Με την πλάτη στον τοίχο βρίσκεται ο Πιερ Κάρλο Παντοάν.
Ο 67χρονος τεχνοκράτης είναι κατά γενική ομολογία ένας απ’ τους εξυπνότερους οικονομολόγους που διαθέτει η Ιταλία, αλλά ταυτόχρονα είναι κι ο άνθρωπος με τη λιγότερο αξιοζήλευτη δουλειά στη χώρα.
Ο λιγομίλητος υπουργός Οικονομικών είναι σε διαρκή κόντρα με τον επικεφαλής της κυβέρνησης και με το κόμμα του γιατί προτάσσει την ανάταξη των δημοσιονομικών της χώρας, χωρίς να σκέφτεται πολιτικά. Είναι σε κόντρα με τις Βρυξέλλες γιατί η Ρώμη δεν τηρεί τις υποσχέσεις της να μειώσει τον κρατικό δανεισμό. Και ταυτόχρονα έχει μπει στο μάτι των Ιταλών πολιτών, αφού είναι ο μόνος που θέλει να αυξήσει τους φόρους σε μια περίοδο μάλιστα που το 11,9% των Ιταλών αντιμετωπίζει σοβαρές στερήσεις σε υλικά αγαθά, όπως αναφέρει η έκθεση του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής Istat για το 2016.
Η φετινή χρονιά αναμένεται πολύ δύσκολη για τον πρώην αρμόδιο του ΔΝΤ για τη νότια Ευρώπη και πρώην επικεφαλής οικονομολόγο του ΟΟΣΑ που ανέλαβε τα ηνία του Ιταλικού υπουργείου Οικονομικών το 2014, αφού καλείται να φέρει σε λογαριασμό τα δημοσιονομικά ενώ τον ερχόμενο Φεβρουάριο επίκεινται εκλογές και το κυβερνών κόμμα τον προειδοποίησε να μην «ενοχλήσει» τους ψηφοφόρους.
Πώς θα τα καταφέρει όμως, όταν στον οικονομικό σχεδιασμό για την τρέχουσα χρονιά λείπουν 35 ολόκληρα δισεκατομμύρια;
Το σχέδιο του Παντοάν
Προ τριετίας ο υπουργός Οικονομικών κι ο τότε πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι είχαν υποσχεθεί για το 2017 έναν σχεδόν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό με ένα ισχνό έλλειμμα μόλις 0.3% έναντι του ΑΕΠ. Όμως στην πραγματικότητα το ιταλικό κράτος αναμένεται να δανειστεί φέτος πάνω απ’ το 2% του ΑΕΠ, δηλαδή κάπου το επταπλάσιο του υπεσχημένου. Ως εκ τούτου το σύνολο του χρέους διογκώνεται πιάνοντας νέο αρνητικό ρεκόρ 132,5% έναντι του ΑΕΠ.
Πρόκειται για μια κατάσταση που δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο, λέει ο Παντοάν, ο οποίος σχεδιάζει ο δανεισμός να πέσει του χρόνου στο 1,2% του ΑΕΠ και τον επόμενο χρόνο στο 0,2%, ώστε το συνολικό χρέος να μειωθεί κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες. Κι όλα αυτά με αναιμική ανάπτυξη...
Η σκληρή πραγματικότητα
Όμως το σχέδιο αυτό, σύμφωνα με τη φιλοκυβερνητική “La Repubblica”, παρουσιάζει μεγάλα κενά γιατί:
- - εάν π.χ. εισρεύσουν στα κρατικά ταμεία 15 δισ ευρώ λιγότερα από δάνεια, τότε ή θα πρέπει να διαγραφούν οι αντίστοιχες δαπάνες ή να βρεθούν νέες πηγές εισόδων. Αμφότερα τα μέτρα όμως, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Παντοάν, θα αποδώσουν πέντε δισ ευρώ, αφήνοντας μια τρύπα 10 δισ ευρώ.
- - ναι μεν υπολογίζεται στο σχέδιο του Παντοάν αύξηση του ΦΠΑ, αλλά είναι ήδη σαφές ότι η κυβέρνηση θέλει να μεταθέσει τουλάχιστον κατά ένα χρόνο το επώδυνο αυτό μέτρο, με αποτέλεσμα να λείπουν άλλα 19,5 δισ ευρώ.
- -εάν η κυβέρνηση ανακοινώσει πρόσθετες «ωθήσεις για μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη», αυξήσει τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και τάξει μηνιαίο επίδομα 485 ευρώ για 400.000 οικογένειες που διαβιούν σε συνθήκες «απόλυτης φτώχειας», τότε προκύπτει άλλη μια τρύπα περίπου πέντε δισ ευρώ.
Αν τα προσθέσει κανείς, λείπουν συνολικά 35 δισ ευρώ.
Τι μπορεί να γίνει;
Η επιθυμία να πάρει μπροστά η ιταλική οικονομία είναι φυσικά σωστή. Η ανάπτυξη είναι αναιμική, η παραγωγικότητα σε τέλμα, πολύ κάτω απ’ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, πολλοί εργαζόμενοι μόλις που τα βγάζουν πέρα κάθε μήνα, σχεδόν οι μισοί νέοι είναι άνεργοι, ενώ οι μορφωμένοι μεταναστεύουν μαζικά. Είναι σαφές ότι ζητούνται μέτρα.
Αλλά όταν ο θετικός αντίκτυπος των μέτρων που λαμβάνονται περιορίζεται απ’ τη διαφθορά, τη φορολογική απάτη και τη γραφειοκρατία κι όταν αυξάνει διαρκώς το βουνό του χρέους τότε η οικονομική κατάσταση της χώρας επιδεινώνεται διαρκώς.
Ο Παντοάν, βέβαια, δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια. Κόβει από δω, ράβει από κει, μόνον που τα μέτρα δεν αρκούν, πόσω μάλλον όταν επίκεινται εκλογές και η κυβέρνηση σύρεται σε νέες προεκλογικές υποσχέσεις από τη στιγμή που το ίδιο κάνουν κι οι αντίπαλοι: το Κίνημα Πέντε Αστέρια έταξε ήδη βασικό εγγυημένο εισόδημα, εφόσον έρθει στην εξουσία.
Ευελιξία απ’ τις Βρυξέλλες
Στο τέλος, βέβαια, η ιταλική κυβέρνηση θα αναγκαστεί και φέτος, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, να ζητήσει απ’ την Κομισιόν μεγαλύτερη ευελιξία για την σώρευση νέου χρέους. Αν της δοθεί ένα περιθώριο της τάξης του 0,6% για νέο δανεισμό αυτό θα σημάνει αυτόματα λιγότερες περικοπές ή αυξήσεις φόρων κατά 10 δισ ευρώ. Αν ωραιοποιήσουν και λίγο τα προγνωστικά για την ανάπτυξη, θα κάνουν άλλο ένα βήμα στη Ρώμη για να κερδίσουν λίγο χρόνο, προτού ξεκινήσουν τις βαθιές αλλαγές.
Ο Παντοάν, βέβαια, δίνει ακόμη τη μάχη για μια μικρή έστω αύξηση του ΦΠΑ, ώστε να περιοριστούν τα νέα χρέη. Αλλά οι πιθανότητες είναι περιορισμένες αφού ο Ματέο Ρέντσι, ο επικεφαλής του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος, είναι αποφασισμένος να επανέλθει του χρόνου στην πρωθυπουργία: κι αυτό με περικοπές και αυξήσεις φόρων δεν γίνεται, όπως είπε στον υπουργό του...