Στην Ελλάδα, 8 στους 10 δεν πληρώνουν εισιτήριο στα μέσα μαζικής μεταφοράς- σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία- ενώ πολλοί καταφεύγουν σε απίστευτα κόλπα για να το αποφύγουν. Τι συμβαίνει όμως σε μια πόλη όταν οι μετακινήσεις είναι δωρεάν;
Το Ταλίν μπορεί να δώσει την απάντηση σε αυτό. Από τις αρχές του 2013, η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς γίνεται δωρεάν στην πρωτεύουσα της Εσθονίας. Τότε, ο δήμαρχος της πόλης, Εντγκαρ Σάβισααρ, έκανε δημοψήφισμα για το θέμα, με τους επικριτές του να σχολιάζουν ότι πρόκειται για ένα πολιτικό κόλπο το οποίο δεν μπορεί να αντέξει το Ταλίν.
Τρία χρόνια αργότερα, γράφει ο Guardian, ο Σάβισααρ δεν είναι πλέον δήμαρχος- μετά από καταγγελίες για διαφθορά- αλλά ο δήμος εξακολουθεί να εφαρμόζει το πρόγραμμα και μάλιστα ισχυρίζεται ότι αντί να του κοστίζει, του αποφέρει και 20 εκατ. ευρώ κέρδος κάθε χρόνο.
Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι για να χρησιμοποιήσει κάποιος δωρεάν τα λεωφορεία, τα τραμ, τα τρόλεϊ και τα τρένα στο Ταλίν, θα πρέπει να έχει δηλωθεί ως κάτοικος της πόλης. Αυτό, με τη σειρά του σημαίνει ότι ο δήμος θα παίρνει μερίδιο 1.000 ευρώ από τον φόρο εισοδήματος κάθε χρόνο. Στη συνέχεια, μία μία «πράσινη κάρτα» των μόλις 2 ευρώ, οι κάτοικοι της πόλης μπορούν να μετακινούνται δωρεάν.
Από τη στιγμή που τέθηκε σε εφαρμογή αυτό το πρόγραμμα, 25.000 επιπλέον άνθρωποι δηλώθηκαν ως κάτοικοι του Ταλίν, που έως τότε είχε πληθυσμό 416.000 άτομα. Αλλωστε, ο εκπρόσωπος του προγράμματος παραδέχθηκε στη βρετανική εφημερίδα ότι η ενίσχυση του πληθυσμού ήταν ένας από τους λόγους που αποφάσισαν να το θέσουν σε εφαρμογή, πέρα από τη διευκόλυνση των κατοίκων που δεν πληρώνουν πλέον για τα ΜΜΜ αλλά και την αποσυμφόρηση των δρόμων.
Πριν προχωρήσουν στην υλοποίηση, μελέτησαν άλλες πόλεις για να μάθουν. Η πόλη Χάσελτ στο Βέλγιο είχε δωρεάν μετακινήσεις για 16 χρόνια, όμως αναγκάστηκε να επαναφέρει τα εισιτήρια γιατί το πλάνο ήταν πλέον μη βιώσιμο οικονομικά. Δωρεάν ήταν τα ΜΜΜ και για την πόλη Ομπόν, στη Γαλλία, αλλά όχι στην έκταση που ήθελε το Ταλίν. Τρία χρόνια αργότερα, άλλες πόλεις έρχονται σε επαφή με την εσθονική πρωτεύουσα, με στόχο να εφαρμόσουν κάτι ανάλογο, από την κινεζική Τσενγκντού, που έχει 14 εκατ. κατοίκους και τρομακτικό πρόβλημα κίνησης στους δρόμους, μέχρι το Βουκουρέστι.
Από την άλλη όμως, σύμφωνα με τον δρ. Οντεν Κατς του Delft University of Technology, ο οποίος μελέτησε το πρόγραμμα του Ταλίν για ένα χρόνο, μπορεί να αυξήθηκαν κατά 8% εκείνοι που χρησιμοποιούσαν τα ΜΜΜ στην εσθονική πρωτεύουσα, από τη στιγμή που έγιναν δωρεάν οι μετακινήσεις, αλλά η μέση διάρκεια της μετακίνησης με το αυτοκίνητο αυξήθηκε κατά 31%. Κάτι που σημαίνει ότι στους δρόμους βγήκαν περισσότερα και όχι λιγότερα αυτοκίνητα.
Παράλληλα, ο δρ. Κατς ανέφερε ότι βρήκε «ασαφής αποδείξεις» για το αν το πλάνο αυτό βελτίωσε την προσβασιμότητα στα ΜΜΜ για όσους έχουν χαμηλό εισόδημα ή είναι άνεργοι, όπως και καμία απόδειξη ότι αυξήθηκαν οι εργασιακές ευκαιρίες χάρη σε αυτό το σχέδιο. Επιπλέον, προειδοποιεί ότι οι δωρεάν μετακινήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε λιγότερες επενδύσεις σε αυτές τις υπηρεσίες.
Επίσης, το Ταλίν δεν μπορεί να βασίζεται πάντα στην αύξηση των εσόδων από τους φόρους, προσελκύοντας εσαεί νέους κατοίκους. Πριν εφαρμοστεί το σχέδιο, 6.000 νέοι κάτοικοι δηλώνονταν κάθε έτος. Και παρότι οι αριθμοί εκτοξεύθηκαν σε έως και 10.000 νέες εγγραφές, μέχρι τώρα φέτος έχουν γίνει μόλις 3.000-4.000.