Η Σοφία Κολοτούρου είναι ποιήτρια, blogger, γιατρός, άνθρωπος με πολύ χιούμορ και πάσχει από μεταγλωσσική κώφωση. Μιλάει στην iefimerida με αφορμή το βιβλίο της "Κουφός είσαι, ρε; Δεν ακούς;" (εκδόσεις ΚΨΜ), όπου είναι συγκεντρωμένα κείμενα από το blog της (http://blog.sofiakolotourou.gr/), ορισμένα απ' τα οποία έγιναν κόμικ απ' τον Σπύρο Δερβενιώτη.
Τι είναι η μεταγλωσσική κώφωση;
Είναι η απώλεια ακοής που εμφανίζεται αφού πρώτα το παιδί έχει κατακτήσει τον λόγο και την ομιλία (δηλ. μετά τα 3-4 χρόνια του). Εμείς οι μεταγλωσσικοί κωφοί συνεπώς μιλάμε κανονικά (αφού μιλούσαμε πριν χάσουμε την ακοή μας), ίσως με μια περίεργη (κατ’ άλλους «ξενική») χροιά στην ομιλία και επικοινωνούμε διαβάζοντας τα χείλη. Πολλοί από μας, όπως κι εγώ, δεν μάθαμε ποτέ μας τη νοηματική γλώσσα γιατί δεν μας χρειάστηκε στην επικοινωνία.
Πώς ήταν τα σχολικά σου χρόνια; Πόσο δύσκολο ήταν να προσαρμοστεί το σχολείο σε σένα (ή εσύ στο σχολείο);
Υπήρξα διαβαστερό παιδί, γι’ αυτό δεν δυσκολεύτηκα ιδιαίτερα στο σχολείο. Πήγαινα στο κανονικό σχολείο της γειτονιάς μου, καθόμουν πάντα στο πρώτο θρανίο, ενημέρωνα σχετικά τους δασκάλους και καθηγητές. Ήμουν πάντα άριστη μαθήτρια και τελείωσα το Λύκειο με 20. Το μόνο πρόβλημά μου ήταν πως δεν είχα μεγάλες παρέες (είναι δύσκολο να διαβάζεις τα χείλη σε περισσότερα από 3-4 άτομα ταυτόχρονα). Αυτός ήταν και ένας λόγος που διάβαζα, ώστε μέσω του γραπτού λόγου να αναπληρώσω ό,τι έχανα από τον προφορικό.
Σπούδασες ιατρική. Πώς οδηγήθηκες στη λογοτεχνία;
Έγραφα ποίηση, διηγήματα κ.λπ. από το δημοτικό ήδη. Νομίζω λογοτέχνης και ειδικά ποιητής «γεννιέσαι», άσχετα από τις λοιπές επαγγελματικές σου αναζητήσεις. Ωστόσο κρατούσα στο συρτάρι αυτά που έγραφα. Το διαδίκτυο με βοήθησε στο να αρχίσω να τα δημοσιεύω, μετά τα 25 μου. Τα διάβασαν κάποιοι άνθρωποι και τους άρεσαν, έτσι τελικά έβγαλα το πρώτο μου βιβλίο (ποιητική μου συλλογή) στα 35 μου.
Με ποιο σκοπό ξεκίνησες το μπλογκ σου;
Όταν έβγαλα το βιβλίο μου, είχα γράψει ένα ποίημα με τίτλο: «Γραπτό μήνυμα μιας κουφής», το οποίο και μελοποιήθηκε από τον Β.D.Foxmoor των Active Member. Ο κόσμος, ακούγοντας το τραγούδι, είχε πολλές απορίες για την κώφωση και για το πώς λειτουργώ στην καθημερινότητά μου. Μου έστελνε μηνύματα και με ρωτούσε. Έτσι σκέφτηκα να φτιάξω ένα μπλογκ το 2008 και να τους εξηγήσω, όσο μπορούσα πιο χιουμοριστικά, κάποια πράγματα για τη ζωή μου. Οι ιστορίες του μπλογκ εκδόθηκαν σε βιβλίο από τις εκδόσεις ΚΨΜ το 2010, με τίτλο: «Κουφός είσαι, ρε; Δεν ακούς;»
Η συνεργασία με τον Σπύρο Δερβενιώτη πώς προέκυψε;
Όταν είχα πάει στις εκδόσεις ΚΨΜ με το δακτυλόγραφο υπό μάλλης, μου σύστησαν τον Σπύρο Δερβενιώτη που βρισκόταν τυχαία στην αίθουσα. Εγώ γνώριζα κι εκτιμούσα από παλιά τη δουλειά του στα κόμικ. Του εξήγησα το περιεχόμενο και τον σκοπό του βιβλίου μου και τον ρώτησα αν θα ήθελε να φτιάξει ένα σκίτσο για το εξώφυλλο. Εκείνος όμως προσφέρθηκε να φτιάξει ένα ολόκληρο 16σέλιδο, μετατρέποντας οκτώ από τις ιστορίες του μπλογκ σε κόμικ. Αυτό έκανε το βιβλίο ελκυστικό ώστε να διαβαστεί και από παιδιά (10-11 ετών και άνω) και εφήβους. Είναι πολύ σημαντικό γιατί έκτοτε με καλούν σε σχολεία για να παρουσιάσω το βιβλίο και να μιλήσω για τη ζωή μου.
Πόσο έχει βοηθήσει την καθημερινότητά σου η πρόοδος της τεχνολογίας;
Με έχει βοηθήσει απίστευτα. Δεν είναι υπερβολή να σας πω ότι χωρίζω τη ζωή μου σε προ του 1998 και μετά. Διότι το 1998 ήταν η χρονιά κατά την οποία ανακάλυψα το ίντερνετ και ταυτόχρονα τα γραπτά μηνύματα στο κινητό. Είμαι πολύ τυχερή που τα πρόλαβα αυτά.
Θεωρείς ότι έχει βελτιωθεί η αντιμετώπιση που επιφυλάσσουμε στην Ελλάδα στους κωφούς και γενικά στα άτομα με κάποια αναπηρία τα τελευταία χρόνια;
Θα έλεγα ότι προσπαθούμε. Κι εσείς κι εμείς. Όμως τα στερεότυπα όλων μας είναι πολύ ισχυρά. Το μεγαλύτερό μου πρόβλημα είναι η αντίληψη πως οι κωφοί είμαστε αναγκαστικά και κωφάλαλοι, οπότε όταν εμφανίζομαι κάπου και μιλάω πρέπει να εξηγώ το αυτονόητο, ότι δηλαδή μιλούσα πριν χάσω την ακοή μου.
Πριν λίγο καιρό ανακοινώθηκε ότι θα κλείσει το Ειδικό Σχολείο Κωφών και Βαρηκόων, και ένας απ’ τους λόγους που επικαλέστηκε το υπουργείο ήταν ότι τα παιδιά προαυλίζονταν μαζί με ενήλικες και αυτό ήταν αντιπαιδαγωγικό και προβληματικό γιατί, μεταξύ άλλων, «στα άτομα με ειδικές ανάγκες οι ορμές ορισμένες φορές είναι πιο έκδηλες». Πώς σχολιάζεις αυτή την άποψη; (http://tinyurl.com/3ehsj7a)
Αυτή η ερώτηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Αποφεύγω να τοποθετούμαι σε θέματα ειδικών σχολείων, αφού έχω λάβει εκπαίδευση ακουόντων και κυριολεκτικά δεν έχω περάσει ούτε απέξω από τα ειδικά σχολεία. Διάβασα την είδηση που μου στείλατε με την ίδια έκπληξη και απορία που φαντάζομαι ότι νιώσατε κι εσείς. Νομίζω πως πρόκειται πάλι για τα στερεότυπα που λέγαμε πριν. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στην ιατρική δεν μάθαμε ποτέ ότι οι ορμές εξαρτώνται από… την κοινωνική ομάδα του καθενός, αλλά από άλλους παράγοντες, όπως είναι οι ορμόνες του κάθε οργανισμού. Νομίζω πως αυτός που το έγραψε θα έπρεπε και να το τεκμηριώσει.
Πιστεύεις ότι τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα επηρεαστούν περισσότερο από την κρίση;
Ασφαλώς. Είναι βέβαιο ότι σε μια κοινωνία όπου το 15-20% του πληθυσμού είναι άνεργο, οι πρώτοι που θα απολυθούν ή δεν θα προσλαμβάνονται είναι οι ΑμεΑ (ο νέος όρος που υιοθετώ κι εγώ είναι: άτομα με αναπηρίες). Μετά τους μετανάστες, εξάλλου, είμαστε εξ ορισμού το πιο φτωχό στρώμα του πληθυσμού και άρα οι πρώτοι που επηρεαζόμαστε όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά.
Στο βιβλίο γράφεις με πολύ χιούμορ για την οδύσσεια της επαφής σου με την πολιτεία και τις επιτροπές της. Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στον τρόπο που αντιμετωπίζει το κράτος τους ανθρώπους με αναπηρίες;
Ειδικά στις περιπτώσεις μεταγλωσσικής κώφωσης, όπως σας είπα, ισχύει το στερεότυπο πως «δεν μπορεί να είμαστε κουφοί αφού μιλάμε». Αυτό βέβαια μας οδηγεί σε τραγελαφικές καταστάσεις. Παλιά τα χαρτιά μας γράφανε «κωφαλαλία» και ήταν ευνόητο να μην πιστεύεις ότι ο άνθρωπος που έχεις μπροστά σου είναι κωφάλαλος… αφού μιλάει! Σήμερα τα χαρτιά μας γράφουν «απώλεια ακοής πάνω από 67%» που νομίζω ότι είναι και το πιο σωστό. Επειδή όμως από τα χαρτιά ως τους ανθρώπους υπάρχει μεγάλη απόσταση, προσωπικά προσπαθώ να κάνω μια εκστρατεία ενημέρωσης ώστε να μάθει ο κόσμος (ακόμα και οι υποτιθέμενοι αρμόδιοι) ότι ασφαλώς υπάρχουμε εμείς οι μεταγλωσσικοί κωφοί που μιλάμε. Δεν είναι λύση να κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, παριστάνοντας ότι τάχα δεν μιλάμε για να γίνουμε πιστευτοί ως… κωφάλαλοι!
Ποιο είναι το μήνυμα του βιβλίου;
Αυτό το βιβλίο το έγραψα απευθυνόμενη κυρίως στους ακούοντες, από παιδιά κι εφήβους μέχρι ενήλικες. Το πρώτο μήνυμα είναι ότι υπάρχουμε εμείς οι μεταγλωσσικοί κωφοί, που μιλάμε, δεν γνωρίζουμε τη νοηματική γλώσσα και θέλουμε επιτέλους να αποκτήσουμε κι εμείς μια ταυτότητα. Το δεύτερο μήνυμα είναι πιο γενικό, αφορά τη στάση του κόσμου απέναντι στην κώφωση. Μέχρι τώρα η λέξη «κουφός» είναι σχεδόν υβριστική, γι’ αυτό την έβαλα επίτηδες στον τίτλο του βιβλίου μου. Η κώφωση είναι ίσως η μόνη αναπηρία που αντί να προκαλεί τη συμπόνια προκαλεί αισθήματα οργής, γιατί δεν ξέρεις πώς να συνομιλήσεις με τον κουφό. Με αποτέλεσμα να χάνεις την υπομονή σου, να τον θεωρείς χαζό (που δεν καταλαβαίνει) και να τον βρίζεις κι από πάνω. Όμως σε ένα πολιτισμένο κράτος δεν πρέπει να γίνονται αυτά. Για μένα η λύση είναι το χιούμορ… και φυσικά ο γραπτός λόγος. Αν ο κουφός δεν καταλαβαίνει αλλιώς, μπορείτε πάντα να του γράψετε αυτό που θέλετε. Μέχρι τώρα οι κωφοί ίσως ζούσαν σε ένα κοινωνικό περιθώριο, όμως τώρα με το ίντερνετ δεν πρέπει να είμαστε πια αποκλεισμένοι από την κοινωνία. Κι αυτό είναι το τρίτο μου μήνυμα: ότι με εύκολα τρικ μπορούμε να συμμετέχουμε σε όλα, διαλέξεις, συνέδρια, παρουσιάσεις ποίησης, θέατρα… και συναυλίες ακόμη! Είμαστε μέσα στη ζωή και την κοινωνία, όχι εκτός.