Ο ρόλος της μάνας στον «Πέερ Γκυντ» του Ιψεν στάθηκε αφορμή για τη Στεφανία Γουλιώτη να κάνει μια εσωτερική διαδρομή.
Η επιλογή του σκηνοθέτη Δημήτρη Λιγνάδη την έκανε να δει αλλιώς τα πράγματα, και κυρίως τον εαυτό της. Να αντιμετωπίσει τα σκοτάδια και τις αλήθειες της, να έρθει αντιμέτωπη με την ορμή και τις υψηλές θερμοκρασίες. Και να μιλήσει για όλα αυτά, σε μια πραγματική κατάθεση ψυχής.
- Κυρία Γουλιώτη, τι σας οδήγησε στον «Πέερ Γκυντ»;
«Η προσωπική εμπλοκή του Δημήτρη Λιγνάδη με αυτό το έργο, αυτό το αναφιλητό που έχει για τον Πέερ Γκυντ, εμένα με λύγισε. Και του είπα ναι πολύ πριν ξέρω τον ρόλο μου. Μια εβδομάδα περίπου πριν ξεκινήσουν οι πρόβες έμαθα από τον Δημήτρη Μοθωναίο ότι θα παίξω τη μάνα, και έμεινα έκπληκτη. Μου προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη συγκίνηση».
- Γιατί; Γιατί ειδικά;
«Γιατί ξέρω ότι ο Δημήτρης κάνει όλη αυτή την παράσταση για τη σχέση του με τη μητέρα του και για αυτό που η μητέρα του του εμπνέει. Κι αυτή τη μεγάλη ευθύνη καλούμαι τώρα εγώ, να την εκπροσωπήσω. Επιπλέον ήταν τρομερά συγκινητικό γιατί ο Δημήτρης είδε σε εμένα μια μάνα. Κάτι που εγώ έχω με έναν τρόπο αποκλείσει όχι ακριβώς από την πραγματική μου ζωή _γιατί θα ήθελα να γίνω μάνα με την κυριολεξία της έννοιας, αλλά γιατί μπορεί να θέλω επειδή το θέλει η μητέρα μου. Αλλά το γεγονός ότι κάποιος άλλος βλέπει σε μένα αυτήν την πιθανότητα, την πιθανότητα της μάνας, με λύγισε.
Γιατί δεν είμαι μόνο το παρτσακλό που βλέπετε όλοι να κάνει ακροβατικά και κολοτούμπες στη σκηνή. Γιατί δεν είμαι μόνο η Ηλέκτρα που εκτονώνει ενέργεια και είναι σε μια τρέλα και μια ένταση. Γιατί δεν είμαι μόνο μια ηθοποιός που έχει δύναμη, νεύρο, εργαλεία πολέμου. Αλλά γιατί είμαι μία μάνα που μπορεί να τα χωράει όλα και μπορεί να χωράει και τη μάνα του Δημήτρη».
- -Δύσκολη τελικά η προσέγγιση;
«Η επιλογή του, όταν μου την είπαν, ήταν για μένα σαν ενός χρόνου ψυχανάλυση μαζί _ότι ναι, μπορείς να είσαι μάνα. Βέβαια και έχω ερωτηματικά αν μπορώ, γιατί ως τώρα είμαι μόνο εγώ στα πράγματα, ένα εγώ ισχυρό, χτισμένο και περιφρουρημένο να κρατηθεί, να μην χάσει τον έλεγχο… Κι ένα παιδί δεν φέρνει έλλειψη ελέγχου;».
- Να κρατηθείτε από τι;
«Να κρατηθώ εγώ, σαν παιδί. Κάποτε έπρεπε να επιβιώσω, να χτίσω κάτι για να κρατηθώ και είμαι ακόμα εκεί. Η συγκίνηση που μου έφερε ο Δημήτρης με την επιλογή του είναι ότι μπορεί να μην είμαι πια παιδί, αυτό το παιδί που παλεύει να επιβιώσει. Αλλά ότι είμαι κι εγώ κάποιος που μπορώ να περικλείω τον άλλον…. Κι αυτό με τσάκισε, με δυσκόλεψε. Μετά πέρασα από τη φάση να μιμούμαι τη μάνα. Τώρα είμαι στη φάση που την αφηγούμαι, οπότε χωράνε πολύ περισσότερα. Ποια είμαι εγώ για να παίξω τη μάνα του Λιγνάδη και μάλιστα αυτή τη συγκεκριμένη αρχετυπική μάνα; Γιατί από τις μάνες που έχουν γραφτεί, δύο είναι για μένα που ξεχωρίζουν αρχετυπικά: Η Μάνα Κουράγιο του Μπρεχτ και αυτή εδώ, η Μάνα του Πέερ Γκυντ του Ιψεν».
- Ο ρόλος σας φέρνει προσωπικούς συνειρμούς; Για τη δική σας σχέση με τη μητέρα σας;
«Ναι, προφανώς ο ρόλος, με πάει συνέχεια πίσω σε πράγματα που αφορούν εμένα και τη δική μου μάνα. Η μεγάλη απασχόληση είναι ότι ακόμα και στα πιο μικρά και ανούσια πράγματα δεν είσαι ποτέ μόνος σου. Νοιώθω ότι όλοι μας, ό,τι κάνουμε, το κάνουμε από δική μας επιλογή και της μάνας μας _ο καθένας στο μέτρο του. Ο χώρος που καταλαμβάνει η μάνα μέσα σου είναι μεγαλύτερος από σένα. Είναι σαν να μην υπάρχεις εσύ. Και στον “Πέερ Γκυντ” αυτό είναι τρομερά ανάγλυφο».
- Αρα ο μόνος τρόπος για να υπάρξει μια γυναίκα είναι να κάνει παιδί;
«Οχι, απλώς η γυναίκα έχει την τύχη να μπορεί. Εχει την τύχη να μπορεί να κάνει κάτι πέρα από τον εαυτό της. Και το βλέπεις αυτό στις γυναίκες γύρω μας, ακόμα και σε ένα πρώτο επιφανειακό επίπεδο: Παραμελούν τον εαυτό τους για τα παιδιά τους. Οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρατήσουν τον εαυτό τους για το άλλο _κι έτσι το εγώ να κάνει πέρα. Είναι τρομερές οι ισορροπίες και στην περίπτωση του “Πεερ Γκυντ” είναι και όλη η υπόθεση του έργου της ζωής μας, όπως λέω εγώ. Η αποκόλληση από το σκοτάδι της μήτρας _η ενηλικίωση. Και παρατηρώ ότι η μεγαλύτερη δυσκολία για μένα σ΄αυτή τη μάνα είναι να λατρεύει και να μισεί το παιδί της την ίδια στιγμή. Τι είναι αυτή η χημική αντίδραση, που σε κάνει ταυτόχρονα να μισείς και να λατρεύεις;»
- Σας απασχολεί προσωπικά το θέμα παιδί;
«Για μένα άνοιξε ένας κόσμος. Το να κάνω παιδί είναι μια επιθυμία που φοβάμαι μήπως και δεν είναι δική μου, αλλά της μάνας μου, για να την ευχαριστήσω ασυνείδητα. Θέλω να κάνω παιδί, είναι κάτι που λες συχνά. Ξέρω πως αν δεν προσπαθήσω να το κάνω, θα τσακιστώ. Μπορεί να μην το κάνω, αλλά θέλω να προσπαθήσω να κάνω ένα παιδί».
- Αλήθεια γιατί κάνετε θέατρο;
«Κάνω θέατρο γιατί μέσα από αυτό επιβιώνω. Αλλά και γιατί η προσέγγισή μου με οδηγεί σε πολύ προσωπικά πράγματα. Για δύο χρόνια ήμουν σε ένα θέατρο εμπορικό _με πολλά εισαγωγικά, γιατί για μένα δεν είχε τίποτα το εμπορικό “Ο θεός της σφαγής” ούτε από τη σχέση των ηρώων ούτε των ανθρώπων μεταξύ μας. Εγώ δεν βαρέθηκα σ΄αυτή την παράτσαση, καθόλου. Με αυτούς τους ανθρώπους ήταν τόσο δυνατή η ανταλλαγή ενέργειας».
- Είναι μια δουλειά να είσαι ηθοποιός;
«Αν κάνεις τη δουλειά του ηθοποιού, παύεις να την κάνεις. Αν δεν είναι προσωπική η σχέση με τα πράγματα, παύεις να τα κάνεις».
- Μου δίνετε την αίσθηση ότι βασανίζεστε μέσα από αυτές τις διαδικασίες _σκέψης, δουλειάς, προσέγγισης των πραγμάτων. Ετσι είναι;
«Βασανίζομαι τρομερά με όλα αυτά που σκέφτομαι _θα ήθελα να είμαι και λίγο μυρμήγκι. Εχω επιβάλλει στον εαυτό μου μια θερμοκρασία, που δεν είναι δική μου και καλύπτει τα πάντα. Κι αν δεν την έχω, νοιώθω σαν να μην υπάρχω. Στο θέατρο θέλω να καταλάβω όλο τον χώρο με τη θερμοκρασία μου κι έτσι γίνομαι και κακή δασκάλα και κακή ηθοποιός. Προσπαθώ όμως να τη βγάλω από τη μέση για να αφήσω να φανούν και όλα τα άλλα αόρατα που διαθέτω».
- Ετσι με ορμή τα βιώνετε όλα;
«Κάποτε η ορμή μου και η υψηλή θερμοκρασία ήταν θετικά στοιχεία, για να παίξω, ας πούμε, καλά την Ηλέκτρα. Τώρα είναι εμπόδιο. Λάτρευα πάντα τη Μελίνα Μερκούρη. Αυτή την τρέλα μαζί της την έπαθα όταν πέθανε. Πήγαινα δευτέρα γυμνασίου. Οταν με ρώτησε η φιλόλογός μου στο σχολείο γιατί την λατρεύω τόσο πολύ, της απάντησα «για όλα»…. «Α, καλά εντάξει», μου απάντησε. Η ορμή μου κάλυπτε τα πάντα, δεν άφηνε περιθώριο για κουβέντα».
- Και πως μετριάζεται όλο αυτό;
«Κάνω ψυχανάλυση _είναι η τρίτη χρονιά που κάνω εντατικά. Εκεί κατάλαβα ότι η υψηλή θερμοκρασία δεν είναι όπλο αλλά πανοπλία που μου στερεί την επικοινωνία με τα πράγματα. Αλλιώς δεν υπάρχω. Η ψυχανάλυση δεν οδηγεί κάπου. Σε κάνει να ακούς καλύτερα τι γίνεται και καμιά φορά να το μειώνεις κιόλας. Παλιά δεν καταλάβαινα ότι είχα υψηλούς τόνους. Αυτό το αγρίμι αρχίζει και γίνεται “μάνα”».
- Σας απασχολεί βαθειά αυτό;
«Και και το ίδιο πράγμα έχω και με τη γυναικεία φύση μου, εν γένει. Με το πόσο θηλυκό είμαι, πόσο υπάρχω σαν γυναίκα, πόσο η γυνακεία φύση μου είναι υπαρκτή ή την έχω καταπιέσει. Κι ακόμα επειδή έπρεπε να φτιάξω αυτή την πανοπλία, την καταπίεσα και την εξαφάνισα.
»Και μια μέρα πάλι με τον Δημήτρη (σ.σ. Λιγνάδη), συνέβη κάτι πολύ μικρό που με ταρακούνησε. Παίζαμε στο Rex, στον “Πρίγκηπα του Χόμπουργκ”. Εκανα ένα ντους στα καμαρίνια, ήμουν ημίγυμνη _με τα εσώρουχα, και στέγνωνα τα μαλλιά μου. Ως γνωστόν εμείς οι ηθοποιοί έχουμε μια άνεση μεταξύ μας. Και ο Δημήτρης είχε καθίσει στον καναπέ και χάζευε. Ηταν λίγο περίεργο. Και μου λέει “Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα από το να βλέπεις μια γυναίκα να φτιάχνεται”. Και κόντεψα να βάλω τα κλάμματα. Οτι είμαι και γυναίκα _δεν είμαι μόνο κορίτσι ή αγρίμι, ή παρτσακλό με ακροβατικά, αλλά είμαι και γυναίκα».
- Σας πήρε χρόνο για να το αποδεχτείτε...
«Χρειάστηκε και χρόνος και χώρος για να το δω. Γιατί αμφισβητήθηκε όταν ως μικρό παιδί χρειάστηκε να παίξω κι άλλους ρόλους, που δεν ανέπτυσσαν τη γυναικεία μου φύση. Γι΄αυτό με τον Δημήτρη είμαι πολύ ανοιχτή _μου ξυπνάει πράγματα που με συνδέουν βαθειά μαζί του. Γιατί τα καταπίεσα και μετά από τη δουλειά και την όποια επιτυχία. Η θερμοκρασία μου με έκανε να υπάρχω στον χώρο».
- Δυσκολεύτηκατε σαν παιδι;
«Ως παιδί παίρνεις αποδοχή με έναν τρόπο _και με αυτόν τον τρόπο, με αυτή την ταμπέλα πορεύεσαι. Χρειάστηκε να περάσω μια φάση να αγαπήσω τον εαυτό μου. Για να σου δώσω να καταλάβεις, μόλις τα τελευταία τρία χρόνια ξεκίνησα και ακούω μουσική. Γιατί; Γιατί δεν ήξερα τι μου αρέσει. Ολα ήταν επιβεβλημένα. Φοβόμουν να βάλω μουσική για μένα. Εβαζα γιατί άρεσε σε κάποιον άλλον ή γιατί μου είχαν πει ότι είναι καλή ή άρεσε στη μάνα μου. Κι ακόμα επειδή είχα ανάγκη από το πρότυπο της Μελίνας Μερκούρη και άκουγα μια ζωή τη Μελίνα. Η ανάγκη μου όμως να έχω πρότυπο τη Μελίνα ήταν κι αυτή επιβεβλημένη. Γιατί υπήρχε κάπου αλλού ένα κενό που έπρεπε η Μελίνα να καλύψει.
»Εχω αρχίσει λίγο-λίγο και εμπιστεύομαι τη μουσική που μου αρέσει. Αν μείνω σπίτι μόνη μου, ακόμα θα δυσκολευτώ να βάλω τη δική μου μουσική. Τώρα αρχίζω να μένω σπίτι μόνη με τα σκοτάδια μου. Ήταν μια αίσθηση μη ελευθερίας. Νομίζω πως ένας ισχυρός αποχωρισμός που μου συνέβη προ τριετίας, που με άφησε μόνη μου με το κενό, με έκανε να αναθεωρήσω τα πράγματα. Κι έτσι τώρα έχω αρχίσει να ακούω μουσική. «Μην αγαπάτε τα έργα επειδή κάποιος σας λέει ότι είναι δεδομένο πως είναι καλά», μας έλεγε ο Λευτέρης Βογιατζής. Πόσο δίκιο είχε».
- Και έτσι τώρα έχετε αρχίσει να αγαπάτε τον εαυτό σας;
«Μα που είναι αυτός ο εαυτός; αναρωτιέται ο ήρωας στον “Πεερ Γκυντ”. Γιατί ο ίδιος σαν κρεμμύδι, βγάζει τις στρώσεις από πάνω του μέχρι να βρει την καρδιά του… «Μα πότε θα βγει στο φως η καρδιά σου;» λέει. Κι εμένα, αυτός ο αποχωρισμός μου έβγαλε πολλές στρώσεις μαζί. Καμιά φορά τα πράγματα γίνονται χωρίς να θες να τα κάνεις… Αλλωστε ποιος αντέχει να βγάλει όλες τις στρώσεις από το δικό του κρεμμύδι;»
- Σας απασχολεί η προσωπική έκθεση; Την αποφεύγετε;
«Η προσωπική έκθεση είναι ένα πολύ μεγαλύτερο κεφάλαιο από το να εκθέτεις την προσωπική σου ζωή. Το να εκτίθεσαι προσωπικά είναι πολύ μεγαλύτερο από το να εκθέτεις την προσωπική σου ζωή. Και υπάρχει αυτή η παρεξήγηση στον κόσμο, στον κόσμο των media και των social media, όπου η έκθεση της προσωπικής ζωής δεν σημαίνει πραγματική έκθεση. Γιατί αυτό που εκθέτεις δεν είναι η αλήθεια. Γι΄αυτό αν κάποιος κάνει επανάσταση στην προσωπική του ζωή, δεν χρειάζεται να το επικοινωνήσει. Η επανάσταση στην προσωπική ζωή γίνεται μέσα στην προσωπική ζωή. Κι εγώ προσωπικά νοιώθω ότι κάνω το δικό μου προχώρημα στην προσωπική μου ζωή και νοιώθω ότι οι άνθρωποι που υπάρχουν δίπλα μου, εμπνέονται από τη δική μου προσωπική ζωή. Αλλά είναι άλλο κεφάλαιο η εικόνα της προσωπικής σου ζωής, να γίνεται εργαλείο επανάστασης για άλλους.
»Η όποια επιλογή μου με το που θα γίνει διαφήμιση, έχει χάσει τη δύναμή της, άρα παύει να είναι επανάσταση για μένα. Ενώ η επιλογή μου σε μικρότερο εύρος ανθρώπων, είναι επανάσταση. Με το που θα γίνει εργαλείο για κάποιους άλλους, έχει τελειώσει, η όποια επιλογή μου...».
Φωτογραφίες: Πάνος Μάλλιαρης-iefimerida.gr
Εθνικό Θέατρο - Κεντρική Σκηνή - Κτίριο Τσίλερ
«Πέερ Γκυντ» του Ιψεν
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Σκηνοθεσία – Διασκευή: Δημήτρης Λιγνάδης
Σκηνογραφία: Απόλλων Παπαθεοχάρης
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Παίζουν: Δημήτρης Λιγνάδης, Στεφανία Γουλιώτη, Γιούλικα Σκαφιδά, Δημήτρης Μοθωναίος, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Ελένη Μπούκλη κ.ά.
Εθνικό Θέατρο – Κεντρική Σκηνή
Παραστάσεις: Τετάρτη – Κυριακή στις 21.00.