Ακόμη και η Σουηδία, το παγκόσμιο σημείο αναφοράς για την κοινωνική ισότητα, μια χώρα παραδοσιακά προοδευτική και φιλόξενη για τους μετανάστες, δεν αποκλείεται να παρασυρθεί από το κύμα λαϊκισμού που σαρώνει τον δυτικό κόσμο.
Αυτό τουλάχιστον οραματίζεται ο Τζίμι Ακεσον, ο ηγέτης των Σουηδών Δημοκρατών, ενός εθνικιστικού, αντιμεταναστευτικού κόμματος, τα στελέχη του οποίου αποκαλούνται σκωπτικά «οι νεοναζί με τις γραβάτες», λόγω της ανοιχτά ρατσιστικής ιδεολογίας πολλών στελεχών τους. Κάποιες δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι οι Σουηδοί Δημοκράτες μπορεί να αναδειχθούν σε πρώτη δύναμη μετά τις εκλογές του 2018. Και ο Ακεσον ποντάρει στα ίδια εκείνα αισθήματα που έδωσαν στον Ντόναλντ Τραμπ την απρόσμενη νίκη στις ΗΠΑ και οδήγησαν το Ηνωμένο Βασίλειο στο Brexit.
«Το κίνημα αυτό θα έρθει κι εδώ», λέει ο 37χρονος Ακεσον. «To χάσμα ανάμεσα στην ελίτ και τον λαό έχει μεγαλώσει και συνεχίζει να διευρύνεται. Αργά ή γρήγορα ο κόσμος θα αντιδράσει». Οι λαϊκιστές προελαύνουν στη Δύση υπό διάφορες μεταμφιέσεις με όχημα την αντιμεταναστευτική ρητορεία, τις εκκλήσεις τους για οικονομική ισότητα και επιστροφή στον εμπορικό προστατευτισμό μετά από χρόνια αυστηρής λιτότητας. Ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Στέφαν Λόφβεν, πρώην επικεφαλής συνδικάτου, και άλλα επιφανή στελέχη των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών προειδοποίησαν την περασμένη εβδομάδα την Ε.Ε. για τον κίνδυνο κατάρρευσης αν δεν γίνει αναδιανομή του πλούτου και αν δεν υπάρξει καλύτερη προστασία των εργαζομένων από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης.
O Tζίμι Άκεσον, επικεφαλής των Σουηδών Δημοκρατών, που αποκαλούνται σκωπτικά «οι νεοναζί με τις γραβάτες»
«Αυτή είναι μια εσφαλμένη ανάλυση», επιμένει ο Άκεσον, που εξελέγη για πρώτη φορά σε δημόσιο αξίωμα σε ηλικία 19 ετών, ανέλαβε από το 2005 τα ηνία του κόμματός του και το οδήγησε πέντε χρόνια αργότερα στη βουλή. Κάποιες δημοσκοπήσεις το τελευταίο δίμηνο προβλέπουν τώρα ότι οι Σουηδοί Δημοκράτες μπορεί να πιάσουν και πάνω απ' το 20%, διπλασιάζοντας τα ποσοστά τους σε σχέση με τις εκλογές του 2014. «Είναι μια κλασική άποψη των σοσιαλιστών, ότι αν βελτιωθούν οι συνθήκες για την εργατική τάξη, θα πάψει να διαμαρτύρεται και θα μπορούμε να την ελέγχουμε», είπε. «Κάτι σαν ΕΣΣΔ αλλά στη σουηδική του εκδοχή».
Η σκανδιναβική χώρα των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων σύμφωνα με τους περισσότερους υπολογισμούς έχει επωφεληθεί απ' την παγκοσμιοποίηση. Το περίφημο μοντέλο της της συλλογικής διαπραγμάτευσης και της γενναιόδωρης κοινωνικής πρόνοιας συνέβαλε σε αυξήσεις των μισθών και για τους εργαζομένους τις περασμένες δεκαετίες, την ώρα που οι μισθοί στις ΗΠΑ κατρακύλησαν για το φτωχότερο 90% του πληθυσμού. Ο Άκεσον λέει ότι η άνοδος του κινήματος στη Σουηδία δείχνει ότι το θέμα δεν είναι η οικονομική ευμάρεια, αλλά η πολιτισμική ταυτότητα και το χάσμα μεταξύ των ψηφοφόρων της επαρχίας και εκείνων στα αστικά κέντρα. «Δεν πρόκειται τόσο για τα χρήματα», λέει ο Άκεσον, που μεγάλωσε στο Σόλβεσμποργκ, μια κωμόπολη 17.000 κατοίκων στη νότια Σουηδία.«Είναι θέμα αρχών. Για το πώς θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε τη συνοχή της κοινωνίας.»
Ο Ακεσον ζει κι αναπνέει για την ώρα που οι νέες πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες αναδύονται στην Ευρώπη, θα προκαλέσουν ένα φαινόμενο ντόμινο, που θα διαλύσει την Ε.Ε. «Κι όλες οι προσπάθειες να εκφοβίσουν τον κόσμο με τις επιπτώσεις που θα έχει μια τέτοια εξέλιξη στην παγκόσμια οικονομία και τις αγορές δεν θα καταφέρουν να το αποτρέψουν», λέει.
«Πρόκειται για μια τακτική εκφοβισμού. Όταν ήταν να μπούμε στη βουλή το 2010, τα ίδια έλεγαν, ότι θα ανέβουν τα επιτόκια δανεισμού κι ότι θα επακολουθήσει χάος στα χρηματιστήρια. Δεν έγινε όμως αυτό».
Η αλήθεια είναι ότι οι αγορές χώνεψαν γρήγορα τη νίκη του Τραμπ στις ΗΠΑ, όπως κατάφεραν να συνέλθουν και μετά την ψήφο των Βρετανών υπέρ του Brexit. «Το αριστερό και νεοφιλελεύθερο κατεστημένο των ανοικτών συνόρων, της ελεύθερης μετανάστευσης, της κατάργησης των εθνικών κρατών κι όλα αυτά – ποτέ δεν βρήκε πραγματική λαϊκή υποστήριξη, αλλά κατάφεραν να κυριαρχούν επί δεκαετίες στο δυτικό κόσμο», υποστηρίζει.
Αν και συμμερίζεται τις απόψεις του Τραμπ στο μεταναστευτικό ο Άκεσον δεν συμφωνεί στο θέμα του εμπορίου. «Αν συμφέρουν τα ανοικτά σύνορα το κεφάλαιο, εγώ δεν έχω πρόβλημα μ' αυτό», λέει. «Πιστεύω στο ελεύθερο εμπόριοι – θεωρώ ότι είναι σπουδαίο. Το πρόβλημα είναι η ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων, που έφερε στα όριά του το σύστημα κοινωνικών παροχών στη Σουηδία».
Στιγμιότυπο από διαδήλωση κατά των μεταναστών του ακροδεξικού κινήματος Pegida στο Μάλμοε τον Φεβρουάριο του 2015
Ο Άκεσον επιρρίπτει στη γενναιόδωρη μεταναστευτική πολιτική της Σουηδίας την ευθύνη για πολλά απ' τα οικονομικά – κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η πατρίδα του. Οι μετανάστες και οι άμεσοι απόγονοί τους αποτελούν πλέον σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού – από ένα τέταρτο που ήταν πριν από δέκα χρόνια. Η κυβέρνηση συνασπισμού υπό τους Σοσιαλδημοκράτες υιοθέτησε πλέον αυστηρότερους κανόνες μετά την άφιξη 250.000 προσφύγων την τελευταία τριετία, ένα κύμα που έφερε στα όριά τους πολλές κρατικές υπηρεσίες.
Το κράτος πασχίζει να βρει δουλειές στους μετανάστες. Σε αντίθεση με τους ντόπιους η ανεργία αυξάνεται συνεχώς την τελευταία δεκαετία στις τάξεις των μεταναστών και τώρα έχει φθάσει το 15%.
Οι Σουηδοί Δημοκράτες στήριξαν εν γένει τον προϋπολογισμό του συντηρητικού πρώην κυβερνώντος Κόμματος των Μετριοπαθών. Αλλά το εθνικιστικό κόμμα τάσσεται υπέρ αυξήσεων στις συντάξεις, στις κοινωνικές δαπάνες, στα κονδύλια για τα σώματα ασφαλείας, αλλά χωρίς να αυξηθούν οι φόροι.
Η ενίσχυση των λαϊκιστών στη Σουηδία έχει προκαλέσει ανησυχία στην καθεστηκυία τάξη. Ο Καρλ Μπιλντ, ο πρώην πρωθυπουργός που χρημάτισε υπουργός Εξωτερικών στην αποπεμφθείσα προ διετίας κυβέρνηση, υποστήριξε τον περασμένο μήνα σ' ένα άρθρο του στη Washinton Post ότι η νίκη του Τραμπ μπορεί να σημάνει «το τέλος της Δύσης, όπως την γνωρίζουμε».
Άλλο που δεν θέλει ο Άκεσον κι οι ομοϊδεάτες του. «Είναι το τέλος του κόσμου του Καρλ Μπιλντ», λέει. «Αυτός είναι ένας απ' τους ένθερμους οπαδούς της παγκοσμιοποίησης στη Σουηδία κι ένας απ' τους μεγαλύτερους αρνητές του έθνους-κράτους και της εθνικής ταυτότητας. Όταν αυτός λυπάται, εγώ χαίρομαι...»