Εβδομάδες ολόκληρες πονοκεφαλιάζουν στις Βρυξέλλες σχετικά με το όραμα που παρουσίασε στην Ευρωβουλή ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ για το μέλλον της Ε.Ε. Και όπως αποκαλύπτει ο Spiegel, η Λευκή Βίβλος του προέδρου της Κομισιόν δεν προβλέπει ένα μέλλον για την Ένωση, αλλά πέντε!
Στο κείμενο των 32 σελίδων ο Γιούνκερ θυμίζει τον ρόλο της Ε.Ε. ως εγχειρήματος για την ειρήνη -«ακόμη κι αν οι Ευρωπαίοι σήμερα δεν νιώθουν το ίδιο δέσιμο με την ειρήνη όπως οι γονείς ή οι παπούδες τους». Η τρέχουσα κρίση δεν πρέπει να περιορίσει το μέλλον της Ευρώπης: η Ε.Ε. έχει αποδειξει σε ανάλογες καταστάσεις ότι αντέχει.
Υπάρχει όμως μια «απλή αλήθεια», γράφει ο Γιούνκερ: «Η θέση της Ευρώπης στον κόσμο συρρικνώνεται, το μερίδιό της στην παγκόσμια οικονομία και τον πληθυσμό της Γης μειώνεται συνεχώς». Και αυτό καθιστά ακόμη σημαντικότερο το να ξεκαθαρίσει τώρα το μέλλον της Ε.Ε. Κι ως προς αυτό ο Γιούνκερ παραθέτει πέντε σενάρια και τις επιπτώσεις τους μέχρι το 2025:
Σενάριο 1: Συνεχίζουμε όπως μέχρι τώρα
Η Ε.Ε., η οποία μετά την αποχώρηση της Βρετανίας απαρτίζεται από 27 κράτη, συνεχίζει στην ίδια πορεία και εστιάζει στην εφαρμογή της μεταρρυθμιστικής της ατζέντας. Το ευρώ θα ενισχυθεί δομικά, τα κράτη-μέλη θα βελτιώσουν τη συνεργασία τους στην άμυνα, στη μάχη κατά της τρομοκρατίας και στην προστασία των εξωτερικών συνόρων. Στην εξωτερική πολιτική, η Ε.Ε. θα μιλά με μια φωνή, αλλά η ενότητα εξακολουθεί να κλυδωνίζεται λόγω εσωτερικών συγκρούσεων.
Σενάριο 2: Η Ε.Ε. περιορίζεται σε μια κοινή εσωτερική αγορά
Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. εστιάζουν μόνον στην εμβάθυνση ορισμένων τομέων της εσωτερικής αγοράς, ενώ σε άλλους τομείς θα συμφωνείται μια ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ μεμονωμένων κρατών. Αποκλείεται η κοινή πολιτική σε θέματα όπως το μεταναστευτικό, η ασφάλεια ή η άμυνα. Οι συνέπειες: η εσωτερική αγορά θα μεταβληθεί σε λόγο ύπαρξης της Ε.Ε. Θα συνεχίσει να υφίσταται η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, αλλά ίσως όχι των προσώπων και των υπηρεσιών. Οι εντεινόμενες διαφορές εξασθενούν τις αντιστάσεις σε μια νέα οικονομική κρίση και το ευρώ απειλείται.
Σενάριο 3: Ε.Ε. πολλών ταχυτήτων
Η Ε.Ε. συνεχίζει να υφίσταται στην παρούσα μορφή της, αλλά κάποια κράτη-μέλη συγκροτούν έναν «συνασπισμό των προθύμων» ή περισσότερες ομάδες, που προχωρούν ταχύτερα σε συγκεκριμένους τομείς -όπως στην ασφάλεια, την άμυνα ή το φορολογικό δίκαιο. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας το επιτρέπει ήδη χάρη στον μηχανισμό της «σταθερής δομικής συνεργασίας». Αυτό, βέβαια, οδηγεί σε περισσότερα αποτελέσματα, αλλά χώρες που θέλουν να κάνουν λιγότερα ίσως αποκομίσουν την αίσθηση ότι αποκλείονται.
Σενάριο 4: Εστιάζουμε στα ουσιώδη
Δηλαδή να εξετάζονται μαζί ορισμένες προτεραιότητες: όχι να γίνονται λιγότερα, αλλά περισσότερα σε έναν μειωμένο αριθμό τομέων, όπως η φύλαξη χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων στην Ε.Ε., μια κοινή φωνή σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και η εγκαθίδρυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης. Άλλες προτεραιότητες είναι η στενότερη συνεργασία σε τομείς, π.χ., καινοτομίας, εμπορίου και ασφάλειας. Το πρόβλημα με αυτό το σενάριο είναι να μπορέσουν να συμφωνήσουν τα κράτη-μέλη στους τομείς που θέλουν στενότερη συνεργασία.
Σενάριο 5: Η μεγάλη συνεργασία
Οι «27» θα κάνουν πολύ περισσότερα από κάθε άλλη φορά σε όλους τους τομείς. Αυτό σημαίνει μια ομοσπονδιακή Ε.Ε. Αυτή η επιλογή φαίνεται πως προκρίνεται από την Κομισιόν, έστω κι αν ορισμένοι τη θεωρούν ουτοπική. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, η Ε.Ε. θα βασίζεται περισσότερο στις δικές της δυνατότητες (π.χ. θα συγκεντρώνει έσοδα μέσω κοινής φορολογίας), θα μιλά εν ονόματι όλης της Ευρώπης, για τομείς όπως το εμπόριο και η εξωτερική πολιτική, ενώ θα αναλάβει και ηγετική θέση στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και σε ανθρωπιστικά θέματα. Θα υπάρχει πολύ ταχύτερη διαδικασία λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες, ωστόσο η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος αποξένωσης μεριδίου της κοινωνίας που νιώθει ότι η Ε.Ε. στερείται νομιμότητας.