Στις 10 Μαρτίου 1905, τρεις άνδρες κατεβαίνουν την δασώδη πλαγιά του Θέρισσου στην Κρήτη. Εκεί τους υποδέχονται αρματωμένοι οπλαρχηγοί με μπαλωθιές. Πρόκειται για τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τον Κωνσταντίνο Φούμη και τον Κωνσταντίνο Μάνο, τους δύο παλιούς συνεργάτες και συμπολεμιστές του.
Τον λόγο θα πάρει ο Βενιζέλος λέγοντας:
«Συνεκεντρώθημεν εδώ με την απόφασιν να αποτινάξωμεν την τυραννίαν της Αρμοστείας. Αλλ'η ελευθερία του Κρητικού λαού τότε μόνον θα κατοχυρωθεί, όταν η Κρήτη ενωθεί μετά της Μητρός Ελλάδος.
Προτείνω να κηρύξωμεν την πολιτικήν ένωσιν της Κρήτης μετά του ελληνικού βασιλείου, εις εν μόνον ελεύθερον και συνταγματικόν κράτος».
Την εποχή εκείνη η Κρήτη βράζει από τις συνεχείς επαναστάσεις. Μετά την μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1897, το νησί αποτελεί αυτόνομη οντότητα η οποία είναι υποτελής στην Πύλη αλλά έχει χριστιανό Ύπατο Αρμοστή. Τη θέση θα αναλάβει ο πρίγκηπας της Ελλάδας Γεώργιος, γιος του Γεωργίου Α'. Ωστόσο η πολιτική λύση δεν ικανοποιεί τους Κρητικούς που επιθυμούν την ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
Ο ίδιος ο Βενιζέλος παρότι κεντρικό στέλεχος στην κυβέρνηση του Αρμοστή και ιθύνων νους πίσω από τη σύνταξη του Κρητικού Συντάγματος, αντιδρά στην αυταρχική διακυβέρνηση του πρίγκηπα Γεωργίου και παραιτείται. Ο ίδιος θεωρεί πως απαραίτητη την ανακήρυξη της Κρήτης σε αυτόνομο πριγκιπάτο έτσι ώστε να επέλθει με πιο θεσμικό τρόπο η ένωση με την Ελλάδα. Επιπλέον με την ανακήρυξη της αυτονομίας η συνέλευση, κατά τον Βενιζέλο, θα έπρεπε να προχωρήσει στην εκλογή ανώτατου άρχοντα τερματίζοντας ταυτόχρονα την κυριαρχία των Μεγάλων Δυνάμεων στο νησί.
Η παραίτηση του δεν γίνεται δεκτή παρά το γεγονός ότι τόσο το Παλάτι στην Αθήνα όσο και ο γραμματέας του Ύπατου Αρμοστή, Ανδρέας Παπαδιαμαντόπουλος οι οποίοι επιθυμούν διακαώς την απομάκρυνσή του. Τελικά θα απομακρυνθεί από τη θέση του.
Στις 10 Μαρτίου (23 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο) συγκεντρώθηκαν στον Θέρισο οκτώ χιλιάδες πολεμιστές από διάφορα σημεία της Κρήτης. Οι επαναστάτες ζητούν την ένωση του νησιού με την Ελλάδα και απαιτούν από τον Ύπατο Αρμοστή να ενημερώσει σχετικώς τις Μεγάλες Δυνάμεις. Όπως ήταν αναμενόμενο οι Δυνάμεις δεν αποδέχονται την απόφαση.
Τελικώς αποφασίζονται εκλογές οι οποίες θα ενισχύσουν σημαντικά την «Ηνωμένη Αντιπολίτευση» η οποία απαιτεί την αναθεώρηση του Συντάγματος. Τελικά μετά από συμβουλή του Έλληνα πρωθυπουργού ο Γεώργιος δέχεται να αναθεωρηθεί το κείμενο.
Στις 19 Οκτωβρίου ο Βενιζέλος και οι επαναστάτες καταθέτουν τα όπλα ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις στέλνουν μια διερευνητική επιτροπή για να αξιολογήσει την κατάσταση στη μεγαλόνησο. Μετά από διπλωματικές ζημώσεις αποφασίζεται η αποχώρηση της διεθνούς δύναμης και προτείνονται μέτρα αναδιάρθρωσης της πολιτοφυλακής, σύναψης δανείου και μέτρα εξίσωσης του χριστιανικού με το μουσουλμανικό πληθυσμό.
Τόσο η Αθήνα όσο και Αρμοστής διαφωνούν με τα μέτρα ενώ ο Βενιζέλος αποφασίζει να στηρίξει τη δέσμη μέτρων. Η ρήξη θα οδηγήσει στην παραίτηση του πρίγκηπα Γεωργίου από τη θέση του Ύπατου Αρμοστή και αντικαταστάτης του θα γίνει ο Αλέξανδρος Ζαΐμης.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1908 η Συνέλευση επικυρώνει τις αλλαγές και όριζει πενταμελή Εκτελεστική Επιτροπή. Σε αυτήν ο Βενιζέλος θα τεθεί επικεφαλής των υπουργείων Εξωτερικών και Δικαιοσύνης. Μερικούς μήνες αργότερα, στις 16 Ιουνίου 1909, οι ξένες Δυνάμεις αποχωρούν από την Κρήτη ενώ οι εκλογές αναδεικνύουν τον Ελευθέριο Βενιζέλο πρόεδρο της Κρητικής Συνέλευσης και πρωθυπουργό της Κρητικής Πολιτείας.
Από εκείνη τη στιγμή τα γεγονότα είναι ραγδαία. Τον Δεκαπενταύγουστο του 1909 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος οργανώνει το Κίνημα στο Γουδί και καλεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας. Ο ίδιος θα αρνηθεί αρχικά και θα τονίσει πως επιθυμεί να αναλάβει τη θέση συμβούλου του Συνδέσμου.
Οι πολιτικές ζυμώσεις που θα ακολουθήσουν τον οδηγούν στην κεντρική πολιτική σκηνή της Ελλάδας της οποίας τη φυσιογνωμία θα μεταβάλλει με την ίδρυση του κόμματος των Φιλελευθέρων το οποίο θα προωθήσει τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που προετοίμασαν τη χώρα για την «Μεγάλη Εξόρμηση» του 1912...
Φωτογραφίες: Ίδρυμα Ιστορίας Ελευθερίου Βενιζέλου