Το Πάσχα στην Κέρκυρα αποτελεί μία μοναδική εμπειρία, που όσες φορές και να τη ζήσεις, πάντα θα είναι διαφορετική, πάντα θα είναι ξεχωριστή.
Θρησκευτικές παραδόσεις και έθιμα του νησιού προσδίδουν σε όσους βρεθούν για Πάσχα στην Κέρκυρα, αξέχαστες στιγμές ιδιαίτερης κατάνυξης και παράλληλα, έντονης επτανησιακής κουλτούρας.
Το Σάββατο του Λαζάρου ή «Λαζαροσάββατο»
Το Πάσχα στην Κέρκυρα ξεκινά ουσιαστικά από το Σάββατο του Λαζάρου ή «Λαζαροσάββατο» που είθισται κάθε χρόνο τα χορωδιακά σύνολα του νησιού, μετά το πέρας της θείας λειτουργίας στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου των Γερόντων και Αγίου Λαζάρου, να ξεκινούν για τα «Κάλαντα του Λαζάρου». Τα κάλαντα με την ιδιόμορφη κερκυραϊκή διάλεκτο ακούγονται σε όλη τη χώρα, με τις χορωδίες του νησιού να τα ψάλλουν από καντούνι σε καντούνι, με την τελική συνάντησή τους να γίνεται στο «San Giaccomo», το παλιό Δημαρχείο της Πόλης.
Την Κυριακή των Βαΐων, η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος
Από την Κυριακή των Βαΐων ή Κυριακή «των Βαγιώνε», στις 11:00 το πρωί, γίνεται η καθιερωμένη μακρά λιτανεία του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος.
Η συγκεκριμένη λιτανεία τελείται στο νησί από το 16:30, αφιερωμένη στο θαύμα που έκανε τότε, όπως πιστεύεται, ο Άγιος Σπυρίδωνας και έσωσε το νησί από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης. Στη λιτανεία συμμετέχουν και οι 18 Φιλαρμονικές του νησιού, που μετά το πέρας της παρελαύνουν παίζοντας χαρούμενα εμβατήρια στο κέντρο της Παλιάς Πόλης.
Η Μεγάλη Εβδομάδα
Η Εβδομάδα των Παθών στην Κέρκυρα, ξεκινά με τη Μεγάλη Δευτέρα με την καθιερωμένη συναυλία της Φιλαρμονικής «Μάντζαρος» με έργα εμπνευσμένα από τα Άγια Πάθη, ενώ τη Μεγάλη Τρίτη, ψέλνεται υπαίθρια, από χορωδίες του νησιού, στο Περιστύλιο των Παλαιών Ανακτόρων, το «τροπάριο της Κασσιανής». Η βραδιά συνεχίζεται στο ίδιο «κλίμα» από τον Οργανισμό Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων, που διοργανώνει την καθιερωμένη Μουσική Ποιητική Βραδιά με θέμα φέτος «Από τον Γολγοθά στην Ανάσταση».
Στα μωβ η Κέρκυρα
Τη Μεγάλη Τετάρτη, η Κέρκυρα αποχαιρετά τα ζωντανά της χρώματα, βυθίζεται στη θλίψη των Αγίων Παθών, και ντύνεται στα μωβ. Τα φανάρια της πόλης στο Λιστόν, τα Ανάκτορα και τους δρόμους του νησιού φωτίζονται με μωβ χρώμα, με το ίδιο πένθιμο χρώμα φωτίζεται και ο Σταυρός στο Παλαιό Φρούριο.
Οι πιστοί θα παρακολουθήσουν το απόγευμα την Ακολουθία του Μεγάλου Ευχελαίου, ενώ το βράδυ στο Δημοτικό Θέατρο η Δημοτική Χορωδία του νησιού παραθέτει την καθιερωμένη συναυλία Εκκλησιαστικής Μουσικής και Μεγαλοβδομαδιάτικων Μελωδιών.
Μεγάλη Πέμπτη. Η «Τελετή του Νιπτήρα» και το «πλέξιμο του γαϊτάνιου».
Τη Μεγάλη Πέμπτη στην Κέρκυρα αναβιώνει στο Duomo, στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών, η «Τελετή του Νιπτήρα». Πρόκειται για την αναπαράσταση της «νίψεως των ποδών των Αποστόλων από τον Κύριο». Ο Αρχιεπίσκοπος των Καθολικών, Ιωάννης Σπιτέρης , όπως ορίζει το τελετουργικό, μετά το πέρας των 12 Ευαγγελίων θα πλύνει τα πόδια δώδεκα πιστών, είθισται μικρών παιδιών, αναπαριστώντας έτσι τη θρησκευτική παράδοση που θέλει τον Ιησού να πλένει τα πόδια των μαθητών του. Το τελετουργικό ολοκληρώνεται με την τελετή της Αγίας Ώρας, την προσκύνηση της Θείας Ευχαριστίας και του Παναχράντου Μυστηρίου.
Την ίδια ώρα, στην ύπαιθρο του νησιού, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, αναβιώνει το έθιμο του «πλεξίματος του γαϊτάνιου».
Πρόκειται για ένα έθιμο που γίνεται μέσα στην εκκλησία, με τις γυναίκες να πλέκουν με το κροσσοβέλονο το γαϊτάνι, ένα έντεχνα πλεγμένο κορδόνι με μεταξωτές κλωστές, βαμβακερό, που κάποτε στόλιζε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο. Οι γυναίκες σταματούν το πλέξιμο, κάθε φορά που απαγγέλλεται Ευαγγέλιο. Σήμερα το «γαϊτάνι» οι γυναίκες το κρατούν στα σπίτια τους για ευλογία.
Μεγάλή Παρασκευή. Η περιφορά των 33 επιταφίων
Τη Μεγάλη Παρασκευή η Κέρκυρα «πλημμυρίζει» από τα πένθιμα εμβατήρια των Φιλαρμονικών και τη μεγάλη πομπή των επιταφίων, που ξεκινά το μεσημέρι και ολοκληρώνεται αργά το βράδυ, λίγο πριν τα μεσάνυχτα.
Η πρώτη περιφορά του Επιταφίου, πραγματοποιείται από την Ιερά Μονή Παλαιοκαστρίτσας και είναι σαγηνευτική. Ξεκινά στις 12:00 το μεσημέρι από το μοναστήρι και κατευθύνεται στο λιμάνι της Αλύπας. Τη μακρά περιφορά συνοδεύουν, σε ένδειξη πένθους οι πιστοί που κρατάνε στο πλάι τις «τόρτσες», μεγάλα κεριά, τα μανουάλια, και τις «σκόλες» δηλαδή τα λάβαρα και τα φλάμπουρα.
Μέσα στην πόλη θα γίνει η περιφορά των 33 επιταφίων, όσο και τα χρόνια του Κυρίου. Πρώτος ξεκινά ο Ιερός Ναός του Παντοκράτορα στο Καμπιέλο. Οι επιτάφιοι ακολουθούν πάντοτε μία συγκεκριμένη σειρά και την ίδια διαδρομή, συνοδευόμενοι από τους μελωδικούς ήχους των φιλαρμονικών και των χορωδιακών συνόλων. Η περιφορά των επιταφίων ολοκληρώνεται από τον επιτάφιο του Μητροπολιτικού Ναού της Υπεραγίας Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης, που ξεκινά στις 10:00 το βράδυ και ολοκληρώνει τη διαδρομή του λίγο πριν τα μεσάνυχτα .
Μεγάλο Σάββατο. Ο «σεισμός», η «Πρώτη Ανάσταση», η λιτάνευση του Αγίου Σπυρίδωνος, οι «Μπότηδες» και η «Μαστέλα»
Το Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα ξεκινά με την «Αναπαράσταση του σεισμού», ένα έθιμο που γίνεται στις 6:00 το πρωί στον Ιερό Ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου Φανερωμένης, της γνωστής Παναγίας των Ξένων, στην Πλακάδα του Αγίου Σπυρίδωνα. Σύμφωνα με το έθιμο, όλες οι εικόνες μέσα στην εκκλησία σείονται, από τον ερχομό του Κυρίου από τον Άδη και την επικείμενη Ανάστασή του.
Στις 9:00 το πρωί, πραγματοποιείται η καθιερωμένη λιτάνευση του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος και η περιφορά του Επιταφίου. Είναι η μόνη περιφορά επιταφίου που γίνεται το πρωί του Σαββάτου.
Πρόκειται για την αρχαιότερη λιτανεία του Αγίου, που πραγματοποιείται σε ανάμνηση της θαυματουργικής απαλλαγής του νησιού από τη σιτοδεία, πιθανόν το έτος 1553.
Ο Άγιος Σπυρίδων λιτανεύεται σε θέση προεξάρχοντος Επισκόπου, δηλαδή προηγείται του Επιταφίου, ακολουθώντας τη βυζαντινή λατρευτική τάξη και ιδιαίτερα εκείνη της Βασιλεύουσας. Στην περιφορά συμμετέχουν οι μπάντες και των τριών Φιλαρμονικών της πόλεως, οι οποίες αποδίδουν διασκευές πένθιμων εμβατηρίων.
Το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνος, μετά τη λιτάνευσή του στην πόλη, τοποθετείται στη θύρα για τριήμερο προσκύνημα.
Πρόκειται για μία επίσης παλαιότατη παράδοση, που πιθανότατα έχει τις ρίζες της στην Κωνσταντινούπολη, όταν ακόμη βρισκόταν το σκήνωμα του Αγίου στον εκεί Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων. Μάλιστα, στα χρόνια της Ενετοκρατίας, οι μέρες που ήταν «ο Άγιος στη θύρα», θεωρούνταν μέρες ασυλίας.
Στην Κέρκυρα η Ανάσταση του Κυρίου γιορτάζεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Μετά το πέρας της Λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνα, τελείται ο Εσπερινός της Αναστάσεως και όταν ο Μητροπολίτης ψάλλει τον στίχο «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν…» οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της πόλης σημαίνουν χαρμόσυνα και από τα μπαλκόνια των σπιτιών οι κάτοικοι ρίχνουν τους μπότηδες, πήλινα κανάτια, γεμάτα νερό, με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι, δεμένα με κόκκινες κορδέλες .
Πρόκειται για ένα μοναδικό έθιμο των Κερκυραίων που τις ρίζες του τις συναντά κάποιος στα ενετικά χρόνια της κατοχής του νησιού, με τους Βενετούς τότε καθολικούς να σπάνε τις παλιές στάμνες, στη μεγαλύτερη γιορτή τους, την Πρωτοχρονιά, ως «φόρο» στο νέο χρόνο, προκειμένου να τους φέρει καινούργια αγαθά στο σπιτικό τους. Οι ορθόδοξοι Κερκυραίοι, υιοθέτησαν το έθιμο και το μετέφεραν χρονικά στο Πάσχα, που οι Ενετοί τους επέτρεπαν να γιορτάσουν μόνο το μεσημέρι.
Με το σπάσιμο των «μπότηδων» οι πιστοί θεωρούν ότι εκδιώκεται η κακοτυχία και τα κακά και μοχθηρά πνεύματα, έτσι μέχρι και σήμερα τα κομμάτια από τους σπασμένους «μπότηδες» τα παίρνουν στο σπίτι τους προκειμένου να τους φέρουν καλοτυχία και ευμάρεια. Το μοναδικό αυτό έθιμο συνοδεύεται από κανονιοβολισμούς που ακούγονται από το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας, αλλά και τις φιλαρμονικές του τόπου που παίζουν θρησκευτικά εμβατήρια.
Μαζί με το έθιμο των «μπότηδων» στην Κέρκυρα, την ίδια ώρα αναβιώνει και το έθιμο της «Μαστέλας».
Το έθιμο λαμβάνει χώρα στην περιοχή της Πίνιας (Κουκουνάρα), στο παλαιό εμπορικό κέντρο της πόλης, όπου σε ένα, στολισμένο με λουλούδια και κορδέλες, βαρέλι, γεμάτο με νερό ρίχνουν οι περαστικοί κέρματα κάνοντας μια ευχή. Ο πρώτος που βουτάει στη «Μαστέλα» λαμβάνει και το περιεχόμενό της, δηλαδή τα κέρματα αλλά και το «μπουγέλο». Η εκδήλωση οργανώνεται από τον Οργανισμό Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων.
Το βράδυ της Αναστάσεως
Ιδιαιτερότητα στην Κέρκυρα αποτελεί ότι η Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών γιορτάζεται πάντα από κοινού μεταξύ των Ορθοδόξων και των Καθολικών.
Έτσι στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών στο Duomo, ψάλλεται η «Ακολουθία της Πασχαλινής Αγρυπνίας με τη συνοδεία εκκλησιαστικού οργάνου και της πολυφωνικής χορωδίας, χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου των Καθολικών Ιωάννη Σπιτέρη. Η τελετή ολοκληρώνεται γύρω στις 11:00 το βράδυ, όπου Ορθόδοξοι και Καθολικοί θα συναντηθούν στο «Πεντοφάναρο» για να υποδεχθούν το Άγιο Φως που θα μεταφερθεί από τον καθολικό Αρχιεπίσκοπο στο Duomo και μετά από τον ορθόδοξο Μητροπολίτη, στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής, που θα αρχίσει και η «Ακολουθία της Αναστάσεως του Κυρίου», προεξάρχοντος του Μητροπολίτη Κερκύρας Παξών και Διαποντίων Νήσων, Νεκταρίου.
Μετά το πέρας των Ακολουθιών ξεκινά η πομπή των Ορθοδόξων και των Καθολικών με σημείο συνάντησης το «Πάλκο της Πάνω Πλατείας Σπιανάδας».
Στο άκουσμα του χαρμόσυνου μηνύματος της Ανάστασης οι φιλαρμονικές της πόλης θα παιανίσουν ταυτόχρονα το εμβατήριο «Γραικοί» μέσα σε μια φαντασμαγορική ατμόσφαιρα.
Η «πριγκίπισσα» του Ιονίου θα λάμψει από τα εκατοντάδες βεγγαλικά που θα γεμίσουν με χρώματα τον ουρανό και θα «χυθούν» μέσα στο Ιόνιο Πέλαγος κάνοντας το Πάσχα στην Κέρκυρα μοναδικό και ασύγκριτο με τα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ