Στο 25% του ΑΕΠ εκτιμάται ότι φτάνει το μέγεθος της αδήλωτης οικονομίας στην Ελλάδα, διπλάσιο περίπου του μέσου όρου των αναπτυγμένων χωρών.
Την ίδια ώρα εκτός από το φαινόμενο της «μαύρης» εργασίας, η ημιδηλωμένη εργασία μέσω συμβάσεων μερικής απασχόλησης είναι η νέα «τάση». Τα σχετικά στοιχεία αναφέρονται σε έρευνα του ΣΕΒ στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης για το μέλλον της εργασίας στην Ελλάδα.
Οπως σημειώνει η αδήλωτη εργασία αποτελεί παθογένεια της ελληνικής οικονομίας που υποθάλπει τον αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων που τηρούν τη νομιμότητα και εκείνων που την καταστρατηγούν.
Οι οργανωμένες επιχειρήσεις-μέλη του ΣΕΒ ανήκουν, λόγω μεγέθους, κατά τεκμήριο στην πρώτη κατηγορία και οι εργαζόμενοι σε αυτές απολαμβάνουν ένα εργασιακό καθεστώς καλών μισθών, παροχών και επαγγελματικής εξέλιξης που δυστυχώς απέχει από το μέσο όρο της υπόλοιπης αγοράς.
Ως φαινόμενο, που προϋπήρχε της κρίσης και εντάθηκε κατά τη διάρκεια της, η αδήλωτη εργασία συμβάλλει στην καθήλωση της ελληνικής επιχειρηματικότητας στην ατυπία που συνδέεται με την παραοικονομία και την έλλειψη κρίσιμου μεγέθους για να υποστηριχθεί ο εξαγωγικός προσανατολισμός της οικονομίας.
Στην Ελλάδα η αδήλωτη εργασία δεν έχει μόνο μεγάλη έκταση, αλλά ειδικά το τελευταίο διάστημα λαμβάνει όλο και συχνότερα τη μορφή της «ημι-δηλωμένης εργασίας» μέσω συμβάσεων μερικής απασχόλησης. Καταλυτικό ρόλο διαδραματίζουν η υπερβολικά υψηλή και προοδευτική επιβάρυνση στο μη μισθολογικό κόστος ειδικά στον ιδιωτικό τομέα, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ανταποδοτικότητα αυτών των υψηλών και προοδευτικών φόρων και εισφορών.
Η αδήλωτη εργασία εμφανίζεται και σε επιχειρήσεις, και μπορεί να είναι πλήρως ή μερικώς αδήλωτη,(πχμε τη μερικήκαταβολήτου μισθού αδήλωτα και με καταβολή «μετρητών στο χέρι», την παροχή υπηρεσιών από αυτό- απασχολούμενους σε επιχειρήσεις ή νοικοκυριά, συμβοηθούντων ατόμων σε οικογενειακή επιχείρηση και τέλος την παροχή προσωπικής εργασίας σε γείτονες, φίλους, συγγενείς και γνωστούς όπως είναι η φύλαξη παιδιών.
Κατά τους τελευταίους 12 μήνες το μέσο έσοδο από αδήλωτης εργασία για άνδρα είναι 2.200 ευρώ και για γυναίκα 1.500 ευρώ.
Στα προαναφερθέντα αρνητικά προστίθενται σημαντικά διοικητικά βάρη, τα ζητήματα αποτελεσματικότητας των ελέγχων, αλλά και γενικότερες αποτυχίες πολιτικής, όπως ενδεικτικά στην περίπτωση της δημόσιας εκπαίδευσης και της ανάγκης που δημιουργεί για βοηθητική διδασκαλία στο σπίτι.
Η αδήλωτη εργασία έχει σοβαρές επιπτώσεις στους εργαζόμενους, οι οποίοι εγκλωβίζονται σε ένα καθεστώς χαμηλών αποδοχών και επαγγελματικών προοπτικών, χάνοντας την προστασία της Πολιτείας και την πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες που παρέχει το κοινωνικό κράτος, όπως ενδεικτικά την υγειονομική και συνταξιοδοτική κάλυψη.
Επιπλέον, διαβρώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς της χώρας, στρέφει την οικονομία σε χαμηλής προστιθέμενης αξίας δραστηριότητες και συχνά εγκλωβίζει τις ίδιες τις επιχειρήσεις σε μικρά, μη παραγωγικά εταιρικά σχήματα.
Αυτό συμβαίνει καθώς σε πολλές περιπτώσεις η αποφυγή της μη ανταποδοτικής μη μισθολογικής επιβάρυνσης μέσω της ατυπίας αποτελεί προϋπόθεση επιβίωσης και παράλληλα η προοδευτικότητα των φόρων εμποδίζει τις επιχειρήσεις να εξελιχθούν σε πιο οργανωμένα σχήματα.
Εκτεταμένη η αδήλωτη εργασία σε οικιακές εργασίες και εστίαση
Δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Εκστρατείας Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης του Οδικού Χάρτη Καταπολέμησης της Αδήλωτης Εργασίας, καταγράφει από την πλευρά των καταναλωτών ως πηγές προμήθειας υπηρεσιών και αγαθών που ενσωματώνουν αδήλωτη εργασία τις οικιακές εργασίες, καθώς και ανακαινίσεις και κηπουρική, υγειονομική περίθαλψη και φύλαξη ηλικιωμένων, τη φύλαξη παιδιών και τη διδασκαλία, την αγορά αγροτικών προϊόντων και τις επισκευές αυτοκινήτων.
Από την πλευρά των εργαζομένων, καταγράφεται ως ιδιαίτερα εκτεταμένη η αδήλωτη εργασία στην εστίαση (σερβιτόρος), στη διδασκαλία, τις πωλήσεις αγαθών, τη φύλαξη παιδιών και τον καθαρισμό και τις επισκευές κατοικιών και αυτοκινήτων.
Επίσης, η δημοσκόπηση καταγράφει ότι ένα 15% των εργαζομένων απασχολείται χωρίς επίσημη γραπτή σύμβαση και άλλο ένα 11,7% απασχολείται απλήρωτα για οικογενειακή επιχείρηση, ενώ κατά το τελευταίο 12μηνο το μέσο έσοδο από αδήλωτη εργασία για άνδρα είναι 2.200 ευρώ και για γυναίκα 1.500 ευρώ.
Ενδιαφέρον έχει τέλος ότι σύμφωνα με την δημοσκόπηση το 2017 ένα 23% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι «ο αγώνας κατά της αδήλωτης εργασίας» «δεν αποτελεί προτεραιότητα» και ένα 21% «δε γνωρίζει την ύπαρξη του».
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ΣΕΒ τονίζει ότι η δραστική αντιμετώπιση της αδήλωτης ή ημι-δηλωμένης εργασίας πρέπει να ενταχθεί σε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική.