Καπούτ: Ενα ταξίδι στα ερείπια της Ευρώπης [εικόνες]

Το «Καπούτ» είναι ένα από τα πιο σκληρά βιβλία που έχουν γραφτεί για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Κούρτσιο Μαλαπάρτε, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της ιταλικής λογοτεχνίας, αποκαλύπτει ένα θέατρο μίσους, καταστροφής και θανάτου.

«Πιστεύετε ότι ο πόλεμος θα είναι εύκολος και συντομότατος. Vous vous trompez. Ο πόλεμος θα είναι πολύ μακρύς και πολύ δύσκολος. Au revoir».

Αφηγητής της ιστορίας είναι ο Ιταλός δημοσιογράφος Μαλαπάρτε, πολεμικός ανταποκριτής στο Ανατολικό Μέτωπο, ο οποίος ταξιδεύει στη Σουηδία, την Ουκρανία, τη Φινλανδία, την Πολωνία και τη Ρουμανία και καταγράφει τις εμπειρίες του από αυτήν την περιπλάνηση στα μέτωπα του πολέμου. Στο δρόμο του θα συναντήσει διάφορα ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Χίτλερ, ο Μουσολίνι και ο Χίμλερ, που θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο στην έκβαση του πολέμου. Καθώς ο δημοσιογράφος διασχίζει τη Ευρώπη, θα ζήσει από κοντά τη φρίκη και την αγριότητα –που αποτελεί το βασικό φόντο και τελικά τον απόλυτο πρωταγωνιστή της ιστορίας– και θα συνειδητοποιήσει ότι αυτός ο πόλεμος είχε διαφορετική σημασία για λαούς με διαφορετικές γλώσσες, διαφορετικές κουλτούρες και διαφορετικές παραδόσεις.

Ο Κούρτσιο Μαλαπάρτε, όντας ο ίδιος πολεμικός ανταποκριτής, ξεκίνησε να γράφει το Καπούτ το καλοκαίρι του 1941 στην Ουκρανία και το ολοκλήρωσε το καλοκαίρι του 1943 στο Κάπρι, περιμένοντας την απόβαση των Συμμάχων. Ο συγγραφέας περιγράφει με ιδιαίτερη σκληρότητα την πολιτιστική και ηθική κατάρρευση της Ευρώπης –ο περίφημος ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν ήταν παρά ένα πρόσχημα για να βγουν στην επιφάνεια όλα τα άγρια ένστικτα της ανθρώπινης φύσης. Ο Μαλαπάρτε στον πρόλογο του έργου του τονίζει: «Η σκληρότητα είναι η πιο εξαιρετική εμπειρία που αποκόμισα από το θέαμα της Ευρώπης εκείνα τα χρόνια του πολέμου [...] Καμία λέξη εκτός από τη σκληρή, σχεδόν μυστηριώδη γερμανική λέξη “Καπούτ”, που κυριολεκτικά σημαίνει “σπασμένο, τελειωμένο, κομματιασμένο, συφοριασμένο” δε θα μπορούσε να αποδώσει καλύτερα το νόημα αυτού που είμαστε, αυτού που είναι πλέον η Ευρώπη: ένας σωρός ερειπίων». Καπούτ. Τα ερείπια και οι στάχτες του πολέμου θα αποκαλύψουν ολόκληρους αιώνες μνησικακίας, ρατσισμού, εθνικισμού και μίσους. Ο πολιτισμός καταρρέει. Καπούτ.

Μια κυνική μαρτυρία για την κοινωνία των ανθρώπων

Ένα από τα πράγματα που εντυπωσιάζουν στο κλασικό πλέον μυθιστόρημα του Μαλαπάρτε είναι οι περιγραφές. Ο ρεαλισμός και η στεγνή γλώσσα του συγγραφέα δημιουργεί πολύ έντονες και συχνά απωθητικές εικόνες, ενώ, την ίδια στιγμή, κάποιες ιδιαίτερα λυρικές περιγραφές του πολεμικού μετώπου έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ωμότητα των καταστάσεων, δίνοντας μια άλλη διάσταση στη φρίκη του πολέμου. Οι ήρωες του μυθιστορήματος, είτε βρίσκονται στην πρώτη γραμμή είτε βρίσκονται στα μετόπισθεν, αντιμετωπίζουν τον πόλεμο με αδιαφορία κι έναν ανατριχιαστικό κυνισμό. Από τη μια, οι πρίγκιπες, οι πρέσβεις, οι κυρίες της αριστοκρατίας, ο καλός κόσμος της υψηλής κοινωνίας και οι μποέμ καλλιτέχνες που περιφέρονται σαν μαριονέτες από γεύμα σε γεύμα και από δεξίωση σε δεξίωση σαν ο πόλεμος να είναι κάτι μακρινό και ξένο που δεν τους αφορά κι από τη άλλη, οι φιλήσυχοι άνθρωποι της επαρχίας που βγάζουν στην επιφάνεια τον χειρότερο εαυτό τους κάνοντας αποτρόπαιες πράξεις. Η αγριότητα της κοινωνίας των ανθρώπων συχνά είναι χειρότερη από την αγριότητα του ίδιου του πολέμου.

Το κείμενο διακρίνεται επίσης για την υπερβολική χρήση ξένων γλωσσών –γαλλικά αγγλικά, γερμανικά– τις οποίες πολύ εύστοχα διατηρεί η ελληνική μετάφραση. Η πολυγλωσσία δίνει την απαραίτητη αληθοφάνεια σε αυτή την μαρτυρία και ταυτόχρονα φανερώνει ξεκάθαρα την αλήθεια της Ευρώπης της εποχής: ένα συνονθύλευμα γλωσσών και πολιτισμών, όπου κυριαρχεί το μίσος, ο ρατσισμός και ο εθνικισμός –η κάθε χώρα παραμένει πεισματικά κλεισμένη στην γλώσσα και στην ιδεολογία της.

«Εγώ προτιμώ αυτή την Καπούτ Ευρώπη από την Ευρώπη του χτες κι από εκείνη προ εικοσαετίας ή τριακονταετίας. Καλύτερα να πρέπει όλα να ξαναφτιαχτούν, παρά να πρέπει όλα να τα αποδεχτούμε σαν μια αμετάβλητη κληρονομιά […] Οι νέοι καιροί, ας είναι, λοιπόν, καιροί ελευθερίας και σεβασμού για όλους» σημειώνει ο συγγραφέας, δίνοντας ένα παράξενο μήνυμα αισιοδοξίας μέσα από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας μας.

Το μυθιστόρημα «Καπούτ» κυκλοφορεί σε νέα έκδοση από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Ο μεταφραστής Παναγιώτης Σκόνδρας είχε τιμηθεί με το Βραβείο Μετάφρασης Ιταλικής Λογοτεχνίας του ΕΚΕΜΕΛ το 2008.

INFO

Συγγραφέας: Curzio Malaparte

Μετάφραση από τα ιταλικά: Παναγιώτης Σκόνδρας

Εκδόσεις Μεταίχμιο