Πίσω από τις πύλες του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Αουσβιτς κρύβεται ένας από τους λιγότερο γνωστούς εφιάλτες του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου: ένας οίκος ανοχής για τους κρατούμενους.
76 χρόνια συμπληρώνονται αυτό το μήνα από τότε που ο Χάινριχ Χίμλερ συνέλαβε ένα διαβολικό σχέδιο για να αυξήσει την παραγωγικότητα των κρατουμένων διατάζοντας να ανοίξουν οίκοι ανοχής σε όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης ανά την Ευρώπη. Το σχέδιο προέβλεπε ένα σύστημα μπόνους για τους αποστεωμένους λιμοκτονούντες κρατουμένους: αν δούλευαν σκληρά θα «ανταμείβονταν» με μια επίσκεψη στον οίκο ανοχής.
Το πρώτο από τα Lagerbordell, όπως ονομάζονταν, άνοιξε το 1942 στο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας κι ακολούθησαν άλλα στο Ράβενσμπρουκ, το Μπούχενβαλντ, το Νταχάου και το Φλόσενμπουργκ: συνολικά δέκα τον αριθμό.
Ο Χάινριχ Χίμλερ επιθεωρεί τον οίκο ανοχής στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μάουτχάουζεν
Δύο από τους μεγαλύτερους οίκους ανοχής λειτουργούσαν στο Άουσβιτς της Πολωνίας, ο ένας στο Block 24 πίσω από την πύλη με τη γνωστή επιγραφή "Arbeit Macht Frei" («Η Εργασία Απελευθερώνει»). Περίπου 1.100.000 άνθρωποι βρήκαν το θάνατο στο διαβόητο στρατόπεδο, άλλοι στους θαλάμους αερίων, άλλοι εκτελέστηκαν, άλλοι πέθαναν από τα βασανιστήρια, την εξάντληση από την καταναγκαστική εργασία και την πείνα.
Η εφαρμογή του σχεδίου ανατέθηκε στον γιατρό των SS, Ζίγκφριντ Σβέλα, ο οποίος κατήρτισε τον «κανονισμό λειτουργίας» των οίκων ανοχής και διέταξε το ιατρικό προσωπικό του στρατοπέδου να φροντίζει ώστε να είναι καθαροί οι άνδρες και οι γυναίκες κρατούμενοι, οι γυναίκες να στειρώνονται, ενώ κατά τη συνουσία επιτρεπόταν μόνον η ιεραποστολική στάση. Ο Σβέλα απαίτησε ακόμη οι φρουροί του στρατοπέδου να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα από «ματάκια» στις πόρτες και να φροντίζουν ώστε οι γυναίκες να μην περνούν πάνω από ένα τέταρτο της ώρας με κάθε κρατούμενο.
Κι επέβαλε αυστηρούς κανόνες βάσει του εθνοφυλετισμού των ναζί: μόνον Γερμανοί μπορούσαν να πηγαίνουν με Γερμανίδες, οι Σλάβοι με Σλάβες, ενώ απαγορευόταν ρητά σε Εβραίους και οι Ρώσους οι επισκέψεις στα Lagerbordell.
Ο γιατρός των SS Ζίγκφριντ Σβέλα
Μαχητές της αντίστασης σκότωσαν τον Σβέλα πριν προλάβει να εφαρμόσει τα σχέδιά του, αλλά οι δύο οίκοι ανοχής εγκαινιάστηκαν τελικά τον Αύγουστο και το Νοέμβριο του 1943 υπό τη διοίκηση ενός άλλου κτήνους των SS, του Όσβαλντ Κάντουκ.
Οι υπεύθυνοι του φρικτού αυτού προγράμματος υπόσχονταν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και μεγαλύτερες μερίδες φαγητού σε μη Εβραίες κρατούμενες προκειμένου να δηλώσουν συμμετοχή. Ηλικίας 20-29 ετών οι περισσότερες υποχρεώνονταν να δέχονται κατά μέσο όρο έξι έως οκτώ άνδρες κάθε βράδυ, ενώ «εργάζονταν» και τις Κυριακές τα απογεύματα. Συνολικά 21 κρατούμενες «εργάστηκαν» στους οίκους ανοχής του Άουσβιτς.
Οι σκελετωμένοι κρατούμενοι που επιλέγονταν για να επισκεφθούν τα Sonderbauten (ειδικά κτίρια, όπως λέγονταν) υφίσταντο εξευτελιστικές ιατρικές εξετάσεις, ενώ τους έβαζαν απολυμαντικές κρέμες στα γεννητικά τους όργανα. Τους επέλεγε η διοίκηση του στρατοπέδου. Φώναζαν παρουσία όλων τα ονόματα των «τυχερών» και τους υποχρέωναν να πάνε στους οίκους ανοχής, ανεξάρτητα αν ήθελαν, αν ήταν εξαντλημένοι ή άρρωστοι.
«Όταν έφθαναν νέες φουρνιές κρατουμένων στο στρατόπεδο πήγαιναν άνδρες των SS στο κτίριο κι έλεγαν ότι ψάχνουν γυναίκες για μια ελαφριά δουλειά», λέει η Ίγκα Μπουνάλσκα της Ομάδας Μελέτης του Άουσβιτς. «Κάποιες προσφέρονταν εθελοντικά, αλλά ορισμένες άλλαζαν γνώμη όταν μάθαιναν τι τις ήθελαν. Επέλεγαν τις όμορφες και τις υγιείς και τις υπέβαλλαν σε ιατρική εξέταση. Τους παρείχαν από ένα ζεστό δωμάτιο με ωραία έπιπλα, τους πρόσφεραν έξτρα φαγητό, πολυτελή ρούχα και εσώρουχα από εκείνα που είχαν αφαιρέσει από τα θύματα που εκτελούσαν στους θαλάμους αερίων.»
Ο οίκος ανοχής στο ναζιστικό στρατόπεδο του Μάουτχάουζεν
Εφιαλτικές καταθέσεις κρατουμένων που ξέθαψε η Ομάδα Μελέτης του Άουσβιτς από τα αρχεία του μουσείου του στρατοπέδου καταγράφουν το πώς αντιμετώπιζαν οι ίδιοι κρατούμενοι τους οίκους ανοχής και τις γυναίκες που «εργάζονταν» εκεί.
«Οι οίκοι ανοχής εντάσσονταν στο πρόγραμμα βασανισμού των κρατουμένων από τα SS. Όποιος νομίζει ότι το Block 24 ήταν κάτι σαν δώρο που προσφερόταν στους φυλακισμένους δεν έχει ιδέα τι ήταν το Άουσβιτς. Οικοδομήθηκε για να εξευτελίζονται οι άνθρωποι. Ήταν άλλο ένα παράδειγμα της ωμότητας και του κυνισμού των ναζί, άλλο ένα έγκλημα του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού», είχε καταθέσει ένας πρώην κρατούμενος ονόματι Γιόζεφ Στσάινα.
Μια επιζήσασα, η Σοφία Μπατορ Στέπιεν, θυμήθηκε πώς ένα κορίτσι δέχθηκε να εργαστεί στον οίκο ανοχής επειδή λιμοκτονούσε.
«Όταν ανακοίνωσαν ότι αναζητούσαν εθελόντριες για μια πολύ ελαφριά δουλειά, εκείνη προσφέρθηκε. Δεν ήξερε τι θα τη ζητούσαν. Όταν τέλειωσε την εξέταση ο γιατρός τη ρώτησε αν γνώριζε τι θα κάνει. Εκείνη απάντησε αρνητικά, πρόσθεσε μόνον ότι απ’ αυτά που της είχαν πει θα ήταν εύκολη δουλειά και θα της έδιναν πολύ ψωμί. Εκείνος της είπε: “η δουλειά αυτή σημαίνει ότι θα έρχεσαι σε επαφή με άνδρες. Θα σου κάνω μια μικρή επέμβαση για να μη μείνεις ποτέ έγκυος. Σκέψου το καλά, έστω κι αν μ’ αυτόν τον τρόπο καταφέρεις να επιβιώσεις στο Άουσβιτς. Είσαι νέα, ίσως θελήσεις να γίνεις μητέρα στο μέλλον και δεν θα είναι πλέον δυνατό». Κι εκείνη του απάντησε ότι δεν τη νοιάζει να γίνει μητέρα. Το μόνο που ήθελε ήταν λίγο ψωμί...»
Κρατούμενες στο Άουσβιτς, που δεν «εργάστηκαν» στους οίκους ανοχής, περιμένουν στη σειρά μετά την απελευθέρωσή τους από τον σοβιετικό Κόκκινο Στρατό τον Ιανουάριο του 1945
Δεν ήταν μόνον οι κρατούμενοι που επισκέπτονταν τους οίκους ανοχής. Αν και απαγορευόταν στους φρουρούς και τους αξιωματικούς των SS να κοιμούνται με γυναίκες που δεν ήταν Γερμανίδες, πολλοί επωφελούνταν της ευκαιρίας, λέει η Ίγκα Μπουνάλσκα.
«Λόγω των ρατσιστικών νόμων που εφάρμοζε το Γ΄Ράιχ απαγορευόταν στους Γερμανούς να χρησιμοποιούν τους οίκους ανοχής», λέει η Ίγκα Μπουνάλσκα. «Ωστόσο, ξέρουμε ότι υπήρχαν στρατιώτες που το έκαναν. Γερμανοί στρατιώτες, αλλά και άλλοι που υπηρετούσαν στα SS, Ουκρανοί, Λευκορώσοι κ.α. Φαίνεται ότι οι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν συχνά τους οίκους ανοχής, καθώς σε πολλές καταθέσεις βρίσκουμε πληροφορίες για το γεγονός ότι οι γυναίκες που “εργάζονταν” εκεί γνώριζαν όλα τα τελευταία νέα από τα πολεμικά μέτωπα. Φυσικά οι στρατιώτες το έκαναν παράνομα, πιθανώς δωροδοκώντας τον Όσβαλντ Κάντουκ, που ήταν υπεύθυνος για τους οίκους ανοχής.»
Ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν για το τι απέγιναν οι επιζήσασες από τις γυναίκες που εργάστηκαν στους οίκους ανοχής.
«Η εργασία στους οίκους ανοχής τους έδωσε την ευκαιρία να επιβιώσουν», λέει η Μπουνάλσκα. «Ξέρω ότι σήμερα βλέπουμε το όλο θέμα από διαφορετική οπτική γωνία, αλλά οι γυναίκες αυτές είχαν μόνον δύο επιλογές: ή τον οίκο ανοχής και την επιβίωση ή το θάλαμο αερίων»...