Με την Ευρώπη διχασμένη, τη Μέρκελ ανένδοτη και τις αγορές δύσπιστες ξεκινά αύριο η Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες με αντικείμενο τη διάσωση της ευρωζώνης. Την ίδια ώρα ψυχροπολεμικό είναι το κλίμα ανάμεσα στο γαλλογερμανικό άξονα και τις Βρυξέλλες σε σχέση με τις προτάσεις που κατατέθηκαν.
Στην 24η διαδοχική Σύνοδο Κορυφής που θα ασχοληθεί με τη διάσωση της ευρωζώνης τα πράγματα μόνο ευνοϊκά δε φαίνονται. Οι Ευρωπαίοι είναι διχασμένοι σε «Βόρειους» και «Νότιους», με τους μεν να προτάσσουν τη «σιδηρά οικονομική πειθαρχία» και τους δε να ζητούν περισσότερη οικονομική αλληλεγγύη.
Παράλληλα, οι πιέσεις των αγορών εντείνονται, καθώς η Standard & Poor's μετά την προειδοποίηση για υποβάθμιση όλης της Ευρωζώνης, τώρα απειλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της και μαζί της κορυφαίες ευρωπαϊκές τράπεζες.
Παρά τις δηλώσεις των Ευρωπαίων για «μπαζούκας» που θα είναι η συνολική απάντηση της Ευρώπης στην κρίση, τίποτα δεν είναι βέβαιο ως προς τη θετική έκβαση της Συνόδου, με αποτέλεσμα να συζητείται η σύγκληση λίγο πριν από τα Χριστούγεννα μιας ακόμη Συνόδου.
Το διακύβευμα και τα προβλήματα
Το διακύβευμα αυτή τη στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες είναι να πείσουν τις αγορές αφενός μεν ότι η δημοσιονομική πειθαρχία θα εφαρμοστεί με κάθε τρόπο, αφετέρου δε ότι οι αλλαγές στις Συνθήκες θα γίνουν σε χρόνο εξπρές.
Ως προς το ζήτημα της δημοσιονομικής πειθαρχίας, το δίδυμο Μέρκελ και Σαρκοζί συμφωνεί πως αυτή θα πρέπει να κατοχυρωθεί στο δεσμευτικότερο δυνατό επίπεδο, δηλαδή να εγγραφεί στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στα Συντάγματα των κρατών της ευρωζώνης. Στην πράξη αυτά σημαίνουν διαδικασίες αναθεωρήσεων τόσο της ισχύουσας σήμερα Συνθήκης της Λισαβώνας όσο και των εθνικών Συνταγμάτων. Οι διαδικασίες αυτές που είναι εκ της φύσεώς τους χρονοβόρες ενδέχεται να δημιουργήσουν προβλήματα, τα οποία θα προέλθουν κυρίως από τις βρετανικές νήσους.
Η Μεγάλη Βρετανία έχει αφήσει να εννοηθεί ότι σε περίπτωση αναθεώρησης της Συνθήκης της Λισαβώνας θα ζητήσει να κατοχυρωθεί η «αυτονομία» του λονδρέζικου Σίτι έναντι της «γραφειοκρατίας των Βρυξελλών», ενώ και η Ιρλανδία αναμένεται να ζητήσει κατοχύρωση του δικαιώματος να φορολογεί τις ξένες επιχειρήσεις με συντελεστές που στα μάτια των Βρυξελλών συνιστούν αθέμιτο ανταγωνισμό έναντι των άλλων χωρών της ευρωζώνης.
Ως προς το ζήτημα της αλληλεγγύης άπαντες αναμένουν τις κινήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ο Μάριο Ντράγκι ο οποίος θα συναντηθεί πριν από την έναρξη των εργασιών της Συνόδου με τους Μέρκελ, Σαρκοζί, Βαν Ρόμπαϊ, Μπαρόζο και Γιούνκερ, άφησε να εννοηθεί πως θα μπορούσε να φανεί «γενναιόδωρος» αν οι χώρες της ευρωζώνης αποφασίσουν να δεσμευτούν απολύτως ότι εφεξής θα τηρούν τη δημοσιονομική πειθαρχία.
«Ψυχρός πόλεμος» Γαλλογερμανών με Βρυξέλλες
Την ίδια ώρα ψυχροπολεμικό είναι το κλίμα μεταξύ Γαλλογερμανών και Βρυξελλών σε σχέση με τις προτάσεις Μπαρόζο και Βαν Ρόμπαϊ. Ο γαλλογερμανικός άξονας μιλά για «κλασικό κουτί με τα τρικ των Βρυξελλών» και για προτάσεις που είναι «κάτω των προσδοκιών». Επιπλέον Βερολίνο και Παρίσι δηλώνουν αποφασισμένα να προχωρήσουν μόνο με τις χώρες της ευρωζώνης σε περίπτωση που καταστεί αδύνατη μια συμφωνία μεταξύ των 27. Χαρακτηριστικά, Γερμανός κυβερνητικός αξιωματούχος έκανε λόγο για «ορισμένους που δεν έχουν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης».
Για τις θεσμικές αλλαγές στη συνθήκη της Ε.Ε., η γερμανική κυβέρνηση υιοθετεί το πλαίσιο «17 συν». Για να μη δοθεί η εντύπωση του αποκλεισμού των υπολοίπων, συνυπολογίζουν στα μέλη της ευρωζώνης που θα προχωρήσουν και όσες χώρες εκτός ευρωζώνης (υπολογίζονται σε 4-5) θελήσουν να πάρουν μέρος. Ο στόχος είναι οι θεσμικές αλλαγές να είναι περιορισμένης έκτασης και εστιασμένες σε συγκεκριμένα σημεία. Η επιλογή αυτή γίνεται για να μην ανοίξει ένα γενικό θέμα αλλαγής των συνθηκών, όπου ο καθένας θα βάλει στο τραπέζι τα δικά του αιτήματα.
Οι θεσμικές αλλαγές επιδιώκεται να ολοκληρωθούν τάχιστα, εν ανάγκη με τον πυρήνα των χωρών του ευρώ. Δεν θα κάνουμε «λάθος συμβιβασμούς», προειδοποίησαν κυβερνητικοί παράγοντες στο Βερολίνο, καθώς ήδη από τώρα θα «πρέπει να αποσύρουμε από το τραπέζι περιττές ιδέες». Για να τονίσουν μάλιστα τον χαρακτήρα του επείγοντος αλλά και της επιμονής στη λήψη αποφάσεων σε αυτό το Συμβούλιο, σημείωσαν με νόημα ότι για το Σαββατοκύριακο δεν έχει προγραμματιστεί τίποτε άλλο, ώστε, αν χρειαστεί, να παραταθεί η Σύνοδος Κορυφής, με στόχο «να υπάρξουν οι αποφάσεις το πρωί του Σαββάτου».
«Φρένο χρέους»
Η λύση που προτάσσει το Βερολίνο είναι ένα θεσμικά κατοχυρωμένο «φρένο χρέους» σε κάθε χώρα. Το ποσοστό αυτό θα μπορεί να το καθορίσει η κάθε χώρα, ωστόσο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα μπορεί να ελέγχει σε ποιο βαθμό μια χώρα υλοποιεί αυτόν τον κοινό στόχο και ακολούθως να επιβάλλει και ποινές για τους παραβάτες.
Το Βερολίνο υπαναχώρησε στο θέμα της συμμετοχής των ιδιωτών στο μόνιμο μηχανισμό ESM σε περίπτωση πτώχευσης μιας χώρας και δέχεται πλέον να ακολουθήσει o ΕSM το παράδειγμα του ΔΝΤ υιοθετώντας ανάλογη πρακτική.
Για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις η κ. Μέρκελ είχε δηλώσει τη Δευτέρα μετά τη συνάντησή της με τον Νικολά Σαρκοζί πως στόχος δεν είναι ένα «Lex Europa» που θα οδηγούσε σε διαφορετική από το ΔΝΤ μεταχείριση των ιδιωτών πιστωτών.
Η προοπτική της ειδικής ρήτρας στον ESM είχε προκαλέσει φυγή των επενδυτών από κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης δημιουργώντας προβλήματα και σε χώρες με αξιολόγηση τριπλό «Α». Τώρα η γερμανική κυβέρνηση κάνει λόγο για βήμα αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στις αγορές, παρά το γεγονός ότι ακόμα και τώρα το Βερολίνο απορρίπτει κάθε ιδέας για έκδοση ευρωομολόγου.
Tι ανέφερε η επιστολή Μέρκελ-Σαρκοζί
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα, το πλαίσιο της Συνόδου έχει «ατύπως» ορισθεί στη βάση της κοινής επιστολής που απέστειλαν η Γερμανίδα καγκελάριος και ο Γάλλος Πρόεδρος προς τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρόμπαϊ, όπου εξειδίκευσαν τις προτάσεις τους στα εξής σημεία:
- Τακτικές Συνόδους Κορυφής της ευρωζώνης - τουλάχιστον δύο φορές ετησίως - με μόνιμο πρόεδρο., οι οποίες θα καθορίζουν τον στρατηγικό προσανατολισμό της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
- Σε περιπτώσεις κρίσεων, οι Σύνοδοι αυτές θα είναι μηνιαίες και θα επικεντρώνονται στην ανάπτυξη, στην ανταγωνιστικότητα και στη δημοσιονομική σταθερότητα.
- Οσες άλλες χώρες που έχουν υπογράψει το «Σύμφωνο για το Ευρώ» θα προσκαλούνται να συμμετέχουν όποτε συζητούνται θέματα που τους αφορούν.
- Ενίσχυση του συντονισμού, της επιτήρησης και του σεβασμού των κανόνων, συμπεριλαμβανομένης της ενεργοποίησης σε κάθε κράτος - μέλος της ευρωζώνης ενός κανόνα για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό σύμφωνα με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης - κατά προτίμηση ενσωματωμένου στο Σύνταγμα ή σε νόμο ίσης ισχύος.
- Το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ), έπειτα από αίτημα της Επιτροπής ή ενός κράτους - μέλους, θα έχει τη δυνατότητα να επαληθεύει την ενεργοποίηση αυτού του κανόνα στην εθνική έννομη τάξη.
- Τη συμμετοχή των εθνικών Κοινοβουλίων στο θέμα του συνυπολογισμού των συστάσεων που γίνονται σε ένα κράτος - μέλος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σχετικά με την εκτέλεση της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
- Την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της σύγκλισης και τη δημιουργία ενός νέου νομικού πλαισίου, συμβατού με την Κοινή Αγορά, που θα επιτρέπει ταχύτερη πρόοδο σε θέματα χρηματοοικονομικών ρυθμίσεων, συγκλίσεων στην αγορά εργασίας, εναρμόνισης της φορολογίας των επιχειρήσεων και εισαγωγής πολιτικών που σχετίζονται με τον φόρο χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ώστε να υποστηριχθεί η ανάπτυξη και η καλύτερη χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλίων στις χώρες της ευρωζώνης.
- Όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεραίνει ότι ένα κράτος - μέλος έχει υπερβεί το όριο του 3% στο δημοσιονομικό έλλειμμα, αυτό θα πυροδοτεί αυτόματες κυρώσεις, εκτός αν μία ενισχυμένη πλειοψηφία στο Eurogroup αποφασίσει διαφορετικά.
- Το συγκεκριμένο κράτος - μέλος θα υποχρεώνεται να συμφωνεί με την Επιτροπή μία «Συνεργασία Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης» που θα περιλαμβάνει δημοσιονομικά και διαρθρωτικά μέτρα και η οποία θα εγκρίνεται από το Eurogroup.
- Μία διαδικασία επεμβάσεων αυξημένης βαρύτητας στη νομοθεσία ενός κράτους - μέλους θα μπορούσε να καθοριστεί ως στοχευμένη απάντηση στην υπέρβαση του πλαφόν του 3% στο δημοσιονομικό έλλειμμα. Τα βήματα και οι κυρώσεις που θα προτείνει η Κομισιόν θα πρέπει να υιοθετούνται εκτός αν μία ενισχυμένη πλειοψηφία κρατών της ευρωζώνης αποφασίζει διαφορετικά.
- Η διαδικασία μείωση του κρατικού χρέους κάτω από το όριο του 60% του ΑΕΠ πρέπει να περιλαμβάνεται στη νέα Συνθήκη.
- Την επιτάχυνση της έναρξης λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) από το 2012 ώστε να αντιμετωπιστούν μελλοντικά καλύτερα οι απειλές για τη σταθερότητα της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της παροχής βοήθειας σε κράτη - μέλη που μπορούν να μολυνθούν από την κρίση.
- Τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ESM, οι αποφάσεις του οποίου θα λαμβάνονται από μία ενισχυμένη πλειοψηφία (supermajority) του 85% του κεφαλαίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
- Σχετικά με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, η Συνθήκη για τον ESM πρέπει να αναθεωρηθεί ώστε να καταστεί σαφές ότι η λύση για την Ελλάδα είναι «μοναδική και ιδιαίτερη».