Ιδιαίτερη συγκίνηση επεφύλαξε στον Αρχιεπίσκοπο, Γέροντα Αμερικής Δημήτριο το αντάμωμά του με εκτοπισμένους από την Αιγιαλούσα (Γιαλούσα), που βρίσκεται στη χερσόνησο της Καρπασίας, στο κατεχόμενο τμήμα της Αμμοχώστου.
Στον Αρχιεπίσκοπο παρέθεσαν δείπνο η κοινότητα και η Εκκλησιαστική Επιτροπή Γιαλούσας. Ο Επίσκοπος Καρπασίας Χριστοφόρος και ο κοινοτάρχης Παντελής Χατζηπαντελής τού απένειμαν τιμητικές πλακέτες για την «ουσιαστική συνεισφορά του στην αναστήλωση του Ιερού Ναού Αρχαγγέλου Μιχαήλ (10ος μ.Χ. αι.) Αιγιαλούσης». Στο δείπνο, μεταξύ άλλων, παρακάθισαν ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος, οι μητροπολίτες Pittsburg Σάββας και Κορώνειας Παντελεήμων, ο διάκονος Παντελεήμων Παπαδόπουλος και ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Αμερικής, Κυριάκος Παπαστυλιανού.
Σε αποκλειστική του δήλωση στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος σημείωσε: «Η Γιαλούσα και γενικά η Καρπασία είναι πολύ σημαντικός τόπος με τον πιστό πληθυσμό της να παραμένει (σσ. εγκλωβισμένος) εκεί. Όταν πριν μερικά χρόνια επισκέφτηκα την περιοχή και μάλιστα το σχολείο στο Ριζοκάρπασο, ήταν πολύ έντονη η εντύπωση για τα πολύ καλά ελληνικά, που μιλούν οι μαθητές και τη δύναμη και ομορφιά του τόπου. Είχα δει και τα έργα αναστήλωσης της Μονής του Αποστόλου Ανδρέα, τα οποία έχουν πλέον ολοκληρωθεί».
Ο κ. Δημήτριος χαρακτήρισε «εξαίρετο ιεράρχη» τον κ. Χριστοφόρο και τόνισε ότι προσεύχεται στον Θεό να τον αξιώσει να λειτουργήσει στον Απόστολο Ανδρέα και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, στη Γιαλούσα.
Ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες του ΑΠΕ-ΜΠΕ, το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) ετοιμάζει τα σχέδια για την αναστήλωση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Το κόστος αναμένεται να κυμανθεί στα 300.000 ευρώ.
Σημειώνεται ότι τον περασμένο Μάΐο, ο Επίσκοπος Καρπασίας μετέβη στις ΗΠΑ, όπου η Αρχιεπισκοπή Αμερικής σε εκδήλωση, συγκέντρωσε για την αναστήλωση του Ναού 80.000 δολάρια και πλέον. Ο κ. Χριστόφορος μίλησε με θέμα: «Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου - Το παράδειγμα της Εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην κατεχόμενη Γιαλούσα».
Όπως ανέφερε ο Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος, η Επισκοπή Καρπασίας περιλαμβάνει 26 ενορίες, εκ των οποίων, όμως, οι 24 παραμένουν ανενεργές. «Μπορεί το έργο να έχει μπει υπό την αιγίδα της UNESCO και των Ηνωμένων Εθνών, αλλά πρόκειται για Οργανισμούς, που βάζουν απλά την υπογραφή τους και δεν πρόκειται να συνεισφέρουν οικονομικά» σημείωσε.
Στον ναό τελούνταν λειτουργίες έως και τα τέλη του 1976, όταν έφυγε από την Γιαλούσα μεγάλος αριθμός εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων. Τότε μετατράπηκε σε τέμενος και λειτούργησε έως το 2015. Ευτυχώς, διασώθηκαν -χωρίς εικόνες- το ξυλόγλυπτο τέμπλο και η Αγία Τράπεζα. Στις 6 Σεπτεμβρίου του 2015, ανήμερα της ανάμνησης του «εν χώναις θαύματος» του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, τελέστηκε στον ναό η πρώτη έπειτα από περίπου 40 χρόνια Θεία Λειτουργία. Από τότε αυτό γίνεται κάθε χρόνο την ημέρα της εορτής της.
Ο καθηγητής Θεολογίας Γιώργος Χριστοδούλου έφυγε από την Γιαλούσα, όταν ήταν φοιτούσε στη Β΄ Γυμνασίου. «Η εκκλησία του Αρχαγγέλου τυπολογικά είναι συνεπτυγμένος σταυροειδής ναός με τρούλο. Ο αρχικός ναός είναι κτίσμα του 10ου με 11ο αιώνα μ.Χ. Υπήρχαν εξαιρετικές τοιχογραφίες, οι οποίες τα νεώτερα χρόνια καλύφθηκαν με επίχρισμα ασβέστη. Διασώζεται σε κακή κατάσταση μόνο μία του Αρχαγγέλλου Μιχαήλ. Αν γίνουν έργα αποκατάστασης, θα αποκαλυφθούν και άλλες», λέει και προσθέτει ότι στον αρχικό ναό έγιναν δύο προσθήκες, μία τον 16ο αιώνα και μία άλλη τον 19ο αιώνα.
Ο κοινοτάρχης Γιαλούσας Παναγιώτης Χατζηπαντελής και η οικογένειά του αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Γιαλούσα, όταν εκείνος ήταν εννιά χρονών. Θυμάται με πόνο τον Αύγουστο του 1974 και περισσότερο τη μέρα που ο τουρκικός στρατός συγκέντρωσε έξω από την εκκλησία του Αρχαγγέλου όλους τους κατοίκους.
Πολλούς άνδρες τους πήραν αιχμαλώτους, ανάμεσα τους ήταν και ο πατέρας του. Δεν τον ξαναείδε. Πριν από τέσσερα χρόνια βρέθηκαν τα λείψανα του σε ομαδικό τάφο.
«Στο χωριό μας», είπε, «γινόταν μεγάλο πανηγύρι, που κρατούσε σχεδόν μια βδομάδα, με προσκυνητές από την Καρπασία και άλλα μέρη της Κύπρου».
Η Γιαλούσα ήταν αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στο κεντρικό τμήμα της χερσονήσου της Καρπασίας. Βρίσκεται πάνω στον κύριο δρόμο Αμμοχώστου - Ριζοκαρπάσου. Μαζί με το Ριζοκάρπασο και την Ακανθού αποτελούν τα τρία μεγαλύτερα σε έκταση χωριά της Αμμοχώστου.
Το χωριό πήρε τον ονομασία του από την αρχαία ελληνική λέξη Αιγαλούσα (αιγιαλός = γιαλός) και σημαίνει την τοποθεσία που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα. Πράγματι, η Γιαλούσα έχει θέα προς τις βόρειες ακτές της επαρχίας Αμμοχώστου και είναι χτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου. Χτίστηκε τους βυζαντινούς χρόνους μετά το τέλος των αραβικών επιδρομών κατά τη διάρκεια των οποίων είχε υποστεί πολλές καταστροφές και λεηλασίες. Ο οικισμός της Γιαλούσας υπήρξε πάντα πολυπληθής. Το 1973 ο πληθυσμός του χωριού ήταν 2.460 κάτοικοι και ήταν ο όγδοος μεγαλύτερος σ' ολόκληρη την επαρχία Αμμοχώστου μετά την Αμμόχωστο, το Παραλίμνι, τη Λύση, τη Δερύνεια, τη Βατυλή, την Άσσια και το Ριζοκάρπασο. Στη χερσόνησο της Καρπασίας η Γιαλούσα ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό με πολύ μικρή διαφορά από το Ριζοκάρπασο.
Λόγω του μεγάλου του πληθυσμού, στο χωριό λειτουργούσε, μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974, και ελληνικό γυμνάσιο που εξυπηρετούσε και τις εκπαιδευτικές ανάγκες γειτονικών χωριών. Μεγάλος αριθμός Γιαλουσιτών είχε παραμείνει στο χωριό κι εγκλωβιστεί εκεί με την τουρκική στρατιωτική εισβολή και κατοχή. Ο αριθμός των εγκλωβισμένων ανερχόταν σε 1.909 τον Οκτώβριο του 1975. Στη συνέχεια άρχισαν να εκδιώκονται κι αυτοί από τους Τούρκους και να καταφεύγουν στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Τον Δεκέμβριο του 1975 είχαν παραμείνει μόνο 537 άνθρωποι, ενώ μειώθηκαν στους 310 τον Ιανουάριο του 1977. Σήμερα κατοικούν περί τους 20, ανάμεσά τους ο 85χρονος Σάββας Λιασής, εμβληματική φυσιογνωμία του χωριού.
Πολλοί από τους πρόσφυγες Γιαλουσίτες εγκαταστάθηκαν στο Καλό Χωριό (επαρχία Λάρνακας) και στην Αυδήμου (επαρχία Λεμεσού). Αρκετοί μετανάστευσαν σε διάφορες χώρες, όπου είχαν συγγενείς, από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα στην Αγγλία, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ