Πολωνία, το «αγκάθι» στο πόδι της Ευρωπαϊκής Ενωσης -Θέλει να φιμώσει δικαιοσύνη και Τύπο [εικόνες]

Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Frans Timmermans το έκανε, όπως είπε, «με βαριά καρδιά» και όχι με σκοπό να ξεκινήσει «έναν πυρηνικό πόλεμο» με την Πολωνία, αλλά για να προσπαθήσει, ακόμη μια φορά, να εγκαταστήσει έναν διάλογο.

Ωστόσο, μετά την ανακοίνωση, την Τετάρτη 20 Δεκεμβρίου, από τον πρώτο αντιπρόεδρο της Κομισιόν Frans Timmermans ότι θα ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να ενεργοποιήσει το άρθρο 7 της Συνθήκης της ΕΕ εναντίον της Πολωνίας, η οποία κατηγορείται ότι παραβιάζει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και των ΜΜΕ, όλα δείχνουν ότι πρόκειται για μια ιστορική στιγμή στη λειτουργία της Ευρώπης. Αυτή τη φορά το στοίχημα της ΕΕ είναι ο σεβασμός στο Κράτος δικαίου, μια από τις αξίες που ενώνουν τις χώρες-μέλη και οικοδομούν το μοντέλο που η Ευρώπη θέλει να προσφέρει στον κόσμο.

Ο κ. Timmermans ελπίζει ακόμη ότι η πολωνική κυβέρνηση «θα επανέλθει στη λογική», μετά από την απειλή της Ευρώπης για κυρώσεις, της οποίας προηγήθηκαν τρεις προειδοποιήσεις και 25 επιστολές. Αλλά αυτό δεν συνέβη: ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα ανακοίνωσε, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση-απειλή των Βρυξελλών, ότι «αποφάσισε» να υπογράψει δύο νομοσχέδια που αφορούν στη μεταρρύθμιση στον τομέα της Δικαιοσύνης, μολονότι αυτά ακριβώς τα νομοσχέδια «ανάγκασαν» την Κομισιόν να ξεκινήσει τη διαδικασία επιβολής κυρώσεων κατά της Βαρσοβίας, που αρνήθηκε να αποσύρει τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις.

«Εισάγουμε πολύ καλές λύσεις στην Πολωνία, που θα βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της δικαστικής εξουσίας» δήλωσε ο Ντούντα σε τηλεοπτικό του διάγγελμα. «Ο δημοκρατικός χαρακτήρας του δικαστικού συστήματος ενισχύεται» προσέθεσε.

Τα δύο «επίμαχα» νομοσχέδια αφορούν στη μεταρρύθμιση του Ανωτάτου Δικαστηρίου και του Εθνικού Δικαστικού Συμβουλίου.
Οι Βρυξέλλες απαιτούν από την Πολωνία να αποσύρει τους νόμους για το Ανώτατο Δικαστήριο της Πολωνίας (που προβλέπει την συνταξιοδότηση του 40% των δικαστών του) και την κατάργηση του δικαιώματος του Προέδρου της Δημοκρατίας να απολύει δικαστές. Η Κομισιόν απαιτεί επίσης την αναθεώρηση του νόμου για τα κοινά δικαστήρια, μετά την απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης να εκδιώξει χωρίς λόγο 25 προέδρους δικαστηρίων και να διορίσει άλλους 35.

Η απόφαση-απειλή της Κομισιόν έφτασε στα αυτιά του Πολωνού ηγέτη Γιάροσλαβ Κατσίνσκι σαν δώρο, αναφέρει ο ευρωπαϊκός Τύπος. Συνηθισμένος να επιτίθεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση, την οποία συχνά συγκρίνει με την Σοβιετική Ενωση, ο ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PIS) νιώθει ότι κατόρθωσε να έρθει σε ρήξη με τις Βρυξέλλες, πράγμα που ήλπιζε προφανώς εδώ και καιρό.

Ενεργοποιώντας το άρθρο 7 του ευρωπαϊκού Συμφώνου, το οποίο επιτρέπει, αν δεν βρεθεί καμία λύση, «να καταργηθούν ορισμένα δικαιώματα της Πολωνίας, ακόμη και το δικαίωμα ψήφου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αυτού του Κράτους-μέλους », η Κομισιόν έβαλε μια κόκκινη γραμμή: αν οι αρχές της Πολωνίας εξακολουθούν να βάζουν «χέρι» στη δικαιοσύνη και να κλείνουν τα μη φιλικά ΜΜΕ, τότε η Πολωνία θα βρεθεί απομονωμένη εντός των 27.

«Οι μεταρρυθμίσεις για την δικαιοσύνη στην Πολωνία σημαίνουν ότι η δικαιοσύνη στη χώρα βρίσκεται πλέον υπό τον πολιτικό έλεγχο του κυβερνώντος κόμματος. Αν δεν υπάρχει ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, τότε τίθενται σοβαρά ερωτήματα για το πως μπορούν να εφαρμοστεί το ευρωπαϊκό δίκαιο», δικαιολόγησε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Frans Timmermans την απόφασή του.

Αυτό που τώρα ανησυχεί είναι ότι από την πλευρά της Πολωνικής κυβέρνησης και του κόμματος PIS, μετά την επικράτησή του στις εκλογές του Οκτωβρίου 2015 (με 36% των ψήφων και αποχή στο 50%), αυτό το ιστορικό μέτρο-απειλή της Κομισιόν δεν δείχνει σαν προειδοποίηση που θα την επαναφέρει στη λογική.
«Δεν βλέπω τον Κασίνσκι να λέει δημόσια ότι οι ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της Πολωνίας τον αναγκάζουν να σταματήσει την εκκαθάριση στην δικαιοσύνη και στον Τύπο. Αντίθετα, για εκείνον και για το ευρω-εχθρικό περιβάλλον του, η απόφαση των Βρυξελλών είναι ένα κόκκινο πανί που θα τους κάνει ακόμη πιο επικίνδυνους», δηλώνει ο αρχισυντάκτης της μεγάλης καθημερινής εφημερίδας της πολωνικής αντιπολίτευσης Gazeta Wyborcza.

Ολα δείχνουν, επίσης, ότι και ο Πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα (μέλος του PIS και ο ίδιος, εξελέγη το 2015), δεν μοιάζει διατεθειμένος να ηρεμήσει τα πνεύματα. Η πρώτη του αντίδραση, μετά την απόφαση-απειλή της Κομισιόν, ήταν να κατηγορήσει τους επικεφαλής της ΕΕ ότι «λένε ψέματα». «Πολλοί εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών θεσμών λένε ψέματα για την Πολωνία. Ψεύδονται όταν ισχυρίζονται ότι οι αλλαγές στην Πολωνία οδηγούν στην παραβίαση των αρχών του Κράτους δικαίου, την ώρα που εμείς ενισχύουμε τους δημοκρατικούς κανόνες», δήλωσε σε συνέντευξή του στο ιδιωτικό κανάλι Polsat.
«Πήραν μια απόφαση καθαρά πολιτική (...) Οι λύσεις που εμείς υιοθετούμε στην Πολωνία δεν διαφέρουν πολύ από όσα υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αντίθετα, θα έλεγα ότι οι δικές μας λύσεις είναι πολύ πιο δημοκρατικές», πρόσθεσε ο Αντρέι Ντούντα, καταγγέλλοντας «μια υποκρισία στις ενέργειες της ΕΕ».

Ο άνθρωπος στον οποίο απευθύνεται η απόφαση-απειλή της ΕΕ είναι ο νυν πρωθυπουργός της Πολωνίας Mateusz Morawiecki, ο οποίος ορίστηκε πρωθυπουργός στις αρχές Δεκεμβρίου 2017, αφού προηγουμένως ήταν υπουργός Οικονομικών (και είχε τότε αρνηθεί να κοντραριστεί με τις Βρυξέλλες). Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Morawiecki είχε μιλήσει σε Ελβετούς δημοσιογράφους και είχε υποστηρίξει την πολιτική του κυβερνώντος κόμματος PIS. Είχε, ωστόσο, προσθέσει δύο άλλα σημεία: πρώτον, ότι η καλή κατάσταση της Πολωνικής οικονομίας έχει οφέλη για την ΕΕ και δεύτερον ότι υπάρχει ένα αίσθημα «πραγματικής αδικίας» στους Πολωνούς πολίτες, αφού εκδιώκονται από τις χώρες που τους είχαν άλλοτε υποδεχθεί ως εργάτες με ανοιχτές αγκάλες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία.
«Πώς να κάνουμε τους πολίτες να αγαπήσουν την Ευρώπη αν αυτή μας γυρίζει την πλάτη;», είχε δηλώσει.

Αυτά τα μηνύματα ελήφθησαν από τις Βρυξέλλες, όπου αξιωματούχοι εξηγούν ότι είναι δύσκολο για την ΕΕ να εφαρμόσει άμεσα το Αρθρο 7 της Συνθήκης και δεν πρόκειται να αφαιρεθεί άμεσα το δικαίωμα ψήφου της Πολωνίας (τα κράτη-μέλη πρέπει να το υιοθετήσουν ομόφωνα).
Ας σημειωθεί ότι η Πολωνία έχει λαμβάνειν 63,4 δις ευρώ επιδοτήσεις από την ΕΕ για την περίοδο 2014-2010. Η Γαλλία είχε απειλήσει ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο να επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις στην Πολωνία αν συνεχίσει να παραβιάζει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Περισσότερο από ποτέ, η ρήξη ΕΕ-Πολωνίας είναι πολιτική. Αντίθετα με την Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπάν, ο οποίος κατόρθωσε να μην ενεργοποιήσει η Κομισιόν εναντίον του το Αρθρο 7 της Συνθήκης (Η Ουγγαρία απλώς θα παραπεμφθεί στο Δικαστήριο του Λουξεμβούργου), η Πολωνία πιστεύει ότι είναι αρκετά ισχυρή για να αντιτεθεί στις Βρυξέλλες. Αλλά ως πότε; «Είναι μια παρτίδα πόκερ. Αλλά οι λαϊκιστές του PIS πιστεύουν ότι κρατάνε το κλειδί: την οργή του λαού εναντίον της ΕΕ», προσθέτει ο αρχισυντάκτης της Gazeta, μιλώντας στην εφημερίδα Le Temps της Ελβετίας.

Η στρατηγική της ρήξης την οποία επέλεξε η Ευρωπαϊκή Ενωση, την ώρα που αντιμετωπίζει προβλήματα και έχει ρίξει όλη την διπλωματική της ενέργεια στο Brexit και στις πολιτικές επιπλοκές με την Καταλονία, αναστατώνουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Aλλά έχει λογική: Μια Ενωση των 28 (σε λίγο των 27) δεν μπορεί να δεχθεί από μια κυβέρνηση (ακόμη και αν στηρίζεται από κυβερνητική πλειοψηφία) να παραβιάζει τους στοιχειώδεις κανόνες του Κράτους δικαίου και να προσπαθεί να φιμώσει τον Τύπο ή να διορίζει δικαστές κατ’εντολήν.

Το ευαίσθητο σημείο είναι πώς θα μπορέσει η ΕΕ, ταυτόχρονα, να μην κάνει την Πολωνία τον αποδιοπομπαίο τράγο, όπως θα το ήθελε πιθανόν ο ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος Γιαροσλάβ Κασίνσκι.

Tεράστια προβλήματα στην κεντρική Ευρώπη
Υπάρχουν και άλλα τεράστια προβλήματα στην κεντρική Ευρώπη. Στην Ουγγαρία, η κυβέρνηση του Βίκτορα Ορμπάν φλερτάρει συνεχώς με τα όρια που θέτει η ΕΕ. Στην Τσεχία, ο δισεκατομμυριούχος Andrej Babis, ο οποίος έγινε πρόσφατα πρωθυπουργός, είχε δικαστεί στο παρελθόν για διασπάθιση ευρωπαϊκού χρήματος.

Στην Κροατία, οι εθνικιστές επέκριναν σφόδρα την διεθνή δικαιοσύνη, μετά την αυτοκτονία, σε απευθείας σύνδεση, στο Δικαστήριο της Χάγης, του στρατηγού Slobodan Praljak, ο οποίος καταδικάστηκε στις 29 Νοεμβρίου. Τέλος, η Αυστρία ζει εκ νέου στους ρυθμούς της ακροδεξιάς, μετά την απόφαση του νέου καγκελάριου Σεμπάστιαν Κουρτς να συγκυβερνήσει με το ακροδεξιό κόμμα FPÖ, το κόμμα του Νόρμπερτ Χόφερ, ο οποίος είχε χάσει στις προεδρικές εκλογές τον Δεκέμβριο του 2016.

Αναλυτές ελπίζουν το πρόβλημα που ονομάζεται Πολωνία να είναι τοπικό. Η πολύ γρήγορη μετάβαση αυτής της μεγάλης χώρας προς μια οικονομία της αγοράς και το ρήγμα που υπάρχει ανάμεσα στις σκεπτόμενες ελίτ της Βαρσοβίας και της πλειοψηφίας των πολιτών έχουν δημιουργήσει ένα κράμα οργής και αισθήματος αδικίας.

Το ευρωπαϊκό «τσεκούρι» εναντίον της Πολωνίας πρέπει να είναι προσεκτικό, εκτιμούν: ο πολιτικός διάλογος πρέπει να γίνει εντός της Πολωνίας, στην περιφέρειά της και στις λαϊκές συνοικίες, απέναντι στο λαϊκίστικο PIS. Οι Βρυξέλλες, προσθέτουν, έχουν δίκιο να επιμένουν για τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες. Αλλά θα πρέπει ταυτόχρονα να κάνουν τα πάντα ώστε να αποδείξουν στους Πολωνούς ότι ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσουν τα ατομικά τους δικαιώματα και να καλιτερέψουν το μέλλον των παιδιών τους είναι να παραμείνουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια, από την οποία βλέπουν πολλά οφέλη.