Η είδηση έσκασε σαν βόμβα, αν και το καζάνι σιγόβραζε εδώ και καιρό.
Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτος, Μπαχρέιν και Υεμένη διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ, κατηγορώντας το ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία, στη σοβαρότερη διπλωματική κρίση εδώ και χρόνια στην περιοχή του Περσικού Κόλπου.
Τι ώθησε σε αυτή την απόφαση
Η Σαουδική Αραβία λέει ότι αποφάσισε να κόψει τους δεσμούς της με το Κατάρ επειδή «εναγκαλίζεται διάφορες τρομοκρατικές και σεχταριστικές ομάδες, που αποβλέπουν στην αποσταθεροποίηση της περιοχής», περιλαμβανομένων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, της Αλ Κάιντα, του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους και ομάδων που υποστηρίζουν το Ιράν -περιφερειακός αντίπαλος του Ριάντ- στην ανατολική επαρχία Κατίφ της Σαουδικής Αραβίας, όπου κατοικεί κυρίως σιιτικός πληθυσμός.
Η Αίγυπτος από την πλευρά της κατηγορεί την Ντόχα ότι τηρεί «ανταγωνιστική στάση» απέναντί της και ότι «απέτυχαν όλες οι προσπάθειες να σταματήσει το Κατάρ να υποστηρίζει τρομοκρατικές ομάδες».
Το μικρό νησιωτικό κράτος του Μπαχρέιν επιρρίπτει την ευθύνη για την απόφασή του στο Κατάρ, για «υποκίνηση μέσω ΜΜΕ, υποστήριξη και χρηματοδότηση ένοπλων τρομοκρατικών δραστηριοτήτων που συνδέονται με ιρανικές οργανώσεις ώστε να κάνουν σαμποτάζ και να σπείρουν το χάος στο Μπαχρέιν».
Το χρονικό της κρίσης
Η απόφαση ελήφθη μετά τις καταγγελίες του Κατάρ στα τέλη Μαΐου ότι χάκερ κατέλαβαν τον διαδικτυακό τόπο του κρατικού ειδησεογραφικού πρακτορείου του και δημοσίευσαν ψευδή, όπως τα χαρακτήρισε, σχόλια του εμίρη του για το Ιράν και το Ισραήλ και επικριτικά για τη Σαουδική Αραβία. Οι Άραβες γείτονες στον Περσικό Κόλπο αντέδρασαν με οργή μπλοκάροντας όλα τα MME που έχουν την έδρα τους στο Κατάρ, περιλαμβανομένου και του δορυφορικού δικτύου Al Jazeera, το οποίο φιλοξενεί ανοικτές συζητήσεις για την πολιτική στην ευρύτερη περιοχή, προβάλλοντας παράλληλα τις φιλο-ισλαμιστικές θέσεις της Ντόχα.
Τα βασικά γεγονότα που οδήγησαν στην κρίση μεταξύ του Κατάρ και των γειτονικών του χωρών του Κόλπου:
- 20 Μαΐου: Το Κατάρ ανακοινώνει ότι είναι θύμα μιας «ψευδούς» εκστρατείας που τον κατηγορεί ότι «στηρίζει» την τρομοκρατία, λίγο πριν την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη Σαουδική Αραβία.
- 21 Μαΐου: Ο εμίρης του Κατάρ σέιχ Τάμιμ μπον Χάμαντ αλ Θάνι συνομιλεί με τον Τραμπ στο Ριάντ.
- 24 Μαΐου: Το Κατάρ ανακοινώνει ότι το πρακτορείο ειδήσεων της χώρας «δέχθηκε κυβερνοεπίθεση από μια άγνωστη οντότητα» και ότι «ψευδείς» δηλώσεις αποδόθηκαν στον εμίρη της χώρας. Μεταξύ των θεμάτων στα οποία φέρεται να αναφέρθηκε ο εμίρης είναι το Ιράν, η Χεζμπολάχ, η Χαμάς και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Τις δηλώσεις αυτές διέψευσε η Ντόχα, ενώ ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε έρευνα για την κυβερνοπειρατεία, όμως παρόλα αυτά τα μέσα ενημέρωσης του Κόλπου τις μεταδίδουν.
- 25 Μαΐου: «Το Κατάρ διχάζει τους Άραβες» είναι ο τίτλος της εφημερίδας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων al Bayane, ενώ η σαουδαραβική εφημερίδα Al Hayat γράφει ότι οι δηλώσεις που αποδίδονται στον αλ Θάνι «προκάλεσαν αγανάκτηση σε μεγάλη κλίμακα».
- 25 Μαΐου: Ο υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ σέιχ Μοχάμεντ μπιν Αμπντεράχμαν αλ Θάνι καταγγέλλει «μια εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης εχθρική προς το κράτος του Κατάρ», την οποία το εμιράτο «θα αντιμετωπίσει».
- 28 Μαΐου: Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ Άνουαρ Γκάργας δηλώνει ότι οι μοναρχίες του Κόλπου «περνούν μια νέα, μεγάλη κρίση» και καλεί το Κατάρ, χωρίς να το αναφέρει ονομαστικά, «να αλλάξει στάση και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη και τη διαφάνεια».
- 2 Ιουνίου: Μια επίσημη πηγή από τη Ντόχα αναφέρει ότι Αμερικανοί ερευνητές του FBI βοηθούν το Κατάρ να εντοπίσει την προέλευση «της κυβερνοπειρατίας».
- 5 Ιουνίου: Η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, η Υεμένη και η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης διακόπτουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Κατάρ, κατηγορώντας το ότι στηρίζει «την τρομοκρατία».
Το Κατάρ, που ετοιμάζεται να φιλοξενήσει το Μουντιάλ του 2022, δέχεται εδώ και καιρό σφοδρή κριτική από τους Άραβες γείτονές του για την υποστήριξή του προς τους ισλαμιστές. Η κύρια πηγή ανησυχία τους είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα, που έχει τεθεί εκτός νόμου στη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και αμφισβητεί την κληρονομική μοναρχία στα εδάφη τους.
Οι χώρες του Κόλπου, υπό τη Σαουδική Αραβία, συγκρούστηκαν με το Κατάρ επειδή στήριξε τον έκπτωτο πρόεδρο της Αιγύπτου και μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μοχάμεντ Μόρσι, και μάλιστα τον Μάρτιο του 2014 είχαν ανακαλέσει τους πρεσβευτές τους από την Ντόχα.
Οκτώ μήνες αργότερα οι πρεσβευτές επέστρεψαν, αφού προηγουμένως το Κατάρ ανάγκασε κάποια μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας να σιγήσουν και άλλα να εγκαταλείψουν τη χώρα. Στην κρίση εκείνη, όμως, το Κατάρ δεν είχε απειληθεί με αποκλεισμό από στεριά και θάλασσα, όπως τώρα.
Έκτοτε το Κατάρ διέψευσε κατ’ επανάληψη ότι χρηματοδοτεί εξτρεμιστικές οργανώσεις. Αλλά παραμένει σημαντικός οικονομικός πάτρωνας της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ παρέχει καταφύγιο στον εξόριστο ηγέτη της, Χαλέντ Μασάαλ, από το 2012.
Δυτικοί αξιωματούχοι έχουν επίσης κατηγορήσει το Κατάρ ότι επιτρέπει ή ακόμη και ενθαρρύνει τη χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό από πλούσιους πολίτες του εμιράτου σουνιτικών εξτρεμιστικών οργανώσεων στη Συρία, όπως το παρακλάδι της Αλ Κάιντα, που ήταν κάποτε γνωστό ως Μέτωπο Νούσρα.
Ωστόσο, οι σημερινές ανακοινώσεις των αραβικών χωρών ξεπέρασαν σε τόνους τη συνήθη κριτική που ασκείται στο Κατάρ, κατηγορώντας το ότι παίζει έναν προδοτικό ρόλο σε μια σειρά περιφερειακών εντάσεων, περιλαμβανομένου του πολέμου στην Υεμένη, της μάχης που δίνει το Κάιρο κατά των τζιχαντιστών του λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους» στη χερσόνησο του Σινά και τις εντάσεις στο Μπαχρέιν μεταξύ της σουνιτικής μοναρχίας και της σιϊτικής αντιπολίτευσης.
Ρήγμα στους Άραβες συμμάχους της Ουάσινγκτον
Η πρωτοφανής αυτή κόντρα φέρνει στην επιφάνεια τις κλιμακούμενες εντάσεις μεταξύ των μοναρχιών του Περσικού Κόλπου καθώς και τον ανταγωνισμό τους για την άσκηση επιρροής στην ευρύτερη περιοχή. Και έρχεται μόλις δύο εβδομάδες μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή, όπου έκλεισε μια σημαντική εξοπλιστική συμφωνία ύψους 110 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τη Σαουδική Αραβία, εγκαινίασε ένα ινστιτούτο κατά του ισλαμιστικού εξτρεμισμού στο Ριάντ και κάλεσε τις χώρες του Κόλπου να συνασπιστούν κατά του Ιράν.
Ο εμίρης του Κατάρ σεϊχης Ταμίμ Μπιν Χαμάντ αλ Θάνι με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κατά την επίσκεψη του τελευταίου στο Ριάντ στις 21 Μαΐου.
Αν και είναι απίθανο η Σαουδική Αραβία να υποκίνησε αυτή την ενέργεια κατά του Κατάρ χωρίς να ενημερώσει προηγουμένως την Ουάσινγκτον, δεν αποκλείεται ο Αμερικανός πρόεδρος να μην έδωσε το «πράσινο φως» για τέτοιες δραστικές κινήσεις.
Οι Σαουδάραβες αντισταθμίζουν εν μέρει τις αιτιάσεις ότι χρηματοδοτούν τον εξτρεμισμό, που έκανε συχνά η Ουάσινγκτον -και παλαιότερα ο ίδιος ο Τραμπ- δείχνοντας το Κατάρ ως χορηγό της τρομοκρατίας.
H αεροπορική βάση Αλ Ουμπέιντ στο Κατάρ, που στεγάζει την Αμερικανική Κεντρική Διοίκηση
Στο Κατάρ βρίσκεται η αεροπορική βάση Αλ Ουμπέιντ, που στεγάζει την Αμερικανική Κεντρική Διοίκηση της Μ. Ανατολής και 10.000 Αμερικανούς στρατιώτες. Παραμένει άγνωστο κατά πόσον η απόφαση των χωρών του Κόλπου να κόψουν τις χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες επικοινωνίες με το Κατάρ και να απελάσουν τους διπλωμάτες του από τα εδάφη τους θα επηρεάσει τις αμερικανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ρεξ Τίλερσον, προσπάθησε πάντως να υποβαθμίσει τη σοβαρότητα της κρίσης και υποστήριξε ότι δεν επηρεαστούν οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. «Δεν περιμένω να έχει αυτό κάποια σημαντική επίπτωση -ή οποιαδήποτε επίπτωση- στο ενωμένο μέτωπο κατά της τρομοκρατίας στην περιοχή ή παγκοσμίως», είπε ο Τίλερσον.
Το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ επιμένει ότι δεν υπάρχει «δικαιολογημένη αιτιολόγηση» της απόφασης των χωρών, αν και δεσμεύθηκε ότι οι πολίτες του δεν θα επηρεαστούν από την «παραβίαση της κυριαρχίας του».
Άγνωστο είναι και κατά πόσον η ανακοίνωση των χωρών του Κόλπου θα επηρεάσει τον εθνικό αερομεταφορέα του Κατάρ, την Qatar Airways, μία από τις μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρείες που πραγματοποιούν πτήσεις μεγάλων αποστάσεων και χρησιμοποιούν τακτικά τον εναέριο χώρο της Σ. Αραβίας. Η Etihad, που εδρεύει στο Άμπου Ντάμπι, ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει τις πτήσεις από και προς το Κατάρ «μέχρι νεωτέρας».
Άμεσα «αντίποινα»
Τα «αντίποινα» ήταν άμεσα από την πλευρά του Κατάρ, καθώς η αεροπορική εταιρεία Qatar Airways ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις πτήσεις της προς τη Σαουδική Αραβία, ο εθνικός αερομεταφορέας της οποίας έλαβε ανάλογα μέτρα για τις πτήσεις της προς το Κατάρ μετά τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ριάντ και Ντόχα.
Στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που έχουν επίσης διακόψει τις σχέσεις τους με το Κατάρ, οι εταιρείες Etihad, Emirates και flydubai ανακοίνωσαν ότι διακόπτουν από αύριο, Τρίτη, τις πτήσεις τους προς και από το Κατάρ. Στο μεταξύ η Saudi Arabia Airlines (Saudia) ανακοίνωσε στον επίσημο λογαριασμό της στο Twitter ότι διακόπτει όλες της τις πτήσεις προς το Κατάρ.
Λιβύη και Μαλδίβες στο «κόλπο», αμέτοχο το Πακιστάν
Παράλληλα με τις 5 χώρες του Αραβικού Κόλπου, και η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης ακολούθησε το παράδειγμα των περιφερειακών συμμάχων της διακόπτοντας τις διπλωματικές της σχέσεις με το Κατάρ, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Μοχάμεντ Ντάιρι.
Η κυβέρνηση αυτή, που έχει την έδρα της στην πόλη Μπάιντα στην ανατολική Λιβύη, δεν ασκεί μεγάλη εξουσία στο εσωτερικό της χώρας. Έχει δικό της κοινοβούλιο και έχει συμμαχήσει με τον ισχυρό στρατάρχη Χαλίφα, ενώ δεν αναγνωρίζει την υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση στην Τρίπολη.
Επίσης, οι Μαλδίβες ανακοίνωσαν σήμερα ότι διακόπτουν και αυτές τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Κατάρ. Έτσι, έγιναν η 7η χώρα που διακόπτει τις σχέσεις με το Κατάρ.
Από την πλευρά του, πάντως, το Πακιστάν επεσήμανε ότι δεν έχει άμεσα σχέδια να διακόψει τις σχέσεις του με το Κατάρ. Το Πακιστάν, που έχει σημαντική σιιτική μειονότητα, είχε εμπλακεί στο παρελθόν στη διαμάχη μεταξύ της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σιιτικού Ιράν.