Η ώρα της κρίσης πλησιάζει για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, την Ιταλία, η οποία έχει γονατίσει υπό το διαρκώς διογκούμενο άχθος των χρεών της.
Πολιτικοί των δύο σωμάτων του ιταλικού κοινοβουλίου, επιφανείς οικονομολόγοι, επενδυτές, φημισμένοι ειδικοί στην αποδόμηση χρέους μετείχαν στη χθεσινή σύσκεψη στη βουλή με στόχο να βρουν μια λύση στο τεράστιο πρόβλημα του χρέους.
Υπό τον τίτλο «Το ιταλικό δημόσιο χρέος στη ζώνη του ευρώ» παρουσιάστηκαν συγκεκριμένα σχέδια για το πώς η χώρα θα μπορούσε να μειώσει δραστικά το βουνό των χρεών της. Στο τραπέζι έπεσαν προτάσεις χωρίς ταμπού: από το «κούρεμα» μέχρι την εισαγωγή παράλληλου νομίσματος ή ακόμη και την έξοδο από τη νομισματική ένωση, καθώς η κυβέρνηση της χώρας και η ιταλική κοινή γνώμη αρνούνται -κατά πως φαίνεται- να αποδεχθούν ως μόνη λύση τη δραστική λιτότητα. Εξ’ ου και η αναζήτηση νέων δημιουργικών ιδεών, που μάλλον δυσθυμία θα προκαλούν στο Βερολίνο, αφού μεταξύ των προτάσεων που συζητήθηκαν ανοικτά ήταν και πώς μπορεί να ασκηθεί πίεση στη γερμανική κυβέρνηση να συνδράμει τη Ρώμη στην απομείωση των χρεών της.
«Το μέλλον της ευρωζώνης θα κριθεί στην Ιταλία»
Οικονομολόγοι συμφωνούν ότι η λύση του ιταλικού προβλήματος είναι η επόμενη μεγάλη μάχη που θα δοθεί για τη σωτηρία της ευρωζώνης. Η μάχη των γαλλικών εκλογών κερδήθηκε, η ΕΕ θα επιβιώσει -με τον ένα ή άλλο τρόπο- από το Brexit, το ελληνικό ζήτημα -προς το παρόν τουλάχιστον- έχει τεθεί υπό έλεγχο κι εκείνο που απομένει είναι το δράμα του χρέους της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της νομισματικής ένωσης.
«Η Ιταλία είναι αυτή τη στιγμή η σημαντικότερη χώρα της Ευρωζώνης», λέει ο Γιενς Νόρντβιγκ, γνωστός μάνατζερ επενδυτικού fund από τη Νέα Υόρκη, ο οποίος ταξίδεψε μέχρι τη Ρώμη για να δει τι παίζεται εκεί. «Το μέλλον της Ευρωζώνης θα κριθεί στην Ιταλία», συμπλήρωσε.
Σε δεινή κατάσταση η ιταλική οικονομία
Η κατάσταση της ιταλικής οικονομίας προκαλεί έντονη ανησυχία: βρίσκεται σε ύφεση για έκτη συνεχή χρονιά, ενώ η ανεργία καλπάζει στο 11,3% (σύμφωνα με στοιχεία του Μαϊου 2017) και στο 37% στις τάξεις των νέων. Ειδικοί εκτιμούν ότι το βουνό του χρέους παίζει έναν σημαντικότατο ρόλο σ’ αυτό. Αν μπορούσε να τυπώσει χρήμα η Ιταλία το χρέος της θα ήταν βιώσιμο, αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες μαθηματικά έχει χρεωκοπήσει, εκτιμά ο Βόλφγκανγκ Μιούνχαου της δεξαμενής σκέψης Eurointelligence.
Όμως «η Ιταλία είναι σαφώς πολύ μεγάλη για να μπορέσει να διασωθεί», σύμφωνα με τον Γιόχεν Αντρίτσκι, ΓΓ του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης. Ούτε ο ESM δεν θα μπορούσε πλέον να αναλάβει τη διάσωσή της, λόγος για τον οποίο αναζητούνται κανόνες για μια συντεταγμένη αναδιάρθρωση του χρέους της σε περίπτωση κρίσης.
Σύμφωνα με την πρόταση των Γερμανών εμπειρογνωμόνων θα πρέπει στις συμβάσεις των ομολόγων να ενσωματωθούν ρήτρες, που θα προβλέπουν μια αυτόματη παράταση του χρόνου ωρίμανσης σε περίπτωση κρίσης, ώστε να δώσουν δημοσιονομικά περιθώρια στην Ιταλία. Ανάλογη είναι και η πρόταση του Μπερντ Όντρουχ, μανάτζερ του επενδυτικού fund Astellon Capital για ανταλλαγή των παλαιών κρατικών ομολόγων που είχαν εκδοθεί βάσει του ιταλικού δικαίου με νέα βάσει του διεθνούς δικαίου, που θα έχουν μεγαλύτερη περίοδο ωρίμανσης και χαμηλότερα επιτόκια. Έτσι οι επενδυτές θα νιώθουν περισσότερο ασφαλείς και θα μετάσχουν σε ένα έμμεσο κούρεμα του χρέους. «Ο κίνδυνος, παρόλα αυτά [για τους επενδυτές] θα είναι μικρότερος γιατί η Ιταλία δεν μπορεί να κάνει κόλπα με ομόλογα διεθνούς δικαίου», λέει ο Όντρουχ.
Είναι το “Italexit” η λύση;
93% των ιταλικών ομολόγων παραμένουν υπό το ιταλικό δίκαιο μέχρι στιγμής πράγμα που «επιτρέπει στους Ιταλούς να ξοφλήσουν στην ανάγκη τα χαρτιά αυτά με ιταλικές λίρες, σε περίπτωση εξόδου [από την Ευρωζώνη]», όπως υπογράμμισε η Μπρίτζιτ Γκράνβιλ του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου, η οποία υπολόγισε ότι το κόστος ενός “Italexit” -και λόγω της νομικής κατάστασης των ομολόγων- δεν θα ήταν και τόσο υψηλό.
Βέβαια, τα πρώτα τρία χρόνια μετά από μια ενδεχόμενη έξοδο της Ιταλίας η οικονομία της θα πλήρωνε ακριβό τίμημα, οι μισθοί θα υποχωρούσαν και ο πληθωρισμός θα αύξανε, αλλά τον τέταρτο χρόνο η χώρα θα έβγαινε ενισχυμένη και τον επόμενο η οικονομία της θα αναπτυσσόταν με γοργούς ρυθμούς. «Σύμφωνα με τους δικούς μας υπολογισμούς σε περίπτωση εξόδου [από την ευρωζώνη] η ιταλική οικονομία θα έπιανε ήδη από το 2020 τα επίπεδα που είχε πριν την οικονομική κρίση», είπε η Γκράνβιλ.
Το παράλληλο νόμισμα
Μια εναλλακτική πρόταση αντί του “Italexit” θα ήταν η εσωτερική υποτίμηση όχι όμως με χαμηλότερους μισθούς, αλλά με την εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος. Εν προκειμένω ο ειδικός στην αναδιάρθρωση χρεών Γκλεν Κιμ έριξε στο τραπέζι μια πρόταση, που μοιάζει με μια αντίστοιχη που είχε κάνει και στην Ελλάδα ο Γιάνης Βαρουφάκης, αλλά δεν πρόλαβε να υλοποιήσει: να εκδώσει το ιταλικό κράτος χρεωστικά έγγραφα που να συνδέονται με τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα. Έτσι θα λαμβάνει ευρώ αλλά τα χαρτιά αυτά δεν θα αποπληρώνονται στο κοινό νόμισμα, αλλά θα αναπτύσσονται στη δευτερογενή αγορά, όπου θα γίνεται η διαπραγμάτευσή τους. Έτσι θα λειτουργούν ως ένα είδος υποτιμημένου παράλληλου νομίσματος. «Ο κόσμος δέχεται τέτοια παράλληλα νομίσματα, υπάρχει και στη Σαρδηνία ένα τοπικό νόμισμα», είπε ο καθηγητής του Università di Cassino Τζενάρο Τσέτσα...