«Πέσε στον καναπέ για να σε προσλάβω» -Η παρενόχληση ξεκίνησε στο Μπρόντγουεϊ το ‘20 [εικόνες]

Μπορεί τα λαμπερά ονόματα του Χόλιγουντ να δηλώνουν οργισμένα από το σκάνδαλο Χάρβεϊ Γουάινσταϊν και να καταδικάζουν το χυδαίο τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόταν σε ηθοποιούς και εργαζόμενους, η αποκάλυψη αυτή, όμως, μάλλον δεν θα έπρεπε να τους προκαλέσει τόσο μεγάλο σοκ...

Και αυτό γιατί το φαινόμενο του «καναπέ του κάστινγκ» [casting couch στα αγγλικά] είναι κοινό μυστικό στις ΗΠΑ εδώ και πολλές δεκαετίες. Ο «καναπές του κάστινγκ» ή «καναπές διανομής ρόλων» είναι σχεδόν κλισέ στις ΗΠΑ ενώ έχει αποτελέσει πηγή... έμπνευσης για εκατοντάδες -ίσως και παραπάνω- αισθησιακές ταινίες.

Τι είναι, όμως, ο «καναπές του κάστινγκ» και με ποια έννοια χρησιμοποιείται όταν κάποιος αναφέρεται στο Χόλιγουντ;

Οι ισχυροί άντρες της βιομηχανίας του κινηματογράφου «έδειχναν» τον καναπέ το γραφείου τους σε επίδοξες ηθοποιούς, που ήθελαν να εξασφαλίσουν ένα ρόλο σε κάποια ταινία τους. Ουσιαστικά, πρόκειται για το «quid pro quo» του κόσμου του θεάματος: δίδεται ένας ρόλος σε ταινία με αντάλλαγμα σεξουαλικές χάρες. Ακριβώς αυτό, δηλαδή, που φέρεται να έκανε και ο Γουάινσταϊν σε πολυτελή ξενοδοχεία της Καλιφόρνια.

Η «χρυσή» εποχή του θεάτρου: Κόσμος έξω από θέατρο του Μπρόντγουεϊ στην πρεμιέρα του «Οσα παίρνει ο άνεμος» το 1939

Η Γκλεν Κλόους εξέφρασε πρόσφατα την οργή της που το «φαινόμενο» αυτό συνεχίζει να υπάρχει στην βιομηχανία του κινηματογράφου αλλά και σε άλλους χώρους.

Το περιοδικό The Atlantic, όμως, με αφορμή τον σάλο που έχει δημιουργηθεί το τελευταίο διάστημα, υπενθυμίζει ότι ο «καναπές του κάστινγκ» αποτελεί μια γνώριμη έννοια από τη δεκαετία του ‘20. «Κατά τη διάρκεια των ετών, η φράση αυτή έχει γίνει εμβληματική του τρόπου με τον οποίο η σεξουαλική επιθετικότητα έχει γίνει φυσιολογική σε μια βιομηχανία που κυριαρχείται από ισχυρούς άντρες» αναφέρει το περιοδικό, και συμπληρώνει: «Πώς, όμως, αυτή η φαινομενικά αβλαβής φράση έχει μετατραπεί σε μια τόσο αρνητική αλληγορία για τον χώρο της σόου μπιζ;».

Ο Χάρβεϊ Γουάινσταϊν / Φωτογραφία: (Richard Shotwell/Invision/AP, File)

Η αλήθεια είναι ότι η «παράδοση» αυτή δεν ξεκίνησε στο Χόλιγουντ αλλά στο Μπρόντγουεϊ, αρκετά χρόνια πριν ο κινηματογράφος κατακτήσει τον τίτλο του «βασιλιά» των θεαμάτων.

Στο βιβλίο του «Τα αγόρια από τις Συρακούσες: Η θεατρική αυτοκρατορία των Σούμπερτ», ο συγγραφέας αποκαλύπτει ότι ο Λι Σούμπερτ -ο μεγαλύτερος των τριών αδελφών που βοήθησαν να δημιουργηθεί και να καθιερωθεί η θεατρική «γειτονιά» του Μπρόντγουεϊ- διατηρούσε ένα μικρό διαμέρισμα όπου υποδεχόταν τις πρωταγωνίστριες και τα εν δυνάμει “ταλέντα” της υποκριτικής και ένα σπαρτιάτικο δωμάτιο με έναν καναπέ όπου συναντιόταν με κορίτσια της χορωδίας και σουμπρέττες».

«Εάν δεν έκανες σεξ μαζί τους δεν έπαιρνες τον ρόλο. Διεύθυναν πορνείο: Και ας μου κάνουν μήνυση» είχε δηλώσει προ πολλών ετών η χορεύτρια Αγκνες ντε Μιλ για τα αδέλφια, τα οποία μεσουράνησαν τη δεκαετία του ‘20.

Ετσι, η φράση «ο καναπές του κάστινγκ» συνδέθηκε άρρηκτα με τους δαιμόνιους αυτούς επιχειρηματίες ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται ο γλωσσολόγος και ειδικός σε θέματα ετυμολογίας Πίτερ Τάμοθι.

Ηθοποιοί που έχουν κατηγορήσει τον Χάρβεϊ Γουάινσταϊν για σεξουαλικές επιθέσεις εναντίον τους: (από αριστερά προς τα δεξιά) Άζια Αρτζέντο, Ροζάνα Αρκέτα, Τζέσικα Μπαρθ, Κάρα Ντέλβιν, Ρομόλα Γκαράι, Τζούντιθ Γκόντρες, Χέδερ Γκρέιαμ, Αντζελίνα Τζολί, Άσλι Τζουντ, Ρόουζ Μακγκάουαν, Λέα Σεϊντού και Μίρα Σορβίνο.

Στο «Ιστορικό Λεξικό της Αμερικανικής Αργκό» ο Τάμοθι παρέθεσε παράδειγμα χρήσης της φράσης από το 1931, περιγράφοντας ένα περιστατικό που «συνέβη πριν από αρκετό καιρό, πολύ πριν πετάξουν έξω τους καναπέδες του κάστινγκ από το κτίριο Σούμπερτ». Μέχρι τότε, η «ιδέα» του καναπέ του κάστινγκ είχε... ταξιδέψει δυτικά προς το Χόλιγουντ.

Σε άρθρο του στο περιοδικό Photoplay το 1920, ένας δημοσιογράφος της Νέας Υόρκης έκανε λόγο για «ανηθικότητα στον “κόσμο” της κάμερας, εκεί που οι νεαρές γυναίκες δεν μπορούν να προχωρήσουν στον επαγγελματικό τομέα εάν δεν υποκύψουν στις ορέξεις των υπεύθυνων των στούντιο, των σκηνοθετών και των γνωστών αντρών σταρ του χώρου».

Φαίνεται, λοιπόν, ότι η φράση «ο καναπές του κάστινγκ» δεν έχει ακόμη μπει στο καθημερινό λεξιλόγιο των Αμερικανών. Αυτό πιθανότατα να έγινε το 1924, όταν ένα βουβό φιλμ πραγματεύτηκε το εν λόγω θέμα και το παρουσίασε σε ευρύ κοινό. Το φιλμ ονομαζόταν «ο καναπές του κάστινγκ» ή αγγλιστί «The Casting Couch». Το σενάριο ήταν, για τα σημερινά δεδομένα, μάλλον στερεοτυπικό. Μια νεαρή ηθοποιός έκανε οντισιόν για ένα ρόλο και αναγκάστηκε να υποκύψει στις διεστραμμένες ορέξεις του σκηνοθέτη για να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της στην ταινία.

Στον χώρο των αισθησιακών ταινιών

Στο βιβλίο της «Hard Core», που γράφτηκε το 1989, η Λίντα Γουίλιαμς χαρακτηρίζει τις αισθησιακές ταινίες με καναπέ του κάστινγκ «κλασικές του είδους».

«Ο μοναδικός τρόπος να γίνεις σταρ είναι να ξαπλώσεις κάτω από έναν καλό σκηνοθέτη και να δουλέψεις για να φτάσεις στην κορυφή» έγραψε χαρακτηριστικά η ίδια.

Ο «καναπές του κάστινγκ» κάθε άλλο παρά ταμπού ήταν την εποχή που κυκλοφόρησε στα ράφια των καταστημάτων το βιβλίο της. Το 1929 η φράση εμφανίστηκε στο βιβλίο των New York Daily News «Α Novel of Broadway Manners» ενώ μόλις πέντε χρόνια αργότερα, το 1934, η φράση αυτή θεωρείτο αρκετά... άκακη για να εμφανιστεί σε άρθρο εφημερίδας για το Χόλιγουντ.

Με το πέρασμα των χρόνων, η φράση αυτή άρχισε να χρησιμοποιείται λιγότερο κυριολεκτικά και έγινε συνώνυμο της «πολιτικής του σεξ» που επικρατούσε στο Χόλιγουντ.

Παρότι η πρακτική του κάστινγκ του καναπέ -κυριολεκτικά- εξαφανίστηκε από το Χόλιγουντ τη δεκαετία του ‘60, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που δημιούργησε παρέμεινε. Στα νιάτα της, η Τερέζα Ράσελ -η συμπρωταγωνίστρια του Ντάστιν Χόφμαν στην ταινία «Ο κυνηγημένος»- φέρεται να βρέθηκε αντιμέτωπη με τις σεξουαλικές απαιτήσεις όταν προσπαθούσε να κάνει τα πρώτα της βήματα και να εξασφαλίσει το ρόλο της Σεσίλια στην ταινία «Τhe Last Tycoon».

H Τερέζα Ράσελ το 1976 / Φωτογραφία: Wikipedia

Ο παραγωγός, Σαμ Σπίγκελ, προσπάθησε να την ρίξει στο κρεββάτι του αλλά η ίδια αντιστάθηκε και τελικά κατάφερε να πάρει και τον ρόλο. Και παρότι έχουν περάσει δεκαετίες από τότε, οι πρακτικές αυτές συνεχίζουν να εμφανίζονται στο Χόλιγουντ -με μεγαλύτερη απόδειξη το σκάνδαλο με τον Χάρβεϊ Γουάινσταϊν...