Σε επικίνδυνο δρόμο βαδίζει η Καταλονία, καθώς ετοιμάζεται για το δημοψήφισμα της 1ης Οκτωβρίου για την απόσχισή της από την Ισπανία.
Η Μαδρίτη αντιδρά σθεναρά στην αυτονόμηση της πλουσιότερης περιφέρειάς της τονίζοντας με κάθε δυνατό μέσο την αντίθεσή της στο δημοψήφισμα. «Είναι παράνομο και δεν πρόκειται να γίνει» τόνισε χθες εκπρόσωπος της ισπανικής κυβέρνησης επισημαίνοντας ότι θα γίνουν «όλα τα αναγκαία βήματα» για να αποτραπεί.
Όλα δείχνουν ότι οι δύο πλευρές οδεύουν σε μια ανοικτή αντιπαράθεση. Η περιφερειακή κυβέρνηση του Κάρλες Πουϊγδεμόντ αποφάσισε προ ημερών να προχωρήσει κανονικά με το δημοψήφισμα, αλλά λίγα 24ωρα αργότερα το ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο το έκρινε άκυρο. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η συζήτηση θα τελείωνε εκεί, αλλά η περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας, στην οποία κυριαρχούν οι αυτονομιστές, δεν κάνει πίσω υποστηριζόμενη από περισσότερους από 700 από τους συνολικά 948 δημάρχους της περιφέρειας. Οι τελευταίοι εξέφρασαν άλλη μια φορά δημοσίως την αλληλεγγύη τους προς την κυβέρνηση της περιφέρειάς τους, όταν η Μαδρίτη απείλησε να τους συλλάβει.
Όμως η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι δεν είναι διατεθειμένη να διαπραγματευτεί για το δημοψήφισμα, που δεν προβλέπεται από το ισπανικό σύνταγμα. Λιγότερο από δύο εβδομάδες από την κρίσιμη ημερομηνία παραμένει άγνωστο πώς θα διεξαχθεί, ενώ δεν έχουν ακόμη λάβει επίσημη ενημέρωση οι Καταλανοί. «Αυτό δεν είναι δημοψήφισμα, αλλά τσίρκο», λένε στη Μαδρίτη.
Φόβος επέμβασης και βίας
Η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι και δεν αποκλείεται να πράγματα να πάρουν άσχημη τροπή την 1η Οκτωβρίου. Την περασμένη εβδομάδα ένοπλοι αστυνομικοί έκαναν φύλλο και φτερό τυπογραφεία και γραφεία σύνταξης εφημερίδων στην Καταλονία αναζητώντας εκλογικό υλικό και κάλπες. Ισπανικά ΜΜΕ λένε ότι η Μαδρίτη θα μπορούσε να επικαλεστεί το άρθρο 155 του συντάγματος, που επιτρέπει στην κεντρική κυβέρνηση «να εξαναγκάσει με όλα τα αναγκαία μέσα» μια περιφερειακή κυβέρνηση που καταπατά το σύνταγμα ή άλλους νόμους «να κάνει το καθήκον της» ή να της αφαιρέσει την εξουσία, πράγμα που θα μπορούσε να σημάνει κινητοποίηση της αστυνομίας ή του στρατού. Αλλά το αυτί των αυτονομιστών δεν ιδρώνει. «Αν κάνουν κάτι τέτοιο, τότε θα έχουμε ήδη νικήσει», δήλωσε ακτιβίστρια υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας στους Financial Times. Φυσικά, όλοι απεύχονται μια προσφυγή στη βία, αλλά η Μαδρίτη έχει ήδη επιρρίψει την ευθύνη μιας πιθανής κλιμάκωσης στον Πουιγδεμόντ. «Σε περίπτωση καταπάτησης του νόμου η ευθύνη έγκειται στον παραβάτη, όχι στο θύμα», λένε.
Γιατί επιδιώκει την ανεξαρτησία της η Καταλονία
Οι λόγοι που ωθούν τους Καταλανούς να επιδιώκουν την απόσχισή τους από την Ισπανία είναι κυρίως οικονομικοί. Η περιοχή είναι πλούσια -μεγάλες βιομηχανίες, χημικές, φαρμάκων και άλλες, έχουν την έδρα τους εκεί-. 16 δισ ευρώ ετησίως -περίπου το 8% των οικονομικών της επιδόσεων- συνεισφέρει στα ισπανικά κρατικά ταμεία. «Η Καταλονία πληρώνει μεγάλα ποσά στη Μαδρίτη, αλλά παίρνει πολύ λίγα ανταλλάγματα», λένε οι αυτονομιστές.
Το σχέδιό τους, όμως, να γίνει η Καταλονία νέο μέλος της Ε.Ε. φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο. Η Κομισιόν απέφυγε ως τώρα να πάρει θέση στη διαμάχη. Νομικοί επισημαίνουν ότι η Καταλονία θα πρέπει να υποβάλει αίτημα ένταξης στην ΕΕ, το οποίο θα πρέπει να επικυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη. Κάτι τέτοιο, όμως, αναμένεται να προσκρούσει στο βέτο της Ισπανίας, που δεν θέλει να ανοίξει την όρεξη των Βάσκων. Αλλά ούτε η Ιταλία, το Βέλγιο και η Γαλλία θα ήθελαν να ενισχύσουν τους αυτονομιστές στη βόρεια Ιταλία, στη Φλάνδρα και την Κορσική αντίστοιχα. Αν, λοιπόν, η Καταλονία δεν γίνει μέλος της ΕΕ, τότε η οικονομία της θα δεχθεί ισχυρότατο πλήγμα, αφού θα μείνει εκτός ευρώ και θα χάσει την πρόσβαση στην Κοινή Αγορά και ως εκ τούτου την ελεύθερη ανταλλαγή αγαθών, υπηρεσιών και εργατικού δυναμικού με την υπόλοιπη Ευρώπη. Κι αυτός είναι ο λόγος που πολλές μεγάλες επιχειρήσεις προειδοποίησαν ήδη την καταλανική κυβέρνηση ότι σε περίπτωση απόσχισης από την Ισπανία θα μεταφέρουν αλλού τις μονάδες παραγωγής τους.
Όλα αυτά φυσικά ενισχύουν την επιχειρηματολογία της Μαδρίτης, η οποία υποστηρίζει ότι οι οικονομικές επιδόσεις της περιφέρειας μπορεί να συρρικνωθούν κατά 25%-30%. Κι αυτό θα σημάνει διπλασιασμό των ποσοστών ανεργίας, όπως τόνισε ο υπουργός Οικονομικών Λουϊς Ντε Γκίντος.