Ιράν: Πρωτοφανείς διαδηλώσεις εναντίον της λιτότητας -22 νεκροί, φόβοι για κύμα βίας [εικόνες]

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν την περασμένη Πέμπτη και εξαπλώθηκαν σαν φωτιά σε όλη τη χώρα. Το αρχικό κίνητρο ήταν οι οικονομικές δυσκολίες αλλά το κίνημα εξέγερσης ασκεί και αυστηρή κριτική στο καθεστώς.

Αγνωστο αν αυτές οι διαδηλώσεις θα δυσκολέψουν τον πρόεδρο της χώρας, Ροχάνι.

Την περασμένη Πέμπτη, πάντως, οι διαδηλωτές ήταν μερικές εκατοντάδες σε μια μόνο πόλη και τώρα είναι χιλιάδες σε όλη τη χώρα. Μέσα σε 4 ημέρες, οι διαδηλώσεις πήραν στο Ιράν μια πρωτοφανή τροπή, για πρώτη φορά μετά την εξέγερση του 2009 εναντίον του τότε προέδρου Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ. Στα social media κυκλοφορούν πολλά βίντεο που δείχνουν τις συγκεντρώσεις σε όλη τη χώρα, σε μικρές και σε μεγάλες πόλεις, στο κέντρο αλλά και στην περιφέρεια. Το περασμένο Σάββατο, στην Τεχεράνη, η αστυνομία διέλυσε συγκέντρωση δεκάδων φοιτητών, μπροστά στις πύλες του πανεπιστημίου.

Το Σάββατο και την Κυριακή συμπλοκές σημειώθηκαν σε άλλα σημεία της πρωτεύουσας. Σύμφωνα με επίσημο απολογισμό, 10 άτομα έχουν σκοτωθεί από την αρχή των διαδηλώσεων. Οι αρχές δεν έχουν δώσει διευκρινίσεις για τα ακριβή αίτια και συνθήκες των θανάτων. Εξι σκοτώθηκαν στο Toyserkan, μια μικρή πόλη 400 χλμ από την Τεχεράνη, και 2 στο Izeh, στην επαρχία του Khouzestan. Δύο άλλοι διαδηλωτές σκοτώθηκαν τη νύχτα του Σαββάτου στο Doroud, δυτικά.

Πώς ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις
Η πρώτη έγινε την περασμένη Πέμπτη στο Mashhad, την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. To κίνητρο ήταν κυρίως οικονομικό, λόγω ακρίβειας και ανεργίας. Τρεις είναι οι λόγοι που προκάλεσαν την λαϊκή δυσαρέσκεια, σύμφωνα με τον καθηγητή Clément Therme, ο οποίος μίλησε στην Liberation. Πρώτον, η κυβέρνηση αποφάσισε να κλείσει πολλές τράπεζες οι οποίες κατέρρεαν από τα χρέη. «Οι Ιρανοί ένιωσαν σαν να τους έκλεβε το κράτος. Την εποχή του Αχμαντινετζάντ το κράτος διέσωζε αυτά τα ιδρύματα πάση θυσία», δηλώνει.

Δεύτερον, οι τιμές αυξήθηκαν κατακόρυφα: τα αυγά και το κοτόπουλο αυξήθηκαν κατά 50% σε ένα χρόνο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Κεντρικής Τράπεζας του Ιράν. Στις 10 Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Ροχάνι, ο οποίος επανεξελέγη τον περασμένο Μάιο με την υπόσχεση να καλυτερέψει την οικονομική κατάσταση της χώρας, παρουσίασε τον προϋπολογισμό στο κοινοβούλιο κάνοντας σαφές ότι θέλει να εξυγιάνει τα οικονομικά της χώρας. Για πρώτη φορά, στον προϋπολογισμό εμφανίζονται οι δαπάνες για τα θρησκευτικά ιδρύματα, τα ερευνητικά κέντρα και συλλόγους που συνδέονται με το καθεστώς. «Οι άνθρωποι κατάλαβαν, για πρώτη φορά, ότι η θρησκεία τρώει τη μερίδα του λέοντος την ώρα που η καθημερινότητα για τους Ιρανούς γίνεται όλο και πιο δύσκολη», εκτιμά ο Ιρανός αναλυτής Omid Memarian, ο οποίος μίλησε στο BuzzFeed.

Ποιά είναι τα αιτήματα των διαδηλωτών
«Δεν πρόκειται ούτε για επανάσταση ούτε για πολιτικό κίνημα, είναι μάλλον η έκρηξη για την πολιτική και οικονομική καθίζηση, για τις οποίες ο ιρανικός πληθυσμός είχε ξεχάσει να αντιδράσει τόσα χρόνια», εκτιμά ο Ali Vaezi, του International Crisis Group. Μόλις ξέσπασαν οι πρώτες διαδηλώσεις, τα σλόγκαν αφορούσαν μόνο τα οικονομικά προβλήματα και είχαν στόχο τον πρόεδρο Χασάν Ροχάνι και την περιφερειακή πολιτική της ισλαμικής Δημοκρατίας. «Ούτε η Γάζα, ούτε ο Λίβανος, η ζωή μου είναι στο Ιράν!», φώναζαν οι διαδηλωτές για να διαμαρτυρηθούν εναντίον της οικονομικής στήριξης προς ορισμένα κινήματα των παλαιστινίων και του Λιβάνου, όπως η Χεζμπολά.
Υπάρχουν βίντεο που δείχνουν ότι οι διαδηλωτές τάβαλαν και με τον Ανώτατο Οδηγό Ali Khamenei, φωνάζοντας συνθήματα «Συγγνώμη, όσιε Αλί, αλλά πρέπει να αντιδράσουμε!» ή σκίζοντας φωτογραφίες με το πορτρέτο του.

Σύμφωνα με την Fariba Adelkhah, τα οικονομικά αιτήματα είναι δευτερεύοντα: «Η κρίση αγγίζει όλες τις κατηγορίες. Η μορφωμένη νεολαία βρίσκεται αντιμέτωπη με την ανεργία, ακόμη κι όταν έχει μάστερ ή ντοκτορά», λέει. Πολλές φορές, από την περασμένη Πέμπτη, οι διαδηλωτές επιτέθηκαν σε δημόσια κτίρια, σε θρησκευτικά κέντρα ή σε τράπεζες και στα γραφεία της Bassidj, της ισλαμικής αστυνομίας του καθεστώτος.

Πώς απαντάει το καθεστώς;
Ο πρόεδρος Χασάν Ροχάνι περίμενε το βράδυ της Κυριακής για να μιλήσει. Καταδίκασε «την βία και την καταστροφή δημόσιας περιουσίας», διαβεβαίωσε ότι «ο λαός είναι ελεύθερος να επικρίνει την κυβέρνηση και να διαδηλώνει». Την Δευτέρα εμφανίστηκε πιο επικριτικός: «Ο ιρανικός λαός θα απαντήσει τους ταραξίες και τους παρανομούντες», απείλησε, χαρακτηρίζοντας τους διαδηλωτές «μια μικρή μειονότητα η οποία υβρίζει τις ιερές και επαναστατικές αξίες».
Προς το παρόν, ούτε οι Φύλακες της επανάστασης (ο ισχυρός ιδεολογικός στρατός του καθεστώτος), ούτε οι αδίστακτοι αστυνομικοί της bassidji βγήκαν στο δρόμο, αλλά η αστυνομική παρουσία ήταν ισχυρή στην Τεχεράνη. «Η κυβέρνηση δεν θέλει προς το παρόν να χρησιμοποήσει ωμή βία, επειδή φοβάται ότι θα ρίξει νερό στο μύλο των αντικαθεστωτικών και των ξένων εχθρών της. Αλλά η υπομονή της γρήγορα θα εξαντληθεί», δήλωσε ο Ali Vaez.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Mohammad Bagher Nobakht, επιχείρησε να ηρεμήσει τα πνεύματα και επέκρινε τα αιτήματα των διαδηλωτών. Ανακοίνωσε ότι η τιμή της βενζίνης δεν πρόκειται να αυξηθεί κατά 50% από την 21η Μαρτίου 2018, αντίθετα με ό,τι προέβλεπε ο προϋπολογισμός.

«Το καθεστώς είναι ιδιαίτερα ανήσυχο. Προς το παρόν είναι κυρίως οι λαϊκές τάξεις που κινητοποιούνται, αλλά οι αρχές φοβούνται ότι θα τις ακολουθήσουν οι μεσαίες τάξεις της Τεχεράνης. Το καθεστώς θα έμπαινε έτσι σε κίνδυνο», δηλώνει ο Clément Therme.
Η πρώτη αντίδραση της κυβέρνησης ήταν να ρίξει στο δρόμο εκατοντάδες διαδηλωτές υπέρ του καθεστώτος, την Δευτέρα.

Οι αντιδράσεις στο εξωτερικό
Από το περασμένο Σάββατο, ο αμερικανός πρόεδρος ανέβασε έξι μηνύματα στο Twitter. Πιστός στην σκληρή γραμμή απέναντι στο Ιράν επέκρινε την πολιτική του προκατόχου του: «Το Ιράν απέτυχε σε όλα τα επίπεδα παρά την φοβερή συμφωνία που υπέγραψε με την διοίκηση Ομπάμα», έγραψε. Στη συνέχεια εξέφρασε την υποστήριξή του στους διαδηλωτές λέγοντας «Ο μεγάλος ιρανικός λαός καταπιέζεται εδώ και χρόνια. Πεινάνε για τροφή και ελευθερία». Και κατέληξε υπέρ της αλλαγής του καθεστώτος στο Ιράν: «Ολόκληρος ο κόσμος καταλαβαίνει ότι ο καλός λαός του Ιράν θέλει την αλλαγή», σημείωσε και πρόσθεσε «ΕΙΝΑΙ ΚΑΙΡΟΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ», με κεφαλαία στο κείμενο.

Ο ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Tom Cotton, που θεωρείται «γεράκι» στο ζήτημα του Ιράν, έγραψε μόλις ξέσπασαν οι διαδηλώσεις στην Mashhad : «Οι αγιατολάχ δεν κατορθώνουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του λαού τους. Πρέπει να στηρίξουμε τον ιρανικό λαό που δείχνει έτοιμος να διακινδυνεύσει τη ζωή του για να καταγγείλει το καθεστώς».
Ο πρόεδρος του Ιράν δυσαρεστήθηκε από τις παρατηρήσεις του Ντόναλντ Τραμπ. «Αυτός ο κύριος στις ΗΠΑ που θέλει να δείξει συμπάθεια προς τον ιρανικό λαό ξεχνάει ότι τον αποκάλεσε «τρομοκράτη» πριν από μερικούς μήνες. Δεν έχει δικαίωμα να δείχνει συμπάθεια στον ιρανικό λαό», δήλωσε ο Χασάν Ροχάνι την Κυριακή.

Η Γαλλία δεν είχε ακόμη αντιδράσει επίσημα, ως το βράδυ της Δευτέρας.

Χαρακτηριστικό είναι πάντως το εξώφυλλο της Liberation: «Ιράν, μια περσική κραυγή».