«Η επομένη του δημοψηφίσματος βρίσκει την Τουρκία τελείως διαφορετική: μια χώρα που θα κυβερνάται πλέον από έναν άνθρωπο που είχε αναγάγει σε σκοπό της ζωής του την εδραίωσή του στην εξουσία», γράφει ο Guardian σχολιάζοντας το αποτέλεσμα στη γείτονα και το μέλλον που της ξημερώνει.
Κι υπογραμμίζει στην ανάλυσή του ότι οι Τούρκοι ψηφοφόροι είναι αυτοί που έδωσαν στον Ερντογάν αυτό που ήθελε...
«Η μετάβαση της Τουρκίας από πάσχουσα δημοκρατία σε αναδυόμενη απολυταρχία έγινε με τη θέληση του λαού και είναι ένα δώρο προς τον άνθρωπο που είχε πει το 1996 ότι “η δημοκρατία δεν είναι στόχος, αλλά εργαλείο”... Ωστόσο το εύρος της νίκης είναι μικρότερο απ’ αυτό που ήλπιζε ο Ερντογάν και παραμένουν ερωτηματικά για το κατά πόσον έχει πράγματα τη λαϊκή εντολή για να κυβερνήσει με σιδηρά πυγμή.
Η περασμένη χρονιά ήταν ίσως η πιο δραματική κι η πιο συγκλονιστική στην εκατονταετή ιστορία του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Μέσα απ’ το χάος του πραξικοπήματος, της εξέγερσης, των τρομοκρατικών επιθέσεων και της διάβρωσης της παγκόσμιας τάξης προέκυψε η ευκαιρία για έναν άνθρωπο που είχε άρχισε πολύ νωρίτερα την αποψίλωση των πολιτικών ελευθεριών.
Ειδικά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου επέτρεψε στον Ερντογάν να κηρύξει εαυτόν ως τον μόνο ικανό προστάτη ενός πολιορκημένου κράτους και του ευάλωτου λαού του, βάζοντας στο περιθώριο τη δικαιοσύνη, το στρατό, την εκτελεστική ή τη νομοθετική εξουσία, την ελευθεροτυπία και τις αντίθετες φωνές.
Οι νέοι νόμοι θα επιτρέπουν στον Ερντογάν να συγκεντρώσει όλη την εκτελεστική εξουσία στα χέρια του για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Με τις διευρυμένες εξουσίες του μπορεί να διορίζει ή να απομακρύνει δικαστές και εισαγγελείς, υπουργούς, να καταργήσει το πόστο του πρωθυπουργού, να περιορίσει το ρόλο του κοινοβουλίου ως προς την τροποποίηση νομοσχεδίων και πολλά ακόμη.
Από τη στιγμή που θα εφαρμοστούν οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, ο έλεγχος θα αποδυναμωθεί κι ο διαχωρισμός των εξουσιών ουσιαστικά θα εξαλειφθεί. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος θα αντικατασταθεί από τη βούληση ενός ανθρώπου, που μπορεί να εκλεγεί για άλλες δύο πενταετείς θητείες, πέραν της τρέχουσας. Κι αν η βουλή προκηρύξει πρόωρες εκλογές στη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, ο Ερντογάν μπορεί να διεκδικήσει και τρίτη θητεία παραμένοντας στο ύπατο αξίωμα της χώρας μέχρι το 2034, πέρα απ’ τα 14 χρόνια που έχει ήδη συμπληρώσει.
Η προσωπολατρεία φαίνεται ότι εδραιώνεται για τα καλά σε μια χώρα που οδηγήθηκε στο να πιστεύει ότι απειλείται πανταχόθεν.
Η περιθωριοποίηση των ΜΜΕ έκανε πιο εύκολο το έργο αυτό και συνέβαλε στον προσδιορισμό μιας αυξανόμενης λίστας εχθρών. Μedia που πρεσβεύουν αντίθετες απόψεις υπέστησαν εκφοβισμό ή έκλεισαν -πολιτική που επέτρεψε στον Ερντογάν να επιβάλει την επιχειρηματολογία του υπέρ του «ναι» καθ’ οδόν προς το δημοψήφισμα και σίγουρα θα επαναληφθεί στη νέα κατάσταση της Τουρκίας.
Η Ευρώπη, την οποία φλέρταρε επί μακρόν η Άγκυρα, αντιμετωπίζεται τώρα με εντεινόμενη καχυποψία. Ο Λευκός Οίκος κι οι ΗΠΑ γενικότερα θεωρούνται ότι παίζουν ανατρεπτικό ρόλο επειδή δεν εξέδωσαν τον εξόριστο ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, φερόμενο εγκέφαλο του αποτυχημένου πραξικοπήματος.
Απ’ τον Ιανουάριο περισσότεροι από 80 δημοσιογράφοι και 150 εργαζόμενοι στα media φυλακίστηκαν στην Τουρκία, περισσότεροι απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Κορυφαίοι δημοσιογράφοι δέχθηκαν έντονες πιέσεις πριν το δημοψήφισμα να πάρουν ξεκάθαρη στάση και κάποιοι φοβούνται ότι θα στοχοποιηθούν επειδή δεν υποστήριξαν ενθουσιωδώς το “Ναι”.
Μέσα σε μια τέτοια πυρετώδη ατμόσφαιρα λίγη βούληση υπάρχει για μοιρασιά της εξουσίας. Αλλά μέσα στη βάση εξουσίας του Ερντογάν υπάρχει ο φόβος ότι δεν επιτεύχθηκε η σαρωτική νίκη που χρειαζόταν για να διασφαλίσει το νέο του ρόλο. Μια τόσο σημαντική συνταγματική αλλαγή θα γινόταν πιο πιστευτή μια μια ευρύτερη νίκη.
Το στρατόπεδο του “Ναι” ηττήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα κι οι αστοί συντηρητικοί σ’ ολόκληρη τη χώρα ήταν λιγότερο του αναμενομένου ενθουσιώδεις στην υποστήριξή τους.
Δεν υπήρχε ευφορία στις τάξεις του AKP χθες βράδυ, αλλά ένα αίσθημα ότι ο Ερντογάν ίσως δεν έκανε αρκετά. Κι αντί να φέρει τη σιγουριά και την ασφάλεια, η οριακή νίκη μπορεί να ανοίξει το ρήγμα μέσα στο κυβερνών κόμμα και σ’ ολόκληρη τη χώρα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού της οποίας ήταν ήδη δυσαρεστημένο ή αμφιταλαντευόμενο με την ηγεσία της. Για πολλούς στην Τουρκία η ζωή γίνεται ολοένα και περισσότερο αγώνας για την επιβίωση.
Η εκλογική νίκη το Νοέμβριο του 2015 θεωρήθηκε επικύρωση της ατζέντας του Ερντογάν. Και μολονότι το χθεσινό δημοψήφισμα δεν ήταν απευθείας ψήφος για τον Ερντογάν, πολλοί θεωρούν ότι περί αυτού ακριβώς πρόκειται κι η μείωση της υποστήριξης προς το πρόσωπό του μέσα απ’ το ίδιο του το κόμμα μπορεί να εκληφθεί ως κόλαφος για έναν άνθρωπο που ίσως στόχευσε πολύ ψηλά.
Οι επόμενες εβδομάδες θα δείξουν πώς θα διαπραγματευθεί ένα μονοπάτι ανάμεσα στα κατεστημένα συμφέροντα σε μια διχασμένη χώρα και πόση λαϊκή εντολή πιστεύει τώρα ότι διαθέτει. Το ισλαμοσυντηρητικό ΑΚΡ διέρχεται εδώ και λίγο καιρό φάση εσωστρέφειας με κάποια απ’ τα ιδρυτικά του μέλη να αδυνατούν να συμφιλιωθούν με τις τρέχουσες αξίες και κατεύθυνση που έχει πάρει το κόμμα σε σχέση μ’ αυτό που οραματίζονταν πριν από 16 χρόνια...»