Επιρρίπτοντας τις ευθύνες για την επίθεση με χημικά της περασμένης Τρίτης στον σύρο πρόεδρο Μπασάρ Αλ Ασσαντ, ο αμερικανός πρόεδρος χτύπησε μια αεροπορική βάση της Συρίας. Στα έξι χρόνια του εμφυλίου, ποτέ η Ουάσινγκτον δεν είχε επιτεθεί απευθείας στο καθεστώς της Συρίας. Πρόκειται για ριζική στροφή, συμφωνούν οι διεθνείς αναλυτές.
Παρότι αποφασίστηκαν την τελευταία στιγμή, οι επιθέσεις των Αμερικανών εναντίον αεροπορικής βάσης της Συρίας, ως αντίποινα για την επίθεση με χημικά στο Khan Cheikhoun, ήταν σκηνοθετημένες στην εντέλεια. Λιγότερο από δύο ώρες μετά την εκτόξευση των πυραύλων Τόμαχοκ από δύο πλοία του πολεμικού ναυτικού που βρίσκονταν στην ανατολική Μεσόγειο, το Πεντάγωνο έστειλε στα ΜΜΕ φωτογραφίες και βίντεο της επιχείρησης.
Σε ένα από αυτά τα βίντεο, το οποίο αναπαρήγαγαν τα Μέσα όλου του πλανήτη, ένας πύραυλος Τόμαχοκ σχίζει τη νύχτα με έναν υπόκωφο θόρυβο και το φως που αφήνει πίσω του, πετώντας στον ουρανό, φωτίζει ξαφνικά την αμερικανική σημαία που ανεμίζει.
Η σκηνογραφία αυτής της επίθεσης δεν ήταν τυχαία. Πέραν του ότι εξήρε την υπεροχή του αμερικανικού ναυτικού, αυτή η εικόνα εξυψώνει και την πατριωτική άποψη αυτής της πρωτοφανούς και απρόσμενης απόφασης του Ντόναλντ Τραμπ.
Πρώτη φορά επίθεση των ΗΠΑ στη Συρία
Για πρώτη φορά σε έξι χρόνια εμφυλίου πολέμου στη Συρία, οι ΗΠΑ έπληξαν απευθείας το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Ασσαντ. Ενα χτύπημα που έμοιαζε με προειδοποίηση τόσο στον σύρο δικτάτορα, όσο και στους συμμάχους του Ρωσία και Ιράν.
Μετά την επίθεση με χημικά στη Συρία, που προκάλεσε τον θάνατο σε 86 άτομα, εκ των οποίων τα 27 παιδιά, ο αμερικανός πρόεδρος εξέφρασε πολλές φορές τον αποτροπιασμό του. «Ο Αλ Ασσαντ άρπαξε τη ζωή σε άντρες, γυναίκες και ανυπεράσπιστα παιδιά. Ακόμη και όμορφα μωρά δολοφονήθηκαν άνανδρα σε αυτή την απίστευτα βάρβαρη επίθεση», δήλωσε ο Τραμπ, το βράδυ της Πέμπτης, από την κατοικία του στο Μαρ-α-Λάγκο, στη Φλόριντα.
«Είναι εκπληκτική η πολύ συγκινησιακή αντίδραση του αμερικανού προέδρου. Είμαστε πολύ μακριά από την ρητορική Ομπάμα, πιο ψυχρή και πιο ορθολογική. Εδώ, ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει ότι συγκινήθηκε προσωπικά από τις εικόνες της επίθεσης με χημικά», σημείωσε ο Martin Quencez, ερευνητής στο German Marshall Fund και ειδικός σε θέματα άμυνας και ασφάλειας.
Κάνοντας μια τοποθέτηση με ηθικό περιεχόμενο, ο αμερικανός πρόεδρος, θέλει προφανώς να φορέσει το κοστούμι του τιμωρού των αδικιών. Ταυτόχρονα, παίρνει αποστάσεις από τον προκάτοχό του.
Πρόκειται μάλλον για υποκρισία, σημειώνουν διεθνείς αναλυτές. Το καλοκαίρι του 2013, ο Μπαράκ Ομπάμα είχε θέσει κόκκινες γραμμές για την χρήση χημικών όπλων, αλλά την τελευταία στιγμή δεν θέλησε να βομβαρδίσει τον στρατό της Συρίας, παρά το μακελειό της Ghouta, στο οποίο σκοτώθηκαν 1.400 άνθρωποι. Εκείνη την εποχή, ο Ντόναλντ Τραμπ, είχε προειδοποιήσει τον Ομπάμα στο Twitter να μην κάνει στρατιωτική παρέμβαση στη Συρία: «Λέω στον πολύ ηλίθιο πρόεδρό μας, μην επιτεθείτε στην Συρία. Αν το κάνετε, πολύ κακά πράγματα θα συμβούν και οι ΗΠΑ δεν θα έχουν κανένα όφελος από αυτή την επίθεση», έγραφε τότε.
Αλλά όταν έγινε πρόεδρος, ο δισεκατομμυριούχος άλλαξε στάση. «Θέλει ωστόσο να δείξει ότι εκείνος δεν θέτει τις κόκκινες γραμμές, απλώς αντιδρά άμεσα στη φρίκη, παρά την σχιζοφρένεια των επιχειρημάτων του», σημειώνει ο Martin Quencez.
Αλλά δεν είναι η μόνη παραδοξολογία του Ντόναλντ Τραμπ. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο δισεκατομμυριούχος ποτέ δεν υπερασπίστηκε την προστασία των διεθνών κανονισμών, αντίθετα, υπερασπίστηκε πολλές φορές τα βασανιστήρια. Η αιφνίδια μεταστροφή του υπέρ των πολιτών της Συρίας έρχεται, μάλιστα, σε αντίθεση με την κατηγορηματική του άρνηση να υποδεχθεί πρόσφυγες σε αμερικανικό έδαφος. Επιπλέον, η αντίδραση του Τραμπ για τα χημικά όπλα δεν έχει εγγραφεί στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Αντίθετα, ο προϋπολογισμός προβλέπει μια δραστική μείωση της συμμετοχής των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Εθνη, δηλαδή και στις υπηρεσίες που έχουν αποστολή να αφοπλίσουν τα στοκ χημικών όπλων και να ερευνήσουν την πιθανότητα επιθέσεων με χημικά.
Ηττα της εθνικιστικής γραμμής του Μπάνον;
Αλλά η μεγαλύτερη στροφή του Ντόνταλντ Τραμπ αφορά το στρατιωτικό δόγμα του. Παρότι υποσχέθηκε να αυξήσει σημαντικά τα κονδύλια για το Πεντάγωνο (επιθυμεί αύξηση 10%), εντούτοις έχει συχνά εκφράσει την αντίθεσή του σε κάθε παρέμβαση των ΗΠΑ στο εξωτερικό, και ειδικά στη Μέση Ανατολή.
Το σλόγκαν του «America First» («Πρώτα η Αμερική») ήταν προάγγελος μιας απομονωτικής εξωτερικής πολιτικής. Κι όμως, στην πρώτη διεθνή κρίση της θητείας του, ο Τραμπ έκανε το αντίθετο. Διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι στο στενό του περιβάλλον, οι στρατηγοί Mattis (υπουργός Αμυνας) και McMaster (σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας) φαίνεται ότι κέρδισαν τη μάχη έναντι του στρατηγικού συμβούλου Στηβ Μπάνον, ο οποίος ήταν εχθρικός σε κάθε παρέμβαση στη Συρία.
Πράγματι, πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η επίθεση των ΗΠΑ στη Συρία σηματοδοτεί την ήττα της εθνικιστικής γραμμής του Στέφεν Μπάνον.
Αναφέρουν ενδεικτικά ότι ο Λευκός Οίκος έδωσε στη δημοσιότητα, την Παρασκευή 7 Απριλίου, μια φωτογραφία, η οποία δείχνει τον Ντόναλντ Τραμπ περιτριγυρισμένο από τους συμβούλους του, μετά την εκτόξευση των πυραύλων. Η εικόνα είναι από ένα δωμάτιο ασφαλείας στο εξοχικό Μαρ-α-Λάγκο του προέδρου, στη Φλόριντα. Δείχνει κυρίως την μάχη εξουσίας στο εσωτερικό της διοίκησης Τραμπ που οδήγησε και στην απόφαση της επίθεσης: Ο γαμπρός του προέδρου Τζάρεντ Κούσνερ κάθεται σε κεντρική θέση στο τραπέζι, απέναντι στον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας, στρατηγό McMaster.
Αντίθετα, ο στρατηγικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου, Στέφεν Μπάνον, κάθεται στην πίσω σειρά, όπως και ο πολιτικός σύμβουλος Stephen Miller. Ανάμεσα στους δύο άνδρες κάθεται ο Michael Anton, εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, και δίπλα τους οι δύο πρώην της Goldman Sachs, ο Gary Cohn, οικονομικός σύμβουλος του προέδρου και Dina Powell, η νέα συνεργάτης του συμβούλου εθνικής ασφάλειας.
Πώς θα αντιδράσει η Ρωσία;
Η επίθεση με πυραύλους Τόμαχοκ εναντίον της Συρίας αποτελεί σίγουρα ένα μήνυμα-προειδοποίηση προς την Δαμασκό και τους συμμάχους της, τη Ρωσία και το Ιράν. Ωστόσο, προκαλεί περισσότερα ερωτήματα παρά δίνει απαντήσεις. Πώς θα αντιδράσει η Ρωσία; Για να αποφευχθεί το χειρότερο, οι ρωσικές δυνάμεις στη Συρία είχαν ειδοποιηθεί από το αμερικανικό Πεντάγωνο ότι θα γίνει χτύπημα. Αυτό όμως δεν μείωσε τον θυμό του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος κατήγγειλε «επίθεση εναντίον κυρίαρχης χώρας» και σημείωσε ότι θα επιφέρει βλάβη στις ρωσο-αμερικανικές σχέσεις. Την Παρασκευή, 7 Απριλίου, η Ρωσία σταμάτησε την ειδική γραμμή επικοινωνίας μεταξύ του ρωσικού και του αμερικανικού στρατού, η οποία είχε δημιουργηθεί για να αποφευχθούν ατυχήματα στον εναέριο χώρος της Συρίας.
Στη Μόσχα ο Tillerson
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Rex Tillerson, στη Μόσχα, η οποία αναμένεται να γίνει την ερχόμενη εβδομάδα, θα είναι αποκλειστικά αφιερωμένη στη Συρία. Ο Andrew Exum, ειδικός στο Μεσανατολικό, εκτιμά ότι η θέση της Αμερικής έχει ενισχυθεί:
«Ο Rex Tillerson θα διαπραγματευθεί με ανθρώπους που ξέρουν ότι ο αμερικανός πρόεδρος είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει τη βία, ενώ που ο προκάτοχός του δεν ήταν».
Η μεσοπρόθεσμη στρατηγική, ωστόσο, της διοίκησης Τραμπ στη Συρία, παραμένει αβέβαιη. Επισήμως, αυτές οι επιθέσεις με πυραύλους Τόμαχοκ ήταν μια απάντηση στην επίθεση με χημικά, την περασμένη Τρίτη. Προτεραιότητα των ΗΠΑ παραμένει η μάχη κατά του ισλαμικού κράτους και όχι μια τεράστια στρατιωτική επιχείρηση για να ακινητοποιηθούν τα συριακά αεροπλάνα στο έδαφος -όπως ζητά η αντιπολίτευση στις ΗΠΑ και ορισμένοι γερουσιαστές. Εξάλλου, μια τέτοια επιχείρηση θα ήταν πολύ επικίνδυνη για τον Τραμπ, του οποίου οι ψηφοφόροι δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι την παρεμβατικότητα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, η πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ απείλησε την Παρασκευή, 7 Απριλίου, ότι δεν αποκλείεται νέα επίθεση στη Συρία: «Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε περισσότερα», είπε.