Μια εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, το μυθιστόρημα του Τζορτζ Οργουελ «1984» έγινε πάλι μπεστ σέλερ στο Amazon.com.
Οι επαγγελματίες της λογοτεχνίας χάρηκαν: οι αναγνώστες προσέτρεξαν σε ένα μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το 1949 για να αποκρυπτογραφήσουν τη σύγχρονη εποχή.
Ο Οργουελ τοποθετεί τη δράση της ιστορίας του στην Ωκεανία, μια από τις υπερδυνάμεις που ανταγωνίζονται για την κυριαρχία του κόσμου το 1984. Απέναντι στην πυρηνική απειλή, τα μπλοκ βρίσκονται σε διαρκή πόλεμο, αναμφίβολα γιατί η πολεμική αναταραχή εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους.
Στην Ωκεανία, οι πολίτες υποφέρουν. Είναι ένα αστυνομοκρατούμενο κράτος, με ελικόπτερα που επιβλέπουν συνεχώς τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Ο Οργουελ επιμένει πολύ στον ρόλο της Αστυνομίας της Σκέψης (Thinkpol), η οποία επιβλέπει τους «προλετάριους», δηλαδή το 85% του πληθυσμού. Η Αστυνομία Σκέψης δρα στο σκοτάδι και ενθαρρύνει σχεδόν τα «εγκλήματα σκέψης» τα οποία της επιτρέπουν να ξεφορτώνεται τους ενόχους γι'αυτά.
Η ελίτ, την οποία συμβολίζει το πρόσωπο του Big Brother, χρησιμοποιεί ένα τεχνολογικό μέσο για να διορθώσει τα εγκλήματα σκέψης: την τηλεοπτική οθόνη. Αυτές οι «μεταλλικές πλάκες» μεταδίδουν τρομακτικά βίντεο των εχθρικών στρατών και μεταφέρουν την σοφία του Big Brother. Αλλά η οθόνη μπορεί και να μας παρακολουθεί. Κατά τη διάρκεια της πρωινής υποχρεωτικής γυμναστικής, η οθόνη δείχνει έναν νεαρό καθηγητή γυμναστικής που κάνει το μάθημα, αλλά μπορεί επίσης να ελέγξει αν κρατάτε το ρυθμό. Οι οθόνες, τα ηχητικά και τα μικρόφωνα είναι πανταχού παρόντα, σε κάθε δωμάτιο, σε κάθε σπίτι.
Η ιστορία βασίζεται πάνω στον Γουίνστον Σμιθ και την Τζούλια, οι οποίοι προσπαθούν να αντισταθούν στον έλεγχο που έχει η κυβέρνηση πάνω στην αλήθεια. Προσπαθούν να ανακαλύψουν την «μη επίσημη» αλήθεια για το παρελθόν της Ωκεανίας και να συγκεντρώσουν μη επίσημες πληροφορίες τις οποίες καταχωρούν σε ένα ημερολόγιο. Ο Γουίνστον εργάζεται στο Υπουργείο Αλήθειας, ένα τεράστιο κτίριο στο οποίο είναι γραμμένο με κεφαλαία γράμματα «Η άγνοια είναι η δύναμη». Η δουλειά του είναι να σβήνει τα δεδομένα που ενοχλούν πολιτικά από τα δημόσια έγγραφα. Ενα μέλος του κόμματος πέφτει σε δυσμένεια; Ποτέ δεν υπήρξε, σβήνεται. Ο Big Brother έδωσε μια υπόσχεση την οποία δεν μπόρεσε να κρατήσει; Δεν συνέβη ποτέ.
Επειδή η δουλειά του συνίσταται να βυθίζεται σε παλιές εφημερίδες και αρχεία για να ανακαλύψει γεγονότα, ο Γουίνστον είναι οπαδός της «διπλής σκέψης». Σύμφωνα με τον Γουίνστον, η διπλή σκέψη συνίσταται στο «συνειδητά και εντελώς καλοθέλητα να λέει κάποιος ψέμματα με τρόπο ώστε να διαμορφώνει συνειδητά το ασυνείδητο».
Το αφήγημα του Οργουελ εμπνέεται από τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας πιστεύει ότι θα εξελιχθεί ο Ψυχρός Πόλεμος (έκφραση την οποία επινόησε το 1945). Εγραψε το έργο «1984» λίγα χρόνια αφότου παρατήρησε τον Ρούσβελτ, τον Τσόρτσιλ και τον Στάλιν να μοιράζονται τον κόσμο στις Διασκέψεις της Τεχεράνης και της Γιάλτας. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά οραματικό σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της Σοβιετικής Ενωσης, της ανατολικής Γερμανίας και της μαοϊκής Κίνας.
Ο Οργουελ είναι σοσιαλιστής και το βιβλίο «1984» εκφράζει τους φόβους του ότι ο δημοκρατικός σοσιαλισμός, στον οποίο πιστεύει, μπορεί να υποκατασταθεί από τον αυταρχικό σταλινισμό. Το βιβλίο γράφηκε με βάση τις οξυδερκείς παρατηρήσεις του αλλά εμπνεύστηκε και από το γεγονός ότι οι σταλινικοί προσπάθησαν να τον εξουδετερώσουν.
Οταν το 1936 το φασιστικό κόμμα απειλεί την δημοκρατικά εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ισπανίας, ο Οργουελ και άλλοι σοσιαλιστές, όπως ο Ερνεστ Χεμινγουέη, πήγαν εθελοντές για να πολεμήσουν. Οταν η εξέγερση γυρίζει σε τραγωδία, ο Οργουελ και η γυναίκα του μετακινούνται κρυφά στη Γαλλία, το 1937.
Βρισκόμενος στο Λονδίνο κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Οργουελ είδε με τα μάτια του πώς μια φιλελεύθερη δημοκρατία και πολίτες που πολέμησαν για την ελευθερία μπορούν να δημιουργήσουν μια κοινωνία στα πρότυπα του Big Brother. Δούλεψε στο BBC και έργο του ήταν να δημιουργεί προπαγάνδα που απευθυνόταν στους Ινδούς. Παρότι η παραγωγή του δεν ήταν ακριβώς προϊόν «διπλής σκέψης», ωστόσο χρησίμευε καθαρά για πολιτικούς λόγους. Ο Οργουελ προσπαθούσε στην πραγματικότητα να πείσει τους Ινδούς ότι κατά την διάρκεια του πολέμου οι γιοί τους και τα αγαθά τους έπρεπε να τεθούν στην υπηρεσία του κοινού καλού. Αφού έγραψε κάμποσα πράγματα που θεωρούσε προφανώς λανθασμένα, παραιτήθηκε, μετά από δύο χρόνια υπηρεσίας, αηδιασμένος από τον ίδιο του τον εαυτό.
Η Ωκεανία ήταν λοιπόν το προϊόν ενός ιδιαίτερου συγγραφέα σε μια ιδιαίτερη στιγμή της ιστορίας, των αρχών του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα ο κόσμος, με τα «εναλλακτικά γεγονότα», όπως τα αποκάλεσε η σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ, είναι εντελώς διαφορετικός από τον κόσμο που περιγράφεται στο «1984». Ο Οργουελ στο μυθιστόρημά του περιγράφει ένα σύστημα Ενός κόμματος στο οποίο μερικοί ολιγάρχες ελέγχουν όλες τις πληροφορίες. Ετσι ο αρχηγός διατηρεί την εξουσία.
Ποιά είναι η σχέση με τις σημερινές ΗΠΑ και γιατί οι Αμερικανοί ξαναδιαβάζουν το βιβλίο του;
Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην Ωκεανία, στις σημερινές ΗΠΑ, η πρόσβαση στην πληροφορία είναι ελεύθερη σε όλους όσοι έχουν ίντερνετ, δηλαδή στο 84% των Αμερικανών. Και ενώ οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να θεωρηθούν ολιγαρχία, η εξουσία είναι μοιρασμένη ανάμεσα στο εκλογικό σώμα, το Σύνταγμα, τα δικαστήρια, την γραφειοκρατία και τα οικονομικά συμφέροντα. Με άλλα λόγια, αντίθετα με ό,τι συνέβαινε στην Ωκεανία, η πληροφόρηση όπως και η εξουσία είναι μοιρασμένα στην Αμερική του 2017.
Δεν βρισκόμαστε, με άλλα λόγια, σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να αποκρυπτογραφήσουν τα χοντρά ψέμματα του Big Brother, Αλλά, περισσότερο σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να αποδεχθούν τα «εναλλακτικά γεγονότα».
Ορισμένοι ερευνητές ανακάλυψαν πως όταν ορισμένα άτομα έχουν πεισθεί ότι το όραμα που έχουν για τον κόσμο είναι σωστό -π.χ. αν πιστεύουν ότι οι ειδικοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης- όλες οι πληροφορίες που έρχονται να αποσταθεροποιήσουν τις απόψεις τους, τις ενισχύουν. Με άλλα λόγια, έχοντας αποφασίσει πως αυτό που πιστεύουν είναι πιο αληθινό από τα γεγονότα όπως τους τα εξηγούν οι ειδικοί και οι δημοσιογράφοι, αυτά τα άτομα το μόνο που κάνουν είναι να αναζητούν επιβεβαίωση για τη δική τους άποψη, μέσω εναλλακτικών γεγονότων, τα οποία μάλιστα αναμεταδίδουν μέσω Facebook.
Στην Ωκεανία του Οργουελ υπήρχε μόνο η επίσημη εκδοχή των γεγονότων. Στην Αμερική του 2017, η μάλλον στην ομάδα που επέλεξε ο Τραμπ για να κυβερνήσει τις ΗΠΑ, όσο περισσότερο επίσημα είναι τα γεγονότα τόσο περισσότερο μπορούν να αμφιβητηθούν. Για τον Γουίνστον του Οργουελ «ελευθερία είναι να μπορείς να πεις ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα». Για την εξουσία Τραμπ, η ελευθερία συνίσταται να μπορείς να πεις ότι δύο και δύο κάνουν πέντε.