Η νέα πραγματεία του ινδού συγγραφέα Pankaj Mishra, η οποία δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2017, σχολιάζεται πολύ στον αγγλόφωνο Τύπο.
Ο ινδός συγγραφέας παρουσιάζει ένα απαισιόδοξο όραμα για τον κόσμο, στον οποίο ο λαϊκισμός και ο θρησκευτικός φανατισμός προέρχονται από το ίδιο πρόβλημα: από τον θυμό όσων νιώθουν εγκαταλειμμένοι στον σύγχρονο κόσμο.
Η πραγματεία Age of Anger του Pankaj Mishra είναι, σύμφωνα με τους The Financial Times, «το βιβλίο ενός διανοούμενου που θα σχολιαστεί το περισσότερο το 2017».
Το ίδιο αναφέρει και το περιοδικό Vogue, το οποίο αναφέρει ότι ο ινδός συγγραφέας υπογράφει «το πρώτο μείζον έργο της εποχής Τραμπ».
Οπως γράφει ο ινδός διανοούμενος μεγάλωσε σε μια «ημι-αγροτική» οικογένεια στα βόρεια της Ινδίας. Μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ του Λονδίνου και της πόλης Shimla της Ινδίας, ο συγγραφέας αυτοαποκαλείται «φιλοξενούμενος της Δύσης». Ενας «πεπεισμένος διεθνιστής», ο οποίος γράφει και εκδίδει βιβλία αλλά δεν ένιωσε ποτέ ότι ανήκει ολοκληρωτικά στην ελίτ των δυτικών διανοουμένων.
Ισως αυτός είναι και ο λόγος που το βιβλίο του προκάλεσε αίσθηση, ανάμεσα σε χιλιάδες τίτλους που δημοσιεύτηκαν από την αρχή του έτους. Το βιβλίο ολοκληρώθηκε πριν από το Brexit και πριν από την εκλογή Τραμπ και ορίζει την άνοδο του λαϊκισμού ως ένα κεντρικό χαρακτηριστικό της περιόδου, όπως είναι και η ισλαμική τρομοκρατία. Αλλά ο Mishra βλέπει και στα δύο αυτά φαινόμενα τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: η βαθιά αίσθηση, ειδικά ανάμεσα στους νέους, ότι μετά από «δύο αιώνες δήθεν προόδου» έμειναν «με το καταστροφικό αίσθημα ότι τους εγκατέλειψαν».
«Το βιβλίο Age of Anger προβάλλει την ιδέα ότι ένας εξωτερικός παράγοντας της φιλελεύθερης σύγχρονης εποχής (το Ισλάμ, η ξενοφοβία κλπ) ευθύνεται για τα κακά του κόσμου. Ο πολιτισμικός εθνικισμός, το πολιτικό Ισλάμ, η τρομοκρατία και ο φασισμός έχουν όλοι την ίδια διανοητική βάση: είναι όλοι παιδιά του Διαφωτισμού», σχολιάζει η εφημερίδα The Hindu για το βιβλίο.
Με άλλα λόγια, για τον Mishra, το μοντέλο που εξάγει η Δύση (ένα μοντέλο που εφαρμόζει την λαϊκοποίηση και την βιομηχανοποίηση των κοινωνιών) φέρει μέσα του τον σπόρο της ίδιας του της καταστροφής. Από τη μια ο εκσυγχρονισμός σαρώνει τις παραδοσιακές δομές, αλλά από την άλλη αποτυγχάνει, πολύ συχνά, να κρατήσει τις υποσχέσεις του για ισότητα και κοινωνική κινητικότητα. Ετσι, προκαλεί θυμό σε όσους βρίσκονται «σε αγωνία ότι μπορεί να χάσουν την αξιοπρέπειά τους, την τιμή τους και την κοινωνική τους θέση», όπως γράφει.
Τα ίχνη αυτού του θυμού, ο Mishra τα βρίσκει ήδη από τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα και σε προσωπικότητες όπως ο Ρώσος αναρχικός Μπακούνιν και ο ιταλός εθνικιστής ποιητής Gabriele D’Annunzio. Η σύγχρονη απορρύθμιση, με αυτή την έννοια, δεν έχει τίποτα το περιστασιακό ή το τυχαίο, αλλά εγγράφεται σε ένα είδος ενδημικού χάους, που ενυπάρχει στην εξέλιξη των καπιταλιστικών κοινωνιών. Οπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας «η Ιστορία της σύγχρονης εποχής είναι μια ιστορία σφαγής και αναρχίας».
Ωστόσο, όπως γράφει ο Guardian, το μέλλον δεν είναι ίσως «τόσο σκοτεινό και απελπιστικό όπως το λέει ο Mishra». Σε κάθε περίπτωση, αν δούμε τους δείκτες προσδόκιμου ζωής ή μείωσης του αναλφαβιτισμού, η ανθρωπότητα τείνει μάλλον προς την πρόοδο.
Το βιβλίο Age of Anger προσφέρει μια σκέψη που παρακινεί, γράφουν από την πλευρά τους οι The Financial Times. «Ο Mishra μας δίνει την ανάλυση που ο κόσμος χρειάζεται αυτή την συγκεκριμένη στιγμή», αναφέρει.