Εφιάλτη για την Άγκυρα και έντονη ανησυχία σε Τεχεράνη, Βαγδάτη, Δαμασκό και Ουάσιγκτον προκαλεί το δημοψήφισμα για ανεξαρτησία που σχεδιάζουν οι Κούρδοι του Ιράκ για τις 25 Σεπτεμβρίου.
Ασκώντας ασφυκτικές πιέσεις -ενίοτε εξαπολύοντας και απειλές- προσπαθούν να πείσουν την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG), δηλαδή την ηγεσία της ημιαυτόνομης κουρδικής περιοχής του Βορείου Ιράκ να μην υλοποιήσει τα σχέδιά της, αλλά οι Κούρδοι εμφανίζονται -τουλάχιστον μέχρι στιγμής- ανυποχώρητοι.
Η κυβέρνηση του Μασούντ Μπαρζανί έχει διαμηνύσει ότι το δημοψήφισμα θα είναι δεσμευτικό, πράγμα που σημαίνει ότι θα ξεκινήσει αμέσως τη διαδικασία απόσχισης από το Ιράκ, εφόσον ταχθεί, όπως αναμένεται, η πλειοψηφία των πέντε εκατομμυρίων ψηφοφόρων υπέρ της ανεξαρτησίας.
Άγνωστο παραμένει πώς θα μπορέσει να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη η ελεγχόμενη από τους σιίτες ιρακινή κυβέρνηση, τη στιγμή που οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας έχουν ανοικτό μέτωπο με το λεγόμενο «Ισλαμικό Κράτος». Εκτός από την διάσπαση της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράκ τη Βαγδάτη απασχολούν οι διαφιλονικούμενες περιοχές στα όρια της επαρχίας, και ιδίως η πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου περιοχή του Κιρκούκ την οποία διεκδικούν οι Τουρκομάνοι και οι Άραβες.
Η μόνη βοήθεια που μπορεί να περιμένει η ιρακινή κυβέρνηση είναι από ισχυρούς γείτονες όπως το Ιράν, ο γενικός επιτελάρχης του οποίου, στρατηγός Μοχάμαντ Μπακερί, επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα την Άγκυρα -στην πρώτη επίσκεψη ανώτατου Ιρανού στρατιωτικού στην Τουρκία μετά την επανάσταση του 1979 που ανέτρεψε το Σάχη- προκειμένου να συζητήσουν την αντίθεσή τους στην ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ. Η προοπτική αυτή είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ανοίξει την όρεξη και στους Κούρδους της Συρίας, της Τουρκίας και του Ιράν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των ομογενών τους -κάτι που θα σημάνει εδαφικό ακρωτηριασμό των κρατών αυτών.
Ο Ταγίπ Ερντογάν υποστήριζε μέχρι πριν από μερικά χρόνια την ιδέα μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με τους Κούρδους στη χώρα του, αλλά έχει σκληρύνει τη στάση του την τελευταία διετία, υιοθετώντας μια εθνικιστική πολιτική. Εσχάτως δε παίζει έντονα -για εσωτερική κυρίως κατανάλωση- το χαρτί μιας συνεργασίας με το Ιράν κατά της ανεξαρτησίας των Κούρδων του Ιράκ.
Ο αρχηγός του εθνικιστικού κόμματος (MHP)της Τουρκίας Ντεβλέτ Μπατσελί δήλωσε προχθές ότι το δημοψήφισμα θα πρέπει να αποτελέσει «αιτία πολέμου» για την Τουρκία, εάν χρειαστεί. Αλλά σε δηλώσεις που προδίδουν αμηχανία για τις εξελίξεις ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ σχολίαζε ένα 24ωρο αργότερα: «Μεταξύ ποιων να ξεσπάσει πόλεμος; Πόλεμος μπορεί να ξεσπάσει μεταξύ ενός κράτους και ένος άλλου κράτους. Δεν τους αναγνωρίζουμε ως κράτος. Σε κάθε περίπτωση αυτή η απόφαση [για δημοψήφισμα] θα έπρεπε να ακυρωθεί».
Η Τεχεράνη, από την πλευρά της, έχει πρόσθετους λόγους να απεύχεται μια κουρδική ανεξαρτησία καθώς οι Κούρδοι του Ιράκ ελέγχουν στρατηγικής σημασίας περιοχές στη μεθόριο με το Ιράν και τη Συρία, μέσα από τις οποίες οι Ιρανοί θέλουν να δημιουργήσουν έναν χερσαίο διάδρομο προς τη Μεσόγειο μέσω Ιράκ, Συρίας και Λιβάνου. Ωστόσο οι πανίσχυροι Φρουροί της Επανάστασης αποφεύγουν -προς το παρόν τουλάχιστον- να συζητούν για την πιθανότητα συγκρότησης ενιαίου μετώπου με την Άγκυρα καθώς οι αναφορές αυτές θα υπονόμευαν τις προσπάθειές τους να συνεργαστούν με διάφορες κουρδικές δυνάμεις στα πεδία των μαχών του Ιράκ και της Συρίας. Αλλά τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν δραστικά σ’ ένα μήνα με το δημοψήφισμα.
Ο επικεφαλής του αμερικανικού Πενταγώνου, Τζέιμς Μάτις με τον ηγέτη των Κούρδων του Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί
Οι εξελίξεις αυτές μπορεί να περιπλέξουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή, λόγος για τον οποίο ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Τζέιμς Μάτις, επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα την πρωτεύουσα του ημιαυτόνομου ιρακινού Κουρδιστάν, Ερμπίλ για να πιέσει τον πρόεδρο Μπαρζανί να αναβάλει το δημοψήφισμα. Η Ουάσιγκτον συνεργάζεται στενά τόσο με τη Βαγδάτη όσο και με τους Κούρδους στον πόλεμο κατά του «Ισλαμικού Κράτους» στο Ιράκ και τη Συρία και ανησυχεί ότι μια σύγκρουση για την κουρδική ανεξαρτησία θα προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη διαφωνία στους κόλπους του συνασπισμού της κατά των τζιχαντιστών του ISIS.
Κούρδοι μαχητές Πεσμεργκά
Το ερώτημα, βέβαια, είναι κατά πόσον θα μπορέσει να επιβιώσει, περίκλειστο όπως είναι, ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν. Για να μπορεί να εξάγει το πετρέλαιό του θα πρέπει να κλείσει κάποιου είδους συμφωνίες με τα γειτονικά του κράτη, τα οποία, όμως, αντιτίθενται στην ανεξαρτησία των Κούρδων. Ενώ υπάρχουν και εσωτερικά προβλήματα λόγω της διχόνοιας μεταξύ των δυναστειών που ελέγχουν τα πολιτικά κόμματα και της διαφθοράς. Για να μην αναφέρουμε τις αμυντικές αδυναμίες, αφού λόγω έλλειψης βαρέων όπλων οι Κούρδοι μαχητές Πεσμεργκά θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν μια τουρκική ή ιρανική εισβολή, με ή χωρίς την πρόσκληση της ιρακινής κυβέρνησης.