Μπροστά σε ένα πιθανό ιστορικό διαζύγιο με την Βρετανία βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς η συμφωνία που επετεύχθη στη Σύνοδο Κορυφής υπογράφηκε από τους ηγέτες όλων σχεδόν των χωρών εκτός από την Βρετανία.
Χρεόφρενο και κυρώσεις
Στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής προβλέπεται η υπογραφή μιας νέας διακυβερνητικής Συμφωνίας μέχρι τον επόμενο Μάρτιο, ανάμεσα στις 17 χώρες της ευρωζώνης και όσες άλλες το επιθυμούν, που θα θεσμοθετεί ένα «χρεόφρενου» δηλαδή έναν δημοσιονομικό κανόνα που δεν θα επιτρέπει μεγάλα χρέη για τις χώρες μέλη. Ο κανόνας αυτός θα περιληφθεί στα Συντάγματα ή θα θεσπιστεί δια νόμου από όλες τις χώρες μέλη και η εφαρμογή του θα εποπτεύεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Παράλληλα θα υπάρχουν αυτόματες κυρώσεις για τους δημοσιονομικούς παραβάτες.
Οι βασικές αρχές του χρεόφρενου θα καθοριστούν από την Κομισιόν ενώ οι κυρώσεις για παραβάσεις που αφορούν στα ελλείμματα θα επιβάλλονται αυτόματα εκτός αν αντιταχθεί μια ειδική πλειοψηφία. Θα εξεταστεί ακόμα το ενδεχόμενο η Κομισιόν να ελέγχει τα προσχέδια των εθνικών προϋπολογισμών.
Από τον Ιούλιο σε λειτουργία ο ESM με 500 δισ. ευρώ
Όπως είχε αναφέρει το iefimerida.gr, στη σημερινή συμφωνία προβλέπεται ακόμα η επίσπευση της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) ο οποίος θα ξεκινήσει να λειτουργεί από τον Ιούλιο του 2012 και όχι το 2013, όπως είχε προγραμματιστεί αρχικά. Τα κεφάλαια του ESM θα ανέλθουν τελικά στα 500 δισ. ευρώ, δηλαδή λιγότερα από ότι ανέμεναν ορισμένοι αναλυτές.
O ESM θα λειτουργεί παράλληλα με τον προσωρινό μηχανισμό EFSF για έναν χρόνο, μέχρι τα μέσα του 2013. Επιπλέον, οι αποφάσεις στο μέλλον για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς χώρες μέλη δεν θα λαμβάνονται με την αρχή της ομοφωνίας, αλλά με ειδική πλειοψηφία 85% προκειμένου να επισπεύδεται η λήψη αποφάσεων και οι μικρότερες χώρες να μην έχουν τη δυνατότητα να τις μπλοκάρουν όταν απειλείται η σταθερότητα του ευρώ. Ουσιαστικά οι μεγάλες χώρες της ευρωζώνης, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία διατηρούν το δικαίωμα βέτο, καθώς η συμμετοχή τους στον ESM ξεπερνά το 15 %.
Δεν θα έχει πρόσβαση στην EKT
Μια νίκη για την Άνγκελα Μέρκελ ήταν ότι ο ESM δεν θα έχει τελικά τη δυνατότητα λειτουργίας ως τράπεζα και δεν θα μπορεί να δανείζεται από την ΕΚΤ. Εάν ο ESM αποκτούσε τραπεζική ιδιότητα, μια πρόταση που είχε κάνει ο Χέρμαν βαν Ρομπέι, θα μπορούσε να έχει πρόσβαση στη ρευστότητα της κεντρικής τράπεζας. Οι Γερμανοί όμως φοβούνται ότι το μοντέλο αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις, εάν η ΕΚΤ αναγκαζόταν να κόψει χρήμα. Επιπλέον, το μοντέλο αυτό, δηλαδή της χρηματοδότησης κρατών μέσω της ΕΚΤ, απαγορεύεται από τις μέχρι σήμερα ευρωπαϊκές Συνθήκες.
Δάνεια προς το ΔΝΤ για την στήριξη των χωρών
Σε μια προσπάθεια να δοθεί μια άμεση απάντηση στην κρίση, οι 17 ηγέτες αποφάσισαν να εξεταστεί το ενδεχόμενο παροχής διμερών δανείων προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ύψους έως και 200 δισ. ευρώ. Βάσει της συμφωνίας, οι κεντρικές τράπεζες των χωρών της Ευρωζώνης θα διαθέσουν τα κεφάλαια αυτά στο ΔΝΤ το οποίο θα χρηματοδοτεί στη συνέχεια προγράμματα στήριξης ευρωπαϊκών χωρών.
Η γαλλίδα επικεφαλής του ΔΝΤ δήλωσε πολύ ευχαριστημένη από την συμφωνία. «Μπορούμε να πούμε ότι είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από το αποτέλεσμα της Συνόδου», δήλωσε η Κριστίν Λαγκάρντ στους δημοσιογράφους.
Τέλος στο PSI - Ήττα για την Μέρκελ
Η απόφαση των ευρωπαίων ηγετών προβλέπει επίσης την ριζική αλλαγή του PSI, δηλαδή στο μέλλον οι ιδιώτες πιστωτές δεν θα καλούνται να λάβουν μέρος στις αναδιαρθρώσεις του χρέους των χωρών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα όπως έγινε στην περίπτωση της Ελλάδας.
«Όσον αφορά την εμπλοκή των ιδιωτών το αποκαλούμενο PSI, κάναμε μια μεγάλη στροφή στην πολιτική μας: από εδώ και πέρα θα βασιζόμαστε στις αρχές και τα δόγματα του ΔΝΤ», είπε ο Χέρμαν βαν Ρομπέι και συνέχισε τονίζοντας: «Για να το θέσω πιο απλά, η πρώτη μας προσέγγιση στο PSI, που είχε πολύ αρνητικά αποτελέσματα στις αγορές, τελείωσε».
Η παραπάνω απόφαση για το PSI είναι ουσιαστικά μια ήττα για την πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ που από την αρχή της ελληνικής κρίσης χρέους επέμεινε στη συμμετοχή στο κούρεμα και των ιδιωτών (τράπεζες, ταμεία, κλπ) προκαλώντας τεράστια ανασφάλεια στις αγορές και στους επενδυτές. Από εδώ και στο εξής, σε περιπτώσεις χρεοκοπίας, θα ισχύουν μόνο οι κανόνες του ΔΝΤ.
Να σημειωθεί ότι δεν υπήρξε απόφαση για την έκδοση κοινών ομολόγων, αν και μέσα στο κείμενο του προοίμιου γίνεται λόγος για μελλοντική χρήση του αφού πρώτα εμπεδωθεί η δημοσιονομική πειθαρχία. Αυτό είναι μια προσωπική νίκη της γερμανίδας καγκελαρίου που είχε επανειλημμένα ταχθεί κατά των ευρωομολόγων.
Ποιες χώρες υπογράφουν την απόφαση
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, οι 23 από τις 27 χώρες της ΕΕ συμφωνησαν στην υπογραφή της νέας διακυβερνητικής συμφωνίας και όχι στην τροποποίηση της Συνθήκης της Λισαβόνας, καθώς αυτό προσέκρουε στις αντιρρήσεις των Βρετανών.
Το τελικό κείμενο της απόφασης της Συνόδου Κορυφής υπογράφουν οι 17 χώρες της ευρωζώνης καθώς και άλλες 6 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι υπόλοιπες τέσσερις χώρες (μέχρι τις 27 της ΕΕ) είναι η Σουηδία, η Τσεχία, η Ουγγαρία και η Βρετανία. Οι πρώτες τρεις ζήτησαν να περάσουν τη συμφωνία από τα κοινοβούλια τους ενώ η Βρετανία ζήτησε να υπάρξει ειδικό πρωτόκολλο στη συμφωνία για την εξαίρεση του χρηματοπιστωτικού τομέα της από τις ευρωπαϊκές συνθήκες κάτι που οι υπόλοιποι εταίροι δεν δέχτηκαν.
Σε απομόνωση η Βρετανία
Η εξέλιξη αυτή ουσιαστικά απομονώνει τους Βρετανούς που οδεύουν πλέον σε οριστικό διαζύγιο με την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά και τις σημερινές κατηγορηματικές δηλώσεις του Ντέιβιντ Κάμερον ότι η χώρα του δεν πρόκειται να μπει ποτέ στο ευρώ. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της Λιθουανίας, «δεν είναι διχασμένη η Ευρώπη, αλλά οι Βρετανοί. Η Ευρώπη είναι ενωμένη».
H Άνγκελα Μέρκελ και ο Νικολά Σαρκοζί ήθελαν να επιβάλλουν ομόφωνα την αλλαγή της Συνθήκης της Λισαβόνας ώστε να υπάρχουν κανόνες για το χρέος των κρατών και αυστηρές ποινές στους παραβάτες. Αλλά η Βρετανία που έχει μείνει εκτός ευρωζώνης, αρνήθηκε κατηγορηματικά, αφού θεωρεί ότι οι αλλαγές στη Συνθήκη μπορεί να έχουν συνέπειες για τη χρηματοπιστωτικό της τομέα που της αποφέρει το ένα δέκατο του ΑΕΠ.
Μάλιστα, στις δηλώσεις του ο Ντέιβιντ Κάμερον άφησε να εννοηθεί ότι η χώρα του μπορεί να μπλοκάρει ορισμένες αποφάσεις που θα εμπλέκουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: «Οι θεσμοί της ΕΕ, ανήκουν στην ΕΕ, ανήκουν στους 27» είπε χαρακτηριστικά.
Αναλυτές θεωρούν ότι το σχίσμα Βρετανίας-ΕΕ μπορεί να αυξήσει τους ευρωσκεπτικιστές μέσα στο κόμμα των Συντηρητικών ώστε να ζητήσουν δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην οποία μπήκε το 1973. Πάντως ο Κάμερον έχει δηλώσει στο παρελθόν αντίθετος σε μια τέτοια εξέλιξη χαρακτηρίζοντάς την καταστροφική για τα βρετανικά συμφέροντα.
Σαρκοζί και Μέρκελ τόνισαν ότι η νέα διακυβερνητική Συνθήκη θα προχωρήσει ακόμα και με 25 χώρες, στην περίπτωση που και η Ουγγαρία παραμείνει εκτός μαζί με την Βρετανία.
«Αυτή η Σύνοδος θα μείνει στην Ιστορία», είπε ο ο Νικολά Σαρκοζί. «Θα θέλαμε μια ομόφωνη συμφωνία και των 27. Αυτό δεν ήταν εφικτό λόγω της διαφωνίας των βρετανών φίλων μας. Οπότε θα προχωρήσουμε σε μια συνθήκη ανάμεσα στους 17, αλλά ανοικτή στους άλλους».