Πριν από περίπου δέκα χρόνια, το Αμστερνταμ έβαλε όλες τις δυνάμεις της στον τουρισμό: το να προσελκύσει όλο και περισσότερους τουρίστες ήταν ένας μοναδικός τρόπος για την πρωτεύουσα της Ολλανδίας να βγει από την οικονομική κρίση του 2008.
Με τα κανάλια, τα ποδήλατα, τα γραφικά κτίρια, τα μεγάλα Μουσεία και την κάνναβη σε ελεύθερη πώληση, η πόλη έκανε τα πάντα για να γίνει προτεραιότητα των επισκεπτών.
Αποτέλεσμα; Μεταξύ 2005 και 2016 ο αριθμός των τουριστών πέρασε από τα 11 εκατομμύρια στα 18 εκατομμύρια τον χρόνο. Και θα φτάσει τα 23 εκατομμύρια το 2030.
Τα πράγματα, σήμερα, έχουν φτάσει στο απροχώρητο για τους 850 000 μόνιμους κατοίκους του Αμστερνταμ, αφού το ιστορικό κέντρο της πόλης (του 17ου αιώνα), με τα στενά δρομάκια και τα κανάλια, δεν έχει δημιουργηθεί για να απορροφά τόσους τουρίστες.
Ο βρετανικός Guardian έκανε ρεπορτάζ στους κατοίκους του Αμστερνταμ. Η Els Iping, 64 ετών, αφηγήθηκε ότι βρήκε πρόσφατα μεθυσμένους τουρίστες να ξερριζώνουν τα φυτά στον κήπο της. Οπως είπε, το ατελείωτο κύμα των τουριστών αφήνει καθημερινά πίσω του έναν ωκεανό σκουπιδιών. «Το χειρότερο είναι ο εμετός μέσα στις ζαρντινιέρες. Γιατί δεν αρκεί να το πλύνεις, πρέπει να το βγάζεις με το κουτάλι», λέει η κάτοικος του Αμστερνταμ.
Μετά από αυτή την ελαφρώς αηδιαστική περιγραφή, η κάτοικος δηλώνει στον Guardian πόσο η γειτονιά της άλλαξε σε μια δεκαετία: οι κραυγές των μεθυσμένων τουριστών από την Πέμπτη ως την Κυριακή και τα μαγαζιά της γειτονιάς που έφυγαν για να αντικατασταθούν από καταστήματα για τουρίστες.
Επιπλέον, οι ιδιοκτήτες δεν θέλουν να νοικιάσουν τα ακίνητά τους σε ντόπιους. «Για τους γιατρούς, είναι όλο και πιο δύσκολο να βρουν γραφεία. Εγώ θεωρούμαι από τους τυχερούς, τουλάχιστον γνωρίζω τους γείτονές μου», δηλώνει η Els Iping. Την ίδια ώρα, οι κάτοικοι ζουν περιτριγυρισμένοι από διαμερίσματα που διατίθενται μέσω Airbnb. Οι ενοικιαστές πάνε κι έρχονται, η ζωή της γειτονιάς εξαφανίζεται.
«Οι επισκέπτες βλέπουν το Αμστερνταμ σαν ένα τεράστιο θεματικό πάρκο», προσθέτει η Els Iping. Αυτό που κατόρθωσαν πάντως ως τώρα οι πολίτες που κινητοποιήθηκαν είναι να καταργηθεί το bierfiet, ένα είδος ποδηλάτου για 12 άτομα, το οποίο είχε μετατραπεί σε κινητό μπαρ: θόρυβος, χυμένη μπύρα παντού και φυσικά πρόβλημα υγιεινής όταν οι τουρίστες πίνουν πολύ ποτό.
Πρέπει να ξαναπάρουμε τον έλεγχο
Πρόσφατα, ο δήμος του Αμστερνταμ πήρε μέτρα ώστε να θέσει πλαίσιο στις ενοικιάσεις στο Airbnb, και αποφάσισε να παγώσει την κατασκευή νέων ξενοδοχείων. Ο φόρος στις επιχειρήσεις εστίασης αυξήθηκε ενώ τα καταστήματα που απευθύνονται στους τουρίστες δεν έχουν καλή αντιμετώπιση.
«Επί χρόνια, ενθαρρύναμε τους κατασκευαστές να φτιάξουν ξενοδοχεία και η ομάδα μάρκετινγκ του Δήμου έκανε τον γύρο του κόσμου για να διαφημίσει το Αμστερνταμ ως τουριστικό προορισμό. Τώρα συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να ξαναπάρουμε τον έλεγχο. Η στρατηγική μας στο μάρκετινγκ τόσα χρόνια ήταν να λέμε στους ανθρώπους ελάτε στο Αμστερνταμ. Στο εξής, θέλουμε να τους λέμε «Ελάτε, αλλά να δείχνετε σεβασμό», εξηγεί ο δημοτικός σύμβουλος Sebastiaan Meijer.
Το Αμστερνταμ έχει τη φήμη πόλης όπου όλα επιτρέπονται: να βρεις ναρκωτικά, να πας στη συνοικία με τις πόρνες. «Το Αμστερνταμ έχει αυτή τη φήμη, γι'αυτό οι περισσότεροι τουρίστες αφηνιάζουν. Εδώ κάνουν πράγματα που δεν θα τα ονειρεύονταν στη χώρα τους», εξηγεί ένας κάτοικος 59 ετών, ο Bert Nap.
Η ολλανδική πόλη δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή πόλη που γνωρίζει τις δυσάρεστες συνέπειες του μαζικού τουρισμού. Η ενόχληση των κατοίκων αυξάνεται ραγδαία εδώ και πολλά χρόνια στην Ιταλία, στην Ισαπνία και πρόσφατα στην Κροατία.
Στη Βενετία, ο Δήμος περιγράφει «μια πολεμική κατάσταση» τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και ξεκίνησε να αναρτά αφίσες που θα ωθούν τους τουρίστες να δείχνουν σεβασμό. Το κλίμα επιδεινώθηκε μετά από διαδήλωση περίπου 2 000 κατοίκων εναντίον των τουριστών.
Στη Ρώμη, τα πρόστιμα στους τουρίστες που μπαίνουν σε συντριβάνια για να φάνε, αυξήθηκαν και έγιναν πιο τσουχτερά.
Στη Βαρκελώνη, τα tags πολλαπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού: «Ο τουρισμός σκοτώνει τις γειτονιές μας», έγραφαν άνθρωποι στο παρμπρίζ των λεωφορείων για τουρίστες. Ο Δήμος υποσχέθηκε αυστηρότερο πλαίσιο για τις ενοικιάσεις Airbnb.
Πολλά είναι τα αίτια που προκαλούν έναν ασφυκτικό τουρισμό. Πρώτον, η αύξηση των ενοικιάσεων Airbnb αλλά και οι μικρές τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων που ευνοούν τα τριήμερα ταξίδια. Βασικοί προορισμοί των τουριστών παραμένουν οι πόλεις με τέχνη και ιστορία της Ευρώπης.