«Ας παίξουμε τους πυροσβέστες», «ελάτε να ντυθούμε νεράιδες και πριγκίπισσες», «όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω πιλότος». Εάν έχετε μικρά παιδιά, πιθανότατα τα παραπάνω αποτελούν μέρος της καθημερινότητας σας, αφού τα παιδιά από τη φύση τους αγαπούν τα παιχνίδια ρόλων και τη δυνατότητα που αυτά τους δίνουν να μιμηθούν, να εκφραστούν και να φανταστούν χωρίς όρια.
Τα παιχνίδια ρόλων,-δηλαδή η επιλογή φανταστικών χαρακτήρων και η ανάπτυξη ιστοριών, στις οποίες αυτοί πρωταγωνιστούν - είναι όμως για τα παιδιά κάτι παραπάνω από διασκέδαση. Είναι ένα σημαντικό και χρήσιμο μέσο μάθησης που συγχρόνως μπορεί να μας αποκαλύψει λιγότερο γνωστές πλευρές του χαρακτήρα ενός παιδιού (π.χ. ενός κατά τα άλλα ντροπαλού παιδιού).
Είναι ένας τρόπος για τα παιδιά να εξερευνήσουν από τη δική τους οπτική τον κόσμο και να πειραματιστούν με τη συμπεριφορά τους σε σχέση με τους άλλους. Να μιμηθούν τον κόσμο των ενηλίκων και στο πλαίσιο αυτό να δοκιμάσουν νέες καταστάσεις αναπτύσσοντας τη φαντασία τους σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο πλαίσιο.
Μέσα από τις ιστορίες που φτιάχνουν εξερευνούν σημαντικά θέματα και συναισθήματα όπως η αγάπη και η φροντίδα, το καλό και το κακό, η σχέση του ισχυρού και του αδύναμου, η απώλεια και η μοναξιά. Άλλες φορές προσπαθούν να ενσωματώσουν και να ερμηνεύσουν μέσα από το παιχνίδι των ρόλων γεγονότα της επικαιρότητας ή της καθημερινότητας τους. Συχνά επιχειρούν μέσα από τον εκάστοτε ρόλο να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως «ποιος είμαι;», «τι μπορεί να γίνω;», «με τι μοιάζει αυτό;», «τι θα γίνει εάν...».
Πιο συγκεκριμένα, ειδικοί στην ανάπτυξη των παιδιών πιστεύουν πως τα παιχνίδια ρόλων βοηθούν τα παιδιά να αποκτήσουν σημαντικές δεξιότητες και γνώσεις, παροτρύνοντας τα:
- Να αναπτύξουν τη φαντασία τους
- Να εξερευνήσουν με ασφάλεια τον κόσμο γύρω τους
- Να ενισχύσουν την αφαιρετική σκέψη
- Να ανακαλύψουν ηγετικές ικανότητες
- Να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και καλύτερη αίσθηση του εαυτού τους
- Να αποκτήσουν γλωσσικές δεξιότητες
- Να κατανοήσουν την οπτική πλευρά κάποιου άλλου
- Να εξελίξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες
- Να μάθουν βασικές δεξιότητες της ζωής των ενηλίκων
- Να εκπαιδευτούν στο να επιλύνουν προβλήματα
Και σαν να μην είναι αρκετά όλα τα παραπάνω, επιστήμονες υποστηρίζουν ότι επειδή τα παιχνίδια ρόλων ενεργοποιούν συγχρόνως διάφορα συναισθήματα, τη γνωστική λειτουργία, τη γλώσσα, καθώς και κινητικές δεξιότητες, δημιουργούν τελικά συναπτικές συνδέσεις μεταξύ των τμημάτων του εγκεφάλου. Και όσο περισσότερες οι συνάψεις, τόσο μεγαλύτερη είναι η νοημοσύνη ενός παιδιού!
Παρακολουθώντας τα παιδιά, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν διάφοροι τύποι του παιχνιδιού ρόλων με τους οποίους πειραματίζονται, με τον καθένα να εξυπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς.
- Για τα περισσότερα παιδιά μια από τις πρώτες μορφές, είναι η μίμηση της μαμάς και του μπαμπά, ένας ρόλος που τα βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα ποιοι είναι οι γονείς τους και τι κάνουν οι μεγάλοι. Μπορούμε να τα ενθαρρύνουμε σε αυτό ζητώντας τους να μας βοηθήσουν σε μικροδουλειές(στρώσιμο τραπεζιού, ψώνια) ή να μπουν στο ρόλο ενός ενήλικα οδηγώντας ένα παιδικό αυτοκίνητο ή φροντίζοντας μια κούκλα.
- Τα παιδιά λατρεύουν να παίζουν παιχνίδια ρόλων φορώντας διάφορες στολές ή ρούχα και αξεσουάρ ενηλίκων. Είναι τροφή για την παιδική φαντασία και σίγουρα είναι μια καλή ιδέα να έχουν στη διάθεση τους όλο το χρόνο –και όχι μόνο τις απόκριες- στολές που θα τους επιτρέψουν να πειραματιστούν με διαφορετικούς ρόλους.
- Καταστάσεις της καθημερινής ζωής, όπως το σχολειό, η επίσκεψη στο γιατρό, τα ψώνια στα μαγαζιά είναι αγαπημένο υλικό, που ενισχύει όλα όσα τα παιδιά έχουν μάθει για την σωστή συμπεριφορά σε διαφορετικές καταστάσεις και μέρη. Η συνεργασία, η ευκαιρία διαπραγμάτευσης και η ομαδικότητα που απαιτεί αυτό το παιχνίδι συμβάλουν σημαντικά στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.
- Η αναπαράσταση ιστοριών από βιβλία ή ταινίες προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα να σκεφτούν και να αξιολογήσουν καλύτερα τη στάση και τα συναισθήματα των άλλων. Με το να ταυτιστούν μέσα από το ρόλο με τον ήρωα τα βοηθάει να εξερευνήσουν τον κόσμο των συναισθημάτων (πώς αισθάνθηκε ο αγαπημένος ήρωας; αισθάνθηκε χαρά, απογοήτευση, έκπληξη κ.τ.λ.).
- Πολλά παιδιά επιλέγουν να πειραματιστούν με το παιχνίδι των ρόλων μέσα από μια μικρή παράσταση: παίζοντας ένα σκετς, ερμηνεύοντας ένα τραγούδι, χορεύοντας ή παίζοντας ένα μουσικό όργανο .Ενθαρρύνετε τα να το κάνουν, αφού πρόκειται για δραστηριότητες που ξεδιπλώνουν τα ταλέντα τους και τονώνουν την αυτοπεποίθηση τους.
Ας υποστηρίξουμε, ας ενθαρρύνουμε και ας απολαύσουμε τα παιχνίδια ρόλων των παιδιών μας, και ας αξιοποιήσουμε την ευκαιρία να δούμε τον κόσμο, τον εαυτό τους, αλλά και εμάς, μέσα από τα δικά τους μάτια.