Τι είναι το άσθμα; Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών στην οποία συμμετέχουν πολλά κύτταρα και μεσολαβητές.
Η χρόνια φλεγμονή σε συνδυασμό με τη βρογχική υπεραντιδραστικότητα που αναπτύσσεται από αυτήν, οδηγεί σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας, βάρους στο στήθος και βήχα. Τα παραπάνω συνδυάζονται με μεταβαλλόμενη απόφραξη των αεραγωγών που αναστρέφεται είτε αυτόματα ή μετά από θεραπευτική παρέμβαση. Χαρακτηριστικό της νόσου είναι η ετερογένεια. Το στοιχείο της ετερογένειας χαρακτηρίζει τους πολλαπλούς φαινοτύπους της νόσου.
Συντονιστές ομάδας ΒΑ/ΕΠΕ
Στέλιος Λουκίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πέτρος Μπακάκος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πόσο συχνό είναι το άσθμα-στην Ελλάδα; Υπάρχουν στοιχεία για το κόστος;
Σύμφωνα με την επιδημιολογική έρευνα της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας του 2011, 8,6% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα έχει άσθμα. Η συχνότητα του άσθματος αυξάνεται με την ηλικία (Εικόνα 1). Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στην πιθανή υποδιάγνωση του άσθματος στην παιδική ηλικία και στην πιθανή υπερδιάγνωση του άσθματος στην τρίτη ηλικία (όπου πιθανώς συγχέεται με τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια).
Εικόνα 1. Επιπολασμός του άσθματος στην Ελλάδα ανάλογα με την ηλικία
Σε ποιους ασθενείς θα υποψιαστούμε την παρουσία άσθματος;
Το άσθμα εκδηλώνεται συνήθως με παρατεινόμενο βήχα, συριγμό, βάρος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί έχουν εποχική κατανομή (συνήθως άνοιξη-φθινόπωρο) ή να παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Χαρακτηριστικά, τα συμπτώματα του άσθματος εμφανίζονται τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνα, ερεθιστικές ουσίες ή κρύο αέρα, κατά τη διάρκεια της άσκησης, ή μετά από λήψη φαρμάκων (όπως οι β-αποκλειστές, η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη).
Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος;
Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και στη συμβατή κλινική εικόνα. Η τεκμηρίωση γίνεται με την ανεύρεση σημαντικής αναστρεψιμότητας στη σπιρομέτρηση. Η σπιρομέτρηση αξιολογεί την δύναμη της εκπνοής και εξετάζει αν η χορήγηση ενός φαρμάκου που ανοίγει τους σωλήνες με τους οποίους αναπνέουμε αυξάνει σημαντικά αυτή την εκπνευστική δύναμη. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η διακύμανση της μέγιστης εκπνευστικής ροής [PEFR] με τη χρήση ενός φορητού σωλήνα του ροομέτρου. Σε περιπτώσεις διαγνωστικής δυσκολίας χρησιμοποιούνται δοκιμασίες πρόκλησης που αξιολογούν τη ειδική ευαισθησία που έχουν οι αεραγωγοί των ασθενών με άσθμα. Όταν οι ασθενείς με άσθμα εμφανίζουν ιστορικό συμβατό με παρουσία ευαισθησίας σε αλλεργικούς παράγοντες πρέπει να υποβάλλονται σε αλλεργικά τεστ με σκοπό την ταυτοποίηση αυτών των παραγόντων, ώστε να ληφθούν μέτρα αποφυγής ή να αντιμετωπιστούν κατάλληλα.
Ποια είναι η σύγχρονη θεραπεία του βρογχικού άσθματος;
Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα. Στα γενικά ανήκουν η αποφυγή των αλλεργιογόνων και της έκθεση σε δυσμενείς περιβαντολλογικές συνθήκες και ερεθιστικούς παράγοντες. Στα ειδικά περιλαμβάνονται φάρμακα που συνήθως δίνονται με τη μορφή εισπνοών και διακρίνονται σε ανακουφιστικά και ρυθμιστικά. Όλοι οι ασθενείς με άσθμα θα πρέπει να έχουν διαθέσιμο ένα εισπνεόμενο ανακουφιστικό φάρμακο, με συνηθέστερη επιλογή τους β2-διεγέρτες ταχείας έναρξης δράσης όπως η σαλβουταμόλη. Η βάση της ρυθμιστικής θεραπείας του άσθματος είναι η εισπνεόμενη κορτιζόνη που θα πρέπει να λαμβάνεται σε επαρκή δόση καθημερινά από όλους τους ασθενείς με επίμονο άσθμα. Σε συνδυασμό με βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσεως, άρα σε δόσεις που μπορεί να δίνονται μία ή/και δύο φορές την ημέρα προλαμβάνουν τις παροξύνσεις της νόσου και οδηγούν στον έλεγχο αυτής.
Τι είναι το σοβαρό άσθμα;
Το σοβαρό άσθμα αφορά μια μικρή ομάδα ασθενών που η νόσος τους δεν μπορεί να ελεγχθεί παρά τη θεραπεία, η οποία κατά κανόνα περιλαμβάνει υψηλές δόσεις εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών. Για να αποφασίσουμε ότι ένας ασθενής πάσχει από σοβαρό άσθμα πρέπει να έχουμε διασφαλίσει ότι λαμβάνει σωστά τη θεραπεία του, να έχουμε αποκλείσει άλλες διαγνώσεις, να έχουμε θεραπεύσει νοσήματα που μπορεί να επηρεάζουν το άσθμα (π.χ. γαστροισοφαγική παλινδρόμηση, χρόνια ρινοκολπίτιδα, άγχος/κατάθλιψη) και να έχουμε ελέγξει την έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες στο περιβάλλον. Μετά δε από ενδελεχή παρακολούθηση 6 μηνών επιβεβαιώνεται η διάγνωση. Τέτοιοι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται σε ειδικό κέντρο με εμπειρία στο σοβαρό άσθμα
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί ειδικές θεραπευτικές παρεμβάσεις για το σοβαρό άσθμα. Για τους ασθενείς με σοβαρό αλλεργικό άσθμα έχει ένδειξη ένα μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι της IgE. Τέλος το τελευταίο 6μηνο βρίσκεται στη διάθεση μας το μονοκλωνικό αντίσωμα κατά της ιντερλευκίνης 5 (αντι-IL-5, mepolizumab). Αφορά ασθενείς με σοβαρό άσθμα και αυξημένο αριθμό ηωσινοφίλων στη γενική αίματος.
Υπάρχει ιστοσελίδα για τους Έλληνες ασθενείς με άσθμα στο διαδίκτυο;
Η ιστοσελίδα www.myasthma.gr έχει δημιουργηθεί από ιατρούς - μέλη της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που έχουν μεγάλη εμπειρία στο άσθμα σε όλα τα επίπεδα της φροντίδας του. Στόχος είναι η παροχή έγκυρων πληροφοριών για τη νόσο στους ασθενείς και τους συγγενείς τους, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να στείλουν τις απορίες τους και να πάρουν έγκυρες κατευθύνσεις από ειδικούς ανώνυμα. Για κάθε όμως ασθενή υπεύθυνος είναι ο Πνευμονολόγος του.
Η μεγάλη εκστρατεία της Πνευμονολογικής εταιρίας ‘’Πρόσεξε τα πνευμόνια σου σαν τα μάτια σου’’ [http://prosexetapnevmoniasou.gr/] έχει σαν σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για τα αναπνευστικά νοσήματα με επικέντρωση στο άσθμα και στη ΧΑΠ. Το μήνυμα της είναι αξιολόγησε τα συμπτώματα σου και επισκέψου έναν Πνευμονολόγο.