόσληψη της πραγματικότητας; Σύμφωνα με τον Στέφαν Λένε «χρειάζεται προφανώς χρόνος για να απορροφηθεί το τραυματικό σοκ του 2015. Η ανασφάλεια παραμένει και κάποιοι την... αξιοποιούν δεόντως». Επτά κράτη-μέλη της Ε.Ε., μεταξύ αυτών η Γερμανία και το Βέλγιο, διενεργούν πλέον ελέγχους σε συγκεκριμένους συνοριακούς σταθμούς. Επαναπροωθήσεις μεταναστών γίνονται στα σύνορα της Γαλλίας με την Ιταλία, του Βελγίου με τη Γαλλία και της Γερμανίας με την Αυστρία. «Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι άνθρωποι στη Γερμανία και στην Αυστρία δεν έχουν καμία επαφή με τους πρόσφυγες. Αλλά η έκταση που έχει λάβει το θέμα στα μέσα ενημέρωσης αντανακλάται πλέον και στις διαθέσεις της κοινής γνώμης», υποστηρίζει ο Γερμανός αναλυτής.