Παλιό Ελαιουργείο Ελευσίνας: Εγκατάσταση σχεδιασμένη να βιώνεται στο φως της νύχτας[εικόνες]

Σχεδιασμένη για να βιώνεται υπό το φως της νύχτας, η πολυμεσική παρέμβαση της Ελένης Πανουκλιά «Ό,τι φωτεινό έχει να πει, θα πρέπει να μείνει εικασία» στήθηκε στο Παλιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας.

Καταλαμβάνει επιλεγμένους εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους του συμπλέγματος εγκαταλειμμένων βιομηχανικών μονάδων, μετατρέποντας τα βιομηχανικά ερείπια σε ένα υποβλητικό ηχοτοπίο από δύσβατα μονοπάτια και δυσπρόσιτα άβατα –σε ένα εναντιόδρομο αλληγορικό «σύνολο», βυθισμένο στο σκοτάδι.

Με αρχή και τέλος την πίσω αυλή του ρημαγμένου εργοστασίου, η εγκατάσταση αποτελείται από δύο περιβάλλοντα, τα οποία επικοινωνούν κυκλικά και απαιτούν ξεχωριστή –τόσο συλλογική, όσο και ατομική– εξερεύνηση προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο και να ενεργοποιηθεί ο διάλογος μεταξύ φωτός και σκοταδιού που αποτελεί τη βάση του αινίγματος του.

Ενα event σε κάθε γωνία
Η εγκατάσταση υποβάλλει το θεατή σε μία αντιστικτικά δομημένη εμπειρία σκότους, συνδυάζοντας ένα άναρχο, παλλόμενο τοπίο ηχηρού εγκλεισμού με μία μοναχική, τελετουργική διαδρομή μέσα από τη σιωπή ενός μακρόστενου κτιρίου, όπου ένα διαδραστικό event αναμένει τον κάθε θεατή.

Μαζί, τα δύο αυτά περιβάλλοντα επιδιώκουν τη συγκινησιακή επίτευξη επίκαιρα σημαντικών και διαχρονικά υπαρξιακών συνειδητοποιήσεων, μέσα από διαφορετικούς σωματικούς και στοχαστικούς διαφωτισμούς ή, ακόμα καλύτερα, μέσα από «αποκαλύψεις» της ολότητας της ύπαρξης στο σκοτάδι.
Το έργο έχει διαμορφωθεί διαλεκτικά, συνομιλώντας τόσο με την ερειπιώδη μορφολογία του Ελαιουργείου, όσο και την πολυσημία της ίδιας της Ελευσίνας.

Ενας σπαραγμός για το σήμερα
Ως ένας μάλλον ελπιδοφόρος εικαστικός στοχασμός πάνω στην κρυμμένη «παλίντροπο» αρμονία του κόσμου, ανταποκρίνεται επίσης στο εφιαλτικό σκοτάδι και στον άτακτο σπαραγμό που διέπουν τη ζωή στην Ελλάδα της κρίσης, αλλά και στα ευρύτερα κοινωνικοπολιτικά, περιβαλλοντικά, πολιτισμικά και ατομικά συμπτώματα της παρακμής του δυτικού πολιτισμού κατά το σημερινό στάδιο του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και της υπερτροφίας της κοινωνίας του θεάματος.
Επιπλέον, διευρύνει τους καλλιτεχνικούς και διεπιστημονικούς προβληματισμούς της Πανουκλιά υπό το πρίσμα του Ηράκλειτου, και ιδιαίτερα της θεωρίας του περί αρμονίας των αντιθέτων και της διαλεκτικής προσέγγισης της κρυμμένης αλήθειας του συμπαντικού λόγου που διακρίνει τη σκέψη του.

Με έναν τίτλο, του οποίου ο αινιγματικός χαρακτήρας επικαλείται ιδανικά το μυστικιστικό χαρακτήρα του εορτασμού της ζωής και του θανάτου των Ελευσίνιων Μυστηρίων, το «Ό,τι φωτεινό έχει να πει, θα πρέπει να μείνει εικασία» ενορχηστρώνει αφυπνιστικές πολυαισθητηριακές αναζητήσεις του ορατού, του αόρατου και του ανέλπιστου.

Αν έχει κάτι «φωτεινό να πει» –όπως υπαινίσσεται και στον τίτλο η Πανουκλιά με ηρακλείτεια ασάφεια αλλά και οπτιμιστική δεκτικότητα– εναπόκειται στο θεατή να το ανασύρει από το σκοτάδι των ιστορικών στιγμών και της Δυτικής σκέψης, καθώς και του ίδιου του έργου.

Απευθυνόμενη, ωστόσο, στους επισκέπτες, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, ως ενσώματα, σκεπτόμενα και αναπόφευκτα πολιτικά «κομμάτια» ενός τραγικά αντιφατικού, αλλά συνάμα σοφού, συνόλου, η Πανουκλιά φαίνεται να υποκινεί μια απομυθοποιητική μύηση στην ολότητα του «είναι», ως τη δική της δραστική κοσμοπολιτική –ως μέσο «διαφωτισμού» για την αυτογνωσιακή έξοδο του ανθρώπου από το ατομικιστικό και υλιστικό αδιέξοδο του σημερινού πολιτισμού– που εγείρει το καίριο ερώτημα της αλληλένδετης ατομικής και συλλογικής ευθύνης για το μέλλον της ανθρωπότητας, της δημοκρατίας και του πλανήτη.

Ελένη Πανουκλιά «Ό,τι φωτεινό έχει να πει, θα πρέπει να μείνει εικασία»

Πολυμεσική εγκατάσταση, Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας
Φωτογραφίες: Βασίλης Ξενιάς
Επιμέλεια: Καλλιόπη Μηνιουδάκη, PhD