Η είδηση έσκασε σαν βόμβα χθες, αν και το καζάνι σιγόβραζε εδώ και καιρό. Πέντε αραβικές συν τρεις ακόμη χώρες κατηγόρησαν το Κατάρ ως κράτος-τρομοκράτη, διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις μαζί του και έκλεισαν τα σύνορά τους.
Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν (χώρες του Κόλπου), Υεμένη, Λιβύη, Αίγυπτος, Μαλδίβες και Μαυρίκιος διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ, κατηγορώντας το ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία, στη σοβαρότερη διπλωματική κρίση εδώ και χρόνια στην περιοχή του Περσικού Κόλπου.
Ουσιαστικά οι οκτώ χώρες κατηγορούν το Κατάρ ότι έχει σχέσεις με το ISIS και την Αλ Κάιντα.
Το Κατάρ, το οποίο καυχάται ότι διαδραματίζει έναν περιφερειακό ρόλο και ότι επελέγη για να διοργανώσει το ποδοσφαιρικό Μουντιάλ 2022, αποκλείσθηκε επίσης από τον αραβικό στρατιωτικό συνασπισμό (Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) που πολεμά φιλοϊρανούς αντάρτες στην Υεμένη. Σε ανακοίνωσή του, ο συνασπισμός αναφέρει πως το Κατάρ «υποστηρίζει την τρομοκρατία», αναφέροντας κυρίως την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, αλλά και τους φιλοϊρανούς αντάρτες Χούτι της Υεμένης.
Πρόκειται για τη σοβαρότερη κρίση από τη δημουργία, το 1981, του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ, Ομάν, Κατάρ).
Η τελευταία ανοιχτή κρίση στον Κόλπο χρονολογείται από το 2014, όταν τρεις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (Αραβία, Μπαχρέιν και Εμιράτα) είχαν ανακαλέσει τους πρεσβευτές τους στην Ντόχα για να διαμαρτυρηθούν για την υποστήριξη που φέρεται ότι παρείχε το Κατάρ στους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Γιατί έγινε αυτή η συντονισμένη κίνηση
Αυτή η συντονισμένη κίνηση συνιστά τη δραματική κλιμάκωση μιας υποβόσκουσας διένεξης αναφορικά με την υποστήριξη που παρέχει το Κατάρ στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, το παλαιότερο στον κόσμο ισλαμιστικό κίνημα, που έχει παρουσία στο μεγαλύτερο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου και η πολιτική ιδεολογία του αμφισβητεί την αρχή της δυναστικής εξουσίας και προσθέτει κατηγορίες ότι η Ντόχα υποστηρίζει ακόμη και την ατζέντα του περιφερειακού αντιπάλου, του Ιράν.
Ο ρόλος του Τραμπ
Η κίνηση αυτή έρχεται μόλις 10 ημέρες αφότου ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ζήτησε από τις μουσουλμανικές χώρες να παραμείνουν ενωμένες εναντίον του Ιράν και έτσι τώρα κινδυνεύει να αλλάξει η περιφερειακή ισορροπία κατά της Τεχεράνης. Συγκεκριμένα, ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε τις μουσουλμανικές χώρες να κινητοποιηθούν εναντίον του εξτρεμισμού. Σε ομιλία που εκφώνησε στις 21 Μαΐου στο Ριάντ, ενώπιον ηγετών του μουσουλμανικού κόσμου, ο Τραμπ ζήτησε να «κυνηγηθούν» οι εξτρεμιστές και οι «τρομοκράτες», αναφερόμενος στις τζιχαντιστικές οργανώσεις που έχουν πραγματοποιήσει επιθέσεις σε πολλές χώρες. Είχε ζητήσει επίσης από τη διεθνή κοινότητα «να απομονώσει» το Ιράν.
Σημειώνεται ακόμη ότι ο Τραμπ κατά το ταξίδι του στη Σαουδική Αραβία έκλεισε μια σημαντική εξοπλιστική συμφωνία ύψους 110 δισεκατομμυρίων, εγκαινίασε ένα ινστιτούτο κατά του ισλαμιστικού εξτρεμισμού στο Ριάντ και κάλεσε τις χώρες του Κόλπου να συνασπιστούν κατά του Ιράν. Επίσης, ο Αμερικανός πρόεδρος υπέγραψε μια συμφωνία για ένα «στρατηγικό όραμα» με στόχο την ενίσχυση των οικονομικών και των αμυντικών σχέσεων ανάμεσα στο σαουδαραβικό βασίλειο και τις ΗΠΑ.
Το Κατάρ, από την πλευρά του, διαμαρτυρήθηκε ότι είναι θύμα μιας εχθρικής εκστρατείας, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, αναφορικά με την υποστήριξη που υποτίθεται ότι παρέχει στις ισλαμιστικές οργανώσεις.
Αν και είναι απίθανο η Σαουδική Αραβία να υποκίνησε αυτή την ενέργεια κατά του Κατάρ χωρίς να ενημερώσει προηγουμένως την Ουάσινγκτον, δεν αποκλείεται ο Αμερικανός πρόεδρος να μην έδωσε το «πράσινο φως» για τέτοιες δραστικές κινήσεις. Οι Σαουδάραβες αντισταθμίζουν εν μέρει τις αιτιάσεις ότι χρηματοδοτούν τον εξτρεμισμό, που έκανε συχνά η Ουάσινγκτον -και παλαιότερα ο ίδιος ο Τραμπ- δείχνοντας το Κατάρ ως χορηγό της τρομοκρατίας.
Η πρωτοφανής αυτή κόντρα φέρνει στην επιφάνεια τις κλιμακούμενες εντάσεις μεταξύ των μοναρχιών του Περσικού Κόλπου καθώς και τον ανταγωνισμό τους για την άσκηση επιρροής στην ευρύτερη περιοχή.
Η διαμάχη μεταξύ των σουνιτικών κρατών ξέσπασε μετά τη συμμετοχή του Τραμπ σε μια σύνοδο κορυφής των μουσουλμάνων ηγετών στη Σαουδική Αραβία, στην οποία κατήγγειλε τις «αποσταθεροποιητικές παρεμβάσεις» του Ιράν στις αραβικές χώρες, όπου η Τεχεράνη αντιπαρατίθεται με το Ριάντ για την επέκταση της επιρροής τους.
Κάποιοι αναλυτές επισημαίνουν ότι Ριάντ και Άμπου Ντάμπι αισθάνθηκαν ότι τώρα είναι μια κατάλληλη περίοδος για να εκφράσουν τις επικρίσεις τους εις βάρος του Κατάρ, μετά την εμβάθυνση της φιλίας τους με τον Τραμπ, καθώς εκτιμούν ότι οι απόψεις του για το Ιράν και τις ένοπλες ισλαμιστικές οργανώσεις συνάδουν περισσότερο με τις δικές τους παρά με αυτές της Ντόχα.
«Όταν ο Τραμπ προσέφερε πλήρη στήριξη στο Ριάντ και είπε “ας απομονώσουμε το Ιράν”, αυτό έστειλε ένα μήνυμα στα ΗΑΕ και τους Σαουδάραβες, οι οποίοι αισθάνθηκαν ενθαρρυμένοι και είπαν: ας βγάλουμε ό,τι έχουμε για το Κατάρ», σχολίασε ο Γκερντ Νόνμαν, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Μελετών του Κόλπου στο πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν του Κατάρ.
Μια ρήξη μεταξύ της Ντόχα και των στενότερων συμμάχων της μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή, όπου οι χώρες του Κόλπου χρησιμοποιούν την οικονομική και πολιτική τους ισχύ για να επηρεάσουν τα γεγονότα στη Λιβύη, την Αίγυπτο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη. Σύμφωνα με τον Νόνμαν, το Κουβέιτ και το Ομάν σίγουρα δεν επιθυμούν μια μεγάλη ρήξη. «Δεν είναι προς το συμφέρον κανενός όλο αυτό να μετατραπεί σε μια μεγάλη διαμάχη (…), όμως μερικές φορές αυτά τα πράγματα διογκώνονται από μόνα τους», εκτίμησε.
Ουάσινγκτον: Ανησυχητική η συμπεριφορά του Κατάρ σε πολλούς τομείς
Αν και ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ρεξ Τίλερσον, προσπάθησε να υποβαθμίσει τη σοβαρότητα της κρίσης και υποστήριξε ότι δεν θα επηρεαστούν οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, λέγοντας ότι «δεν περιμένω να έχει αυτό κάποια σημαντική επίπτωση -ή οποιαδήποτε επίπτωση- στο ενωμένο μέτωπο κατά της τρομοκρατίας στην περιοχή ή παγκοσμίως», ανώτατος αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης περιέγραψε τη συμπεριφορά του Κατάρ ως ανησυχητική.
Συγκεκριμένα, ο εν λόγω ανώτατος αξιωματούχος, αφού δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον δεν επιθυμεί να δει μια «μόνιμη ρήξη» μεταξύ των χωρών του Κόλπου, επεσήμανε: «Αναγνωρίζουμε ότι η συμπεριφορά του Κατάρ είναι σε πολλούς τομείς αρκετά ανησυχητική, όχι μονάχα προς τους γείτονές μας στον Κόλπο αλλά και προς τις ΗΠΑ. Θέλουμε να τους οδηγήσουμε στη σωστή κατεύθυνση».
Οι δηλώσεις του Αλ Θάνι και οι χάκερ
Οι εξελίξεις αυτές σημειώνονται ενώ οι Αρχές του Κατάρ υποστήριξαν την περασμένη εβδομάδα πως έπεσαν θύματα «χάκερ», οι οποίοι δημοσιοποίησαν στον ιστότοπο του επίσημου πρακτορείου ειδήσεων QNA ψευδείς δηλώσεις που αποδόθηκαν στον εμίρη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι.
Αυτές οι αμφιλεγόμενες δηλώσεις αντέβαιναν στην περιφερειακή συναίνεση σε πολλά ευαίσθητα ζητήματα, ιδίως αναφορικά με το Ιράν, το οποίο εμφανιζόταν με βάση τις εν λόγω δηλώσεις ως ένας στρατηγικός σύμμαχος, ενώ κατηγορείται από τη Σαουδική Αραβία ότι είναι «η αιχμή του δόρατος της τρομοκρατίας».
Οι δηλώσεις περιείχαν επίσης αρνητικά σχόλια για τις σχέσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και το Κατάρ, που είναι εντούτοις στενός σύμμαχος των ΗΠΑ.
Οι Άραβες γείτονες στον Περσικό Κόλπο αντέδρασαν με οργή μπλοκάροντας όλα τα MME που έχουν την έδρα τους στο Κατάρ, περιλαμβανομένου και του δορυφορικού δικτύου Al Jazeera, το οποίο φιλοξενεί ανοικτές συζητήσεις για την πολιτική στην ευρύτερη περιοχή, προβάλλοντας παράλληλα τις φιλο-ισλαμιστικές θέσεις της Ντόχα.
Το χρονικό της κρίσης
Τα βασικά γεγονότα που οδήγησαν στην κρίση μεταξύ του Κατάρ και των γειτονικών του χωρών του Κόλπου:
- 20 Μαΐου: Το Κατάρ ανακοινώνει ότι είναι θύμα μιας «ψευδούς» εκστρατείας που τον κατηγορεί ότι «στηρίζει» την τρομοκρατία, λίγο πριν την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη Σαουδική Αραβία.
- 21 Μαΐου: Ο εμίρης του Κατάρ σέιχ Τάμιμ μπον Χάμαντ αλ Θάνι συνομιλεί με τον Τραμπ στο Ριάντ.
- 24 Μαΐου: Το Κατάρ ανακοινώνει ότι το πρακτορείο ειδήσεων της χώρας «δέχθηκε κυβερνοεπίθεση από μια άγνωστη οντότητα» και ότι «ψευδείς» δηλώσεις αποδόθηκαν στον εμίρη της χώρας. Μεταξύ των θεμάτων στα οποία φέρεται να αναφέρθηκε ο εμίρης είναι το Ιράν, η Χεζμπολάχ, η Χαμάς και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Τις δηλώσεις αυτές διέψευσε η Ντόχα, ενώ ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε έρευνα για την κυβερνοπειρατεία, όμως παρόλα αυτά τα μέσα ενημέρωσης του Κόλπου τις μεταδίδουν.
- 25 Μαΐου: «Το Κατάρ διχάζει τους Άραβες» είναι ο τίτλος της εφημερίδας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων al Bayane, ενώ η σαουδαραβική εφημερίδα Al Hayat γράφει ότι οι δηλώσεις που αποδίδονται στον αλ Θάνι «προκάλεσαν αγανάκτηση σε μεγάλη κλίμακα».
- 25 Μαΐου: Ο υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ σέιχ Μοχάμεντ μπιν Αμπντεράχμαν αλ Θάνι καταγγέλλει «μια εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης εχθρική προς το κράτος του Κατάρ», την οποία το εμιράτο «θα αντιμετωπίσει».
- 28 Μαΐου: Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ Άνουαρ Γκάργας δηλώνει ότι οι μοναρχίες του Κόλπου «περνούν μια νέα, μεγάλη κρίση» και καλεί το Κατάρ, χωρίς να το αναφέρει ονομαστικά, «να αλλάξει στάση και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και τη διαφάνεια».
- 2 Ιουνίου: Μια επίσημη πηγή από τη Ντόχα αναφέρει ότι Αμερικανοί ερευνητές του FBI βοηθούν το Κατάρ να εντοπίσει την προέλευση «της κυβερνοπειρατίας».
- 5 Ιουνίου: Η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, η Υεμένη και η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης διακόπτουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Κατάρ, κατηγορώντας το ότι στηρίζει «την τρομοκρατία».
Τα μέτρα που έλαβαν κατά του Κατάρ
Τα μέτρα που έλαβαν οι οκτώ χώρες με σκοπό να το απομονώσουν.
- Άμεση διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με το Κατάρ: το Μπαχρέιν και τα ΗΑΕ ζήτησαν από τους διπλωμάτες τους να εγκαταλείψουν τη Ντόχα εντός 48 ωρών. Το 2014, Ριάντ, Μανάμα και Άμπου Ντάμπι είχαν ανακαλέσει τους πρεσβευτές τους από την Ντόχα για να διαμαρτυρηθούν για την υποστήριξη που προσέφερε το Κατάρ στους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
- Κλείσιμο του εναέριου χώρου της Σαουδικής Αραβίας, του Μπαχρέιν και των ΗΑΕ στην αεροπορική εταιρεία του Κατάρ, αναστολή των αεροπορικών και ναυτικών συνδέσεων μαζί του μέσα σε διάστημα 24 ωρών.
- Οι εταιρείες Etihad, Emirates και Flydubai αναστέλλουν τις πτήσεις τους προς την Ντόχα. Η Qatar Airways ανέστειλε τις πτήσεις της προς τη Σαουδική Αραβία, η εθνική εταιρεία της οποίας Saudi έλαβε ανάλογο μέτρο.
- Κλείσιμο των χερσαίων συνόρων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ.
- Απαγόρευση στους πολίτες της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΑΕ και του Μπαχρέιν να μεταβούν στο Κατάρ.
- Οι πολίτες του Κατάρ, επισκέπτες ή μόνιμοι κάτοικοι στις τρεις αυτές χώρες, θα πρέπει να αναχωρήσουν σε διάστημα 14 ημερών. Το μέτρο αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη συμφωνία για ελεύθερη μετακίνηση στο εσωτερικό των χωρών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (CCG: Σαουδική Αραβία, Μπαχρέιν, ΗΑΕ, Κουβέιτ, Ομάν και Κατάρ).
- Μόνο οι προσκυνητές από το Κατάρ επιτρέπεται να μεταβαίνουν στη Σαουδική Αραβία για να επισκεφθούν τους ιερούς μουσουλμανικούς τόπους
H αεροπορική βάση Αλ Ουμπέιντ στο Κατάρ
Στο Κατάρ βρίσκεται η αεροπορική βάση Αλ Ουμπέιντ, που στεγάζει την Αμερικανική Κεντρική Διοίκηση της Μ. Ανατολής και 10.000 Αμερικανούς στρατιώτες. Παραμένει άγνωστο κατά πόσον η απόφαση των χωρών του Κόλπου να κόψουν τις χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες επικοινωνίες με το Κατάρ και να απελάσουν τους διπλωμάτες του από τα εδάφη τους θα επηρεάσει τις αμερικανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Η αντίδραση του Κατάρ
Το Κατάρ εξέφρασε τη λύπη του για τη συντονισμένη απόφαση των κρατών του Κόλπου μετέδωσε το τηλεοπτικό δίκτυο Jazeera TV που έχει την έδρα του στο Κατάρ. «Τα μέτρα είναι αδικαιολόγητα και βασίζονται σε ισχυρισμούς και κατηγορίες που δεν έχουν πραγματική βάση», ανακοίνωσε το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ, σύμφωνα με το Jazeera TV.Στην ανακοίνωση προστίθεται πως οι αποφάσεις αυτές «δεν θα επηρεάσουν την ομαλή διαβίωση πολιτών και κατοίκων».
Αδειάζουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ οι Καταριανοί
Εν τω μεταξύ, στην Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ, οι κάτοικοι, σε κατάσταση πανικού, σπεύδουν στα σούπερ μάρκετ, τρομοκρατημένοι από τον de facto αποκλεισμό που επέβαλε η Σαουδική Αραβία στα προϊόντα διατροφής μετά τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων που αποφάσισε το Ριάντ. Όπως μεταδίδει στο ρεπορτάζ του το Γαλλικό Πρακτορείο, το γάλα, το ρύζι και τα πουλερικά σύντομα εξαφανίστηκαν από τα ράφια.
Το Κατάρ εξαρτάται από τις εισαγωγές για να προμηθεύεται διατροφικά προϊόντα, που προέρχονται κυρίως από τις χώρες του Κόλπου. Το μικρό εμιράτο έχει πληθυσμό κάτω των 2 εκατομμυρίων κατοίκων, οι περισσότεροι ξένοι. Με ετήσιο ανά κεφαλή εισόδημα στα 138.480 δολάρια το 2015 (σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα), ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο, η οικονομία του Κατάρ έχει αναπτυχθεί μέσω των επενδύσεων σε πολλούς τομείς.
Σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τους πολίτες και να αποφύγει την εξάπλωση του πανικού, η κυβέρνηση του Κατάρ εξέδωσε ανακοίνωση διαβεβαιώνοντας ότι οι θαλάσσιες και αεροπορικές οδοί θα παραμείνουν ανοικτές για τις εισαγωγές. Ωστόσο και οι εξαγωγές του Κατάρ, ιδίως μηχανημάτων, ηλεκτρονικών συστημάτων ή βοειδών, περνούν από τα χερσαία σύνορα που μοιράζεται με τη Σαουδική Αραβία, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στο να πληγούν από τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι εξαγωγές του Κατάρ προς τη Σαουδική Αραβία ανέρχονταν σε 896 εκατομμύρια δολάρια (796 εκατομμύρια ευρώ) το 2015. Και οι υπηρεσίες, ιδίως ο τουριστικός τομέας, θα μπορούσαν να πληγούν. Οι Σαουδάραβες επέλεγαν έως σήμερα συχνά το Κατάρ για τις διακοπές του Ιντ αλ Φιτρ, μετά το μήνα του Ραμαζανιού, που ξεκίνησε πριν από 10 ημέρες.
Φωτογραφίες: Shutterstock