Ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Μασσαβέτας ταξιδεύει στη Μικρά Ασία, από τις ακτές της Προποντίδας μέχρι τα παράλια του Αιγαίου, σε μέρη που σημάδεψαν τη μνήμη και την ιστορία μας.
Μια γοητευτική περιπλάνηση στη μνήμη ξεχωριστών πολιτισμών και εποχών, μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων που συνάντησε εκεί.
«Εδώ η ιστορία μοιάζει με δυσανάγνωστο παλίμψηστο, όπου ο κάθε κατακτητής προσπάθησε να θάψει τη μνήμη των προκατόχων του επιβάλλοντας τη δική του αφήγηση» σημειώνει ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας και επιχειρεί, μέσα από ένα πολυσέλιδο οδοιπορικό στο χώρο και στο χρόνο, να το αποκρυπτογραφήσει.
Δεν είναι εύκολο για έναν Έλληνα να μιλήσει για τα παράλια της Μικράς Ασίας, να καταγράψει τις ιστορίες και τις μνήμες, ακόμη κι αν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή και εκείνη δεν αποτελεί πια παρά ένα ακόμη κεφάλαιο στην πολύπαθη ιστορία της μικρής μας πατρίδας. «Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που το στοίχειωνε η μνήμη της Μικράς Ασίας. Μια βαριά σκιά, πανταχού παρούσα, για την οποία κανείς δεν ήθελε να μιλήσει πολύ [...] Η Μικρά Ασία ήταν το πιο στενάχωρο κομμάτι της οικογενειακής μας ιστορίας, των σχολικών αναγνωσμάτων, της συλλογικής μνήμης τριγύρω, της ιστορίας όπως την είχα μάθει και όπως με άγγιζε. Η Μικρά Ασία είχε τόσο πολύ ταυτισθεί στο μυαλό μου με την υπέρτατη τραγωδία, ώστε να μοιάζει με κάτι σχεδόν καταραμένο» εξομολογείται ο συγγραφέας.
Λίγα χρόνια μετά την εγκατάστασή του στην Πόλη, ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας ξεκινάει τα μικρά ταξίδια στην «απαγορευμένη χώρα». Η πρώτη του εντύπωση είναι αρνητική: «Οι πρώτες εικόνες της –πανοράματα της τσιμεντένιας αθλιότητας του Κουσάντασι και του Μάρμαρις από ένα κρουαζιερόπλοιο, μες στην αποπνικτική υγρασία ενός ανυπόφορου ζεστού Αυγούστου– απομυθοποίησαν τα πάντα. Η τερατική ασχήμια που απλωνόταν μπροστά μου δεν ήταν η χώρα της νοσταλγίας της γιαγιάς μου και τόσων άλλων. Είτε είχε αλλάξει τόσο ώστε να γίνει αγνώριστη, είτε η νοσταλγία είχε χρυσώσει υπερβολικά τις μνήμες των προσφύγων».
Το ένα ταξίδι έφερε το άλλο και σιγά σιγά ο συγγραφέας κατάφερε να γνωρίσει τους θησαυρούς και τις ιστορίες που έκρυβε αυτή «η απέραντη χώρα της μνήμης», όπως πολύ χαρακτηριστικά την ονομάζει. Το οδοιπορικό ξεκινάει από την περιοχή της Βιθυνίας και της Μυσίας και συνεχίζει στην Αιολίδα, στο Αϊβαλί του Φώτη Κόντογλου και στα ερείπια της αρχαίας Περγάμου. Στη συνέχεια, ο ταξιδιώτης κατεβαίνει στην πολύπαθη Σμύρνη, μια πόλη που ιδρύουν οι Αιολείς τον 11 ο π.Χ. αιώνα, διασχίζει τη Ιωνία και φτάνει στις όχθες της λίμνης Μπάφα και στα ερειπωμένα μοναστήρια του όρους Λάμου. Σε κάθε μεγάλο ταξίδι και ένας συνοδοιπόρος, ένας φίλος που έχει κάποια σχέση με τον τόπο, τον γνωρίζει καλά και είναι διατεθειμένος να μοιραστεί τις γνώσεις και τις αναμνήσεις του με τον αφηγητή. Και με τον αναγνώστη.
Το «Μικρά Ασία: Παλίμψηστο της μνήμης» είναι ένα πολυσέλιδο και γενναιόδωρο βιβλίο γεμάτο αφηγήσεις παλαιών περιηγητών, ιστορικά γεγονότα, προσωπικές μαρτυρίες και μοναδικές συναντήσεις με ανθρώπους που έζησαν σε αυτό το πολύπαθο κομμάτι γης και θέλησαν να διατηρήσουν ζωντανή τη μνήμη. Ο Μασσαβέτας καταγράφει τα πάντα με λεπτομέρειες. Η αφήγηση είναι πολύ ζωντανή, ο λόγος του ρέει, ο αναγνώστης νιώθει ότι περπατάει εκεί δίπλα του, βλέπει τα τοπία, συναντάει τους ανθρώπους, ακούει τις συνομιλίες τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μαρτυρίες των τελευταίων Λεβαντίνων της Σμύρνης και οι τελευταίες ηλικιωμένες φωνές της σμυρναίικης διαλέκτου. Τα αναρίθμητα ιστορικά στοιχεία από τις πηγές, οι μνήμες των ντόπιων και των συνοδοιπόρων, οι μικρές και μεγάλες ιστορίες από το παρελθόν και το παρόν, οι χάρτες, οι παλιές εικόνες και οι σημερινές φωτογραφίες, οι σκέψεις και τα συναισθήματα, όλα μαζί δένουν αρμονικά σε μια μοναδική σύνθεση που αποκαλύπτει τις δεκάδες αποχρώσεις αυτού του μαγευτικού παλίμψηστου. Ένα πολύ όμορφο βιβλίο.
Η ιδιαίτερα φροντισμένη έκδοση περιλαμβάνει αναρίθμητες φωτογραφίες, επιλεγμένη βιβλιογραφία κι ένα πολύ χρήσιμο ευρετήριο. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας θα βρίσκεται στο Free Thinking Zone για να συνομιλήσει με τους αναγνώστες για τη Μικρά Ασία, τα ταξίδια και τις εμπειρίες του. Την Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2016, στις 18:30.
INFO
Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2016, ώρα 18:30
Free Thinking Zone (Σκουφά 64, Αθήνα)
Είσοδος ελεύθερη