Βαθύς γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας και ανταποκριτής της γαλλικής Liberation στις Βρυξέλλες επί 26 χρόνια, ο δημοσιογράφος Ζαν Κατρεμέρ πιάνει τα γεγονότα από μια άλλη οπτική: πώς η Ευρωζώνη δανείζει δισ. ευρώ την Ελλάδα και ταυτόχρονα την πληρώνει γι' αυτό.
Ο τίτλος του άρθρου του είναι «Πώς παγιδεύτηκε η Ευρωζώνη με το ελληνικό χρέος». Γράφει :
Η Ελλάδα είναι ένα σίριαλ στην Ευρωζώνη μόνη της. Τα επεισόδια συνεχίζονται χωρίς τέλος, υπάρχουν επαναλήψεις, προδοσίες και πάθη που επαναλαμβάνονται.
Αυτό το σίριαλ κατορθώνει, όμως, να κρατά με κομένη την ανάσα τους λαούς, τα κράτη και τις αγορές. Τα ερωτήματα είναι τα ίδια από το 2010: η Ελλάδα θα πτωχεύσει; Το Grexit θα επέλθει την άνοιξη; Πρέπει να αναδιαρθρωθεί το ελληνικό χρέος; Η λιτότητα είναι η μόνη εναλλακτική για τους Ελληνες;
Εδώ και επτά χρόνια, η Ευρωζώνη έχει βυθιστεί σε μια κρίση για την οποία κανείς δεν βλέπει τη διέξοδο και η οποία κοστίζει πολιτικά στην ίδια την ευρωπαϊκή ιδέα πάρα πολύ ακριβά. Είναι σαν να πληρώνει η Ευρωζώνη το λάθος της να αποδεχθεί την Ελλάδα το 2001 στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση, την ώρα που η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τα κράτη γνώριζαν ότι η χώρα δεν ήταν καθόλου έτοιμη: ήταν ένα προβληματικό κράτος, με παραποιημένα δημόσια στοιχεία, με ενδημική διαφθορά, με δημόσιες δαπάνες που γίνονταν χάρη στα δάνεια, με γενικευμένη φοροδιαφυγή, με μια οικονομία που θύμιζε πρώην σοβιετική χώρα (με έναν μη ανταγωνιστικό δημόσιο τομέα και τεράστιο σε σχέση με το μέγεθος της χώρας) κ.λπ.
Αλλά πώς να πεις «όχι» στη χώρα του Πλάτωνα;
Το 2004 ήρθε το πρώτο πρόβλημα: η κυβέρνηση αναγνώρισε ότι το έλλειμμα είχε κοπεί στα δύο από το 2000, που σημαίνει ότι η Ελλάδα είχε πει ψέματα για να μπει στο ευρώ. Αν η Ευρωζώνη είχε αντιδράσει εκείνη την εποχή, η καταστροφή ίσως να είχε αποφευχθεί. Αλλά, όπως έγινε και το 2000, η Ευρωζώνη προτίμησε να κλείσει τα μάτια. Ως το 2009, όταν εκ νέου η Αθήνα ομολογεί ότι το έλλειμμα δεν είναι 6% αλλά πάνω από 15%, πράγμα που σημαίνει ότι μια χώρα 11 εκατομμυρίων κατοίκων ξόδευε 36,3 δισ. ευρώ πάνω από αυτά που παρήγαγε.
Οι αγορές, οι οποίες βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή σε πλήρη οικονομική και παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, πανικοβλήθηκαν και το κόστος του ελληνικού χρέους αυξήθηκε κατακόρυφα. «Για να αποφύγουν μια βίαιη πτώχευση, όπως έγινε στην Αργεντινή ή στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι δάνεισαν χρήματα στην Ελλάδα, με τον όρο να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες της ώστε να αντιστοιχούν στον πραγματικό τρόπο ζωής της και επιπλέον να υλοποιήσει δομικές μεταρρυθμίσεις ώστε η οικονομία της να γίνει λειτουργική», εξηγούν παράγοντες της Κομισιόν.
Στόχος τότε ήταν να αποφευχθεί η μετάδοση της ελληνικής κρίσης στις τράπεζες της Ευρωζώνης, ειδικά στις γαλλικές και τις γερμανικές, οι οποίες διακρατούσαν πολύ ελληνικό χρέος: αν τα κράτη είχαν αφήσει την Ελλάδα να βυθιστεί, τότε θα χρειάζονταν αυτά βοήθεια και κάτι τέτοιο θα είχε κοστίσει ακριβά στους Ευρωπαίους φορολογούμενους.
Αλλά η Ευρωζώνη και το ΔΝΤ έχασαν πολύ χρόνο ώσπου να καταλάβουν πόσο μεγάλο ήταν το πρόβλημα της Ελλάδας: οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι στοχευμένες και δεν υλοποιούνται, γίνονται βίαιες περικοπές στον προϋπολογισμό του κράτους (η Ελλάδα θα χρειστεί να κάνει την τέταρτη μεταρρύθμιση σε 7 χρόνια), οι υφεσιακές συνέπειες των ζητούμενων μεταρρυθμίσεων υποβαθμίζονται. Αποτέλεσμα; Η Ελλάδα έχασε 27% του ΑΕΠ της από το 2010, αλλά η μηχανή δεν πήρε μπρος.
Η σύγκριση με την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ισπανία είναι τρομερή: όλοι βγήκαν από τα μνημόνια μέσα σε τρία χρόνια, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται ήδη στο τέταρτο Μνημόνιο. Οι Βρυξέλλες προσπαθούν να φανούν αισιόδοξες και εκτιμούν ότι η οικονομία της Ελλάδας έχει μπει πλέον σε τάξη και ότι θα μπορούσε να γνωρίσει μια υψηλή ανάπτυξη, πράγμα που διαβλέπει η Κομισιόν για το 2017 και το 2018. «Αλλά οι εξωτερικοί και εσωτερικοί άγνωστοι παράγοντες είναι πολλοί και τα προγνωστικά δεν ήταν ποτέ ασφαλή γι' αυτή τη χώρα», αναφέρει υψηλά ιστάμενος αξιωματούχος.
Οι εταίροι της Ελλάδας κάνουν τον σταυρό τους μήπως η Ελλάδα μπορέσει να βγει στις αγορές τον Ιούλιο του 2018, πράγμα που δεν κατόρθωσε να κάνει τον Ιανουάριο του 2015, όταν κέρδισε τις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ που ήθελε «να σπάσει τα γυαλικά». Αλλά ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι κατορθώνει να χρηματοδοτηθεί φυσιολογικά, η Ελλάδα δεν θα έχει βγει από το τούνελ, εξαιτίας του δημόσιου χρέους της: βρίσκεται στο 180% του ΑΕΠ, τα 3/4 του χρέους διακρατώνται από την Ευρωζώνη (μέσω διμερών δανείων των κρατών και του ESM) και από το ΔΝΤ.
Οι Ευρωπαίοι τής έχουν δανείσει 320 δισ. ευρώ. Παρότι η πληρωμή των τόκων ξεκινάει το 2023 και τα δάνεια της Ευρωζώνης έχουν διάρκεια 30 ετών (δηλαδή ως το 2042-48), αυτό υποχρεώνει την Ελλάδα να έχει ένα δυσβάστακτο πλεόνασμα, μακροπρόθεσμο, για να μπορεί να αποπληρώνει. Η σκληρή λιτότητα που βιώνει η Ελλάδα, προς το παρόν χωρίς κανένα όφελος, τροφοδοτεί ταυτόχρονα και τον ευρωσκεπτικισμό στην ΕΕ. Η Κομισιόν το γνωρίζει αυτό. Ο Πιερ Μοσκοβισί, ο επίτροπος Οικονομικών, σε επίσκεψή του στην Αθήνα στις 15 Φεβρουαρίου ζήτησε από την Ευρωζώνη να επιτρέψει «στον ελληνικό λαό να δει φως στην άκρη του τούνελ». Αλλά πώς;
Μια λύση θα ήταν να αναθεωρηθεί το χρέος, ώστε να μειωθεί το πρωτογενές πλεόνασμα που απαιτείται από τους Ελληνες και να δοθεί αέρας στο κράτος. Αυτό σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά κράτη θα χάσουν χρήματα, όπως συνέβη στις τράπεζες και στα ασφαλιστικά ταμεία το 2011-2012, όταν κουρεύτηκε χρέος 115 δισ. ευρώ… Θα μπορούσαν να το κάνουν. Εξάλλου, οι ευρωπαϊκές χώρες είναι αυτές που δέχτηκαν την Ελλάδα στο ευρώ το 2001, ενώ ήξεραν ότι δεν ήταν έτοιμη για κάτι τέτοιο και έκλεισαν τα μάτια στις ψευτιές, ειδικά το 2004, όταν η ελληνική κυβέρνηση αναγνώρισε ότι παραποίησε τα στοιχεία μεταξύ 2001 και 2004… Μήπως και ο Φρανσουά Ολάντ δεν έχει δηλώσει στις 12 Δεκεμβρίου 2016 ότι είναι υπέρ «μιας ελάφρυνσης του χρέους»;
Αλλά ελάφρυνση δεν σημαίνει κούρεμα: σημαίνει να παραταθεί ακόμη περισσότερο ο χρόνος αποπληρωμής. «Αυτό θα κοστίσει ακριβά: για παράδειγμα, η Γαλλία θα χάσει 22 % των δανείων του ESΜ», υπογραμμίζουν πηγές των Βρυξελλών. «Στην πραγματικότητα, κανείς δεν θέλει να αναθεωρήσει το ελληνικό χρέος, αλλά όλοι αφήνουν τη Γερμανία να παίζει τον κακό μπάτσο», προσθέτει η ίδια πηγή.
Αλλά οι λαϊκιστές βγαίνουν κερδισμένοι από αυτή την τακτική: «Αλλοι λένε ότι η Ευρωζώνη είναι απάνθρωπη, άλλοι ότι οι Γάλλοι και οι Γερμανοί πολίτες πληρώνουν για τους Ελληνες», στενάζει ένας αξιωματούχος της Κομισιόν. Στη Γερμανία, ειδικότερα, το θέμα είναι εκρηκτικό παραμονές των εκλογών του Σεπτεμβρίου. «Ακόμη και ο Μάρτιν Σουλτς, ο σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος καγκελάριος, δεν προτείνει αναθεώρηση του χρέους γιατί ξέρει ότι η εκλογική βάση του δεν θα συμφωνούσε», δηλώνει άνθρωπος από το περιβάλλον του Σόιμπλε. Γι' αυτό και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι τόσο σκληρός και δηλώνει ότι μια αναθεώρηση του χρέους θα υποχρέωνε την Ελλάδα να βγει από την Ενωση, επειδή «καμιά χώρα-μέλος της Ενωσης δεν μπορεί να ευθύνεται για τα χρέη άλλων χωρών».
Και άλλωστε, υπογραμμίζει το Βερολίνο, τι μας εγγυάται ότι η Ελλάδα δεν θα ξαναρχίσει να χρεώνεται αν της σβήσουμε το χρέος της; Και γιατί οι άλλες χώρες δεν μας ζητούν το ίδιο;
Με άλλα λόγια, η Ευρωζώνη ό,τι και να κάνει παίρνει πολιτικό ρίσκο και οι δημαγωγοί κερδίζουν σε κάθε περίπτωση.