Υπάρχουν χώρες που έχουν υιοθετήσει τα διαλείμματα εν ώρα εργασίας, αναγκάζοντας ουσιαστικά τους εργαζόμενους σε τουλάχιστον ένα διάλειμμα γιατί αυτό τους κάνει καλό. Η «ενεργή ανάπαυση» όπως λέγεται, μπορεί να είναι δύσκολη αλλά υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να την υιοθετήσει κανείς.
Στην Ιταλία ισχύει το ρητό «il dolce far niente», που σημαίνει η γλυκύτητα του να μην κάνεις τίποτα. Πολλοί ξένοι φυσικά, εκπλήσσονται από το πώς μπορεί να ταιριάζουν αρμονικά η σκληρή δουλειά με το να μην κάνεις τίποτα. Άλλωστε, το να μην κάνεις τίποτα έρχεται σε αντίθεση με το να είσαι παραγωγικός. Και η παραγωγικότητα, είτε δημιουργική, πνευματική ή βιομηχανική είναι η τελική χρήση της εποχής μας. Στην Ιταλία, οι ηλικιωμένες γυναίκες κάθονται μπροστά στα παράθυρα και χαζεύουν τον κόσμο.
Οι οικογένειες περπατούν στους δρόμους χαζεύοντας τους περαστικούς και τις βιτρίνες. Ακόμη και η δουλειά στο γραφείο είναι διαφορετική. Ξεχάστε το έτοιμο σάντουιτς στο γραφείο. Αν βρεθείτε το μεσημέρι σε κάποια ιταλική πόλη, θα δείτε τα μικρά εστιατόρια γεμάτα με κουστουμαρισμένους άνδρες. Ή άλλους επάνω στα σκούτερ τους να πηγαίνουν στο σπίτι για ένα χαλαρό γεύμα και να επιστρέφουν μετά στο γραφείο για να συνεχίσουν τη δουλειά τους μέχρι τις 8 το βράδυ.
Ο υπόλοιπος κόσμος όμως, γεμίζει τις ημέρες του με όλο και περισσότερα «πράγματα» και πολλοί από εμάς διαπιστώνουμε πως η η συνεχής δραστηριότητα δεν είναι η αποθέωση της παραγωγικότητας. Είναι ο αντίπαλός της.
Οι ερευνητές λένε πως αυτό δε σημαίνει απλά πως το έργο που παράγουμε στο τέλος μιας 14ωρης εργασίας είναι χειρότερης ποιότητας από ότι όταν ξεκινάει η ημέρα μας. Αυτό το πρότυπο εργασίας υπονομεύει επίσης την δημιουργικότητά μας και τη γνώση μας. Με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε σωματικά άρρωστοι και ακόμη πιο ειρωνικά, σαν να μην έχουμε κανένα σκοπό.
Σκεφτείτε την ψυχική υγεία σα να κάνετε pysh-ups, λέει ο Τζος Ντέιβις, συγγραφέας του «Two Awesome Hours». Πείτε ότι θέλετε να κάνετε 10.000. Ο πιο «αποτελεσματικός» τρόπος θα ήταν να τα κάνετε όλα μεμιάς χωρίς διακοπή. Γνωρίζουμε όμως ενστικτωδώς ότι αυτό είναι αδύνατο. Αντίθετα, αν κάνουμε λίγο κάθε φορά, μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, ο στόχος των 10.000 θα ήταν πολύ πιο εφικτός. «Ο εγκέφαλος μοιάζει πολύ με ένα μυ από αυτή την άποψη» γράφει ο Ντέιβις. «Καθορίστε τις λανθασμένες συνθήκες μέσω της συνεχούς εργασίας και μπορούμε να πετύχουμε λίγα. Ρυθμίστε τις σωστές συνθήκες και τότε λίγα θα είναι αυτά που δε θα μπορείτε να κάνετε».
Πολλοί από εμάς όμως τείνουν να σκέφτονται τον εγκέφαλο όχι ως μυ, αλλά ως υπολογιστή: μια μηχανή ικανή για συνεχή εργασία. Αυτό όχι μόνο είναι αναληθές, αλλά πιέζοντας τον εαυτό μας για εργασία επί ώρες χωρίς διακοπή, μπορεί να είναι επιβλαβές, λένε κάποιοι ειδικοί.
Μια ανάλυση διαπίστωσε πως οι μακρές ώρες εργασίας αύξησαν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου κατά 40% - σχεδόν όσο το κάπνισμα (50%). Μία άλλη διαπίστωσε πως οι άνθρωποι που εργάζονταν πολλές ώρες είχαν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ όσοι εργάζονταν περισσότερες από 11 ώρες την ημέρα ήταν σχεδόν 2,5 φορές πιο πιθανό να παρουσιάσουν μείζοντα καταθλιπτικό επεισόδιο από όσους εργάζονταν 7-8 ώρες.
Στην Ιαπωνία μάλιστα, αυτό οδήγησε στην ανησυχητική τάση του karoshi ή του θανάτου λόγω υπερβολικής εργασίας.
Όσον αφορά σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν υπάρχει σαφής συσχέτιση πάντως μεταξύ της παραγωγικότητας μιας χώρας και του μέσου ωραρίου εργασίας. Με μια εργασιακή εβδομάδα των 38,6 ωρών, για παράδειγμα, ο μέσος Αμερικανός υπάλληλος εργάζεται 4,6 ώρες την εβδομάδα περισσότερο από έναν Νορβηγό. Όσο για την Ιταλία, την πατρίδα του il dolce far niente; Με έναν μέσο όρο εργασίας 35,5 ωρών την εβδομάδα, παράγει σχεδόν 40% περισσότερο ανά ώρα από την Τουρκία, όπου οι άνθρωποι εργάζονται κατά μέσο όρο 47,9 ώρες την εβδομάδα.
Αποδεικνύεται λοιπόν τελικά, πως αυτό το διάλειμμα για καφέ, μπορεί και να μην είναι τόσο άσχημο.
Εγκεφαλικά κύματα
Ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε 8 ώρες ήταν επειδή οι εταιρείες θεώρησαν πως η μείωση των ωρών εργασίας είχε το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που περίμεναν: αύξησε την παραγωγικότητά τους.
Κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, οι 10 έως 16 ώρες ήταν φυσιολογικές. Η Ford ήταν η πρώτη εταιρεία που πραγματοποίησε πειράματα με οκτώ ώρες την ημέρα - και διαπίστωσε ότι οι εργαζόμενοι της ήταν πιο παραγωγικοί όχι μόνο ανά ώρα, αλλά συνολικά. Μέσα σε δύο χρόνια, τα περιθώρια κέρδους τους διπλασιάστηκαν.
Εάν οι 8ωρες ημέρες είναι καλύτερες από αυτές των 10 ωρών, θα μπορουαν οι λιγότερες ώρες εργασίας να είναι ακόμη καλύτερες; Ίσως. Για άτομα άνω των 40 ετών, μια έρευνα διαπίστωσε πως μια εργασία 25 ωρών την εβδομάδα, μπορεί να είναι η βέλτιστη για τη γνωστική λειτουργία, ενώ όταν η Σουηδία πειραματίστηκε πρόσφατα με την 6ωρη εργασία, διαπίστωσε πως οι εργαζόμενοι είχαν καλύτερη υγεία και παραγωγικότητα.
Άλλες μελέτες έχουν διαπιστώσει πως η λήψη σύντομων διαλειμμάτων από μαι εργασία, βοήθησε τους συμμετέχοντες να διατηρήσουν την εστίασή τους και να συνεχίσουν να εργάζονται σε υψηλό επίπεδο. Η μη λήψη διαλείμματος κατέστησε χειρότερες τις επιδόσεις τους.
Εν κατακλείδι, ίσως τελικά οι εταιρείες πρέπει να ξανασκεφτούν τον εργασιακό χρόνο και όλο και περισσότεροι να αρχίσουν να απολαμβάνουν χωρίς τύψεις, την ενεργή ανάπαυλα.