«Σημασία έχει η λειτουργία του Μουσείου και αυτό είναι ο στόχος και το καθήκον μου» δηλώνει η διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κατερίνα Κοσκινά, σε μία συνάντηση που είχαμε στο λευκό και κενό της γραφείο, φάτσα σε σούπερ μάρκετ της περιοχής του Φιξ.
Είναι φανερό πως θέλει να μετατρέψει τα δύσκολα σε πλεονεκτήματα, κοιτάει μπροστά και περιμένει το «πράσινο φως» για τα πολυπόθητα εγκαίνια.
Το παλιό εργοστάσιο του ΦΙΞ στη Συγγρού ανακαινίστηκε. Καμιά δεκαπενταριά άτομα βρίσκονται μέσα και δουλεύουν με κοινό όραμα να δείξουν επιτέλους όσα ετοιμάζουν και έχουν φανταστεί σε κατοίκους και επισκέπτες της Αθήνας.
Βιαστικοί περαστικοί, κίνηση στους δρόμους, κανένας δεν σηκώνει τα μάτια, σε ένα κτήριο φαινομενικά έρημο, σχεδόν έτοιμο όμως για λειτουργία όπως απέδειξαν οι ανοιχτές στο κοινό δοκιμές.
«Εμείς θα ανοίξουμε την πόρτα μας και θα βάλουμε τον κόσμο μέσα» λέει με πείσμα. «Να διασκεδάσει γιατί το μουσείο είναι και ψυχαγωγία, να ενημερωθεί για την τέχνη και γιατί όχι να πιει καφέ και φάει. Ενας σύγχρονος, ζωντανός οργανισμός στην πόλη. Αν το κάνουμε καλά, δεν μπορεί παρά να πετύχει».
Ναι αλλά το ερώτημα παραμένει, πότε θα ανοίξει και ουσιαστικά, οριστική απάντηση δεν υπάρχει.
«Είμαι λίγο επιφυλακτική ως προς το να ανακοινώνω ημερομηνίες που δεν ελέγχω όπως δεν θέλω και να ξαναπώ τα ίδια. Για πολύ μεγάλο διάστημα υπήρχε ένα θολό τοπίο».
Ανοίγει, δεν ανοίγει, αφού μεταφέρεται και μετακομίζει, μήπως τελικά ανοίγει;
Λέει σήμερα η διευθύντρια του μουσείου Κατερίνα Κοσκινά μετά από τον ένα χρόνο και, ανάληψης των καθηκόντων της.
«Πιστεύω ότι σε γενικές γραμμες ο κόσμος έχει καταλάβει. Τα εμπόδια είναι δεδομένα, κυρίως γραφειοκρατικές διαδικασίες και διοικητικές καθυστερήσεις ή παραλήψεις που συνοψίζονται στην έλλειψη έγκρισης οριστικων μελετών και εφαρμογής τους. Ενα ένα όμως τα προβλήματα τα ξεπερνάμε. Εγκρίθηκαν οι μελέτες, τώρα αναμένουμε την έγκριση του Εσωτερικού Κανονισμού και την συνεπακόλουθη στελέχωση του μουσείου. Η έλλειψη χρημάτων είναι φυσικά ακόμη ένα μεγάλο θέμα, αλλά και αυτό με την συνδρομή της πολιτείας προχωράει.
Όχι μόνο μέσω του τακτικού προϋπολογισμού, αλλά και από δωρέες καθώς και μικρές αλλά πολυτιμες χορηγίες που προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε. Το τελευταίο εμπόδιο η στελέχωση, μέχρι να εγκριθεί ο εσωτερικός κανονισμός, καλύπτεται μερικώς απο υπαλλήλους του Υπουργείου με αποσπάσεις. Ήδη έχουμε διανύσει τα 3/4 των εγκρίσεων, οπότε προτιμώ να μην αναφέρομαι στο γιατί καθυστέρησε τόσα χρόνια, αλλά στο ότι πλησιάζει η ολοκλήρωσή του και αυτό είναι πολύ σημαντικό και σε αυτό οφείλω να πω ότι είχαμε τη συμπαράσταση του υπουργείου πολιτισμού το τελευταίο διάστημα. Φυσικά δεν έχουμε καλύψει ολη την καθυστέρηση, αλλά ένα μεγαλο μέρος της».
Ποιο είναι το στοίχημα σας;
«Το στοίχημά μου; Να βλέπει ο κόσμος θετικά την προσπάθεια που γίνεται και τα υπέρ αυτού του μεγάλου έργου. Προσπαθούμε να επικεντρωνόμαστε στα θετικά. Να μετατρέψουμε τις δύσκολιες σε ευκαιρίες, με έναν έξυπνο, εμπνευσμένο τρόπο, σε πλεονεκτήματα. Ενοχλούμαι πολύ πλέον να ακούω τα περί νέου ' γεφυριού της Αρτας'. Δεν έχω τίποτα με την Αρτα και μου αρέσει το γεφύρι της, αλλά δεν είναι έτσι. Αντικειμενικά υπήρχαν καθυστερήσεις όπως σε κάθε μεγάλο έργο που περνάει από το δημόσιο και την Ευρωπαϊκή Ένωση και υπόκειται σε εκατοντάδες ελέγχους. Στο Μουσείο πλέον αυτών, μεσολάβησε και ένας έκπτωτος εργολάβος, καθώς και η καθυστέρηση για την αφαίρεση του αμιάντου που βρέθηκε στο κτήριο. Οταν ανέλαβε ο τελευταίος έργολάβος το έργο ολοκληρώθηκε χωρίς καμία απολύτως καθυστέρηση και τον Μάρτιο του 2014 ουσιαστικά τελείωσε η κατασκευή. Ας παραδεχτούμε ότι η καθυστέρηση δεν οφείλεται μόνο σε κατασκευαστικούς λόγους, τολμώ δε να πω, ότι το έργο προχώρησε μάλλον ταχέως, από ένα σημείο και μετά».
Μιλάμε για τη σύγχρονη τέχνη γιατί αυτή θα υπηρετήσει μέσα από το Μουσείο. Με ξαφνιάζει η τοποθέτησή της Κατερίνας Κοσκινά, ότι η τέχνη είναι μία. Θεωρεί ότι η σύγχρονη τέχνη, είναι ένας ορισμός, μια ημερομηνία για τα βιβλία και τα λεξικά. Αυτό που σήμερα είναι σύγχρονο σε κάποια χρόνια δεν θα είναι και μπορεί να είναι και ξεπερασμένο.Το ίδιο συμβαίνει και με έργα που δημιουργήθηκαν πριν πολλά χρόνια, υποστηρίζει.
«Το κτήριο του Φιξ, ειναι ενα τοπόσημο που θες δεν θες, αν βρίσκεσαι στην Αθήνα, θα περάσεις από μπροστά του. Βρισκεται στον οδικό άξονα που συνδέει το ιστορικό κέντρο με το θαλάσσιο μέτωπο. Αυτός ο αξονας μετατράπηκε εσχάτως και μάλλον συμπτωματικά στη νέα πολιτιστική διαδρομή της πόλης. Ξεκινώντας από την Πύλη του Ανδριανού, προχωρά στην Ακρόπολη, στο Νέο της Μουσείο, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, περνά απο τη Στέγη, το Ευγενίδειο και καταλήγει στο πάρκο του Ιδρύματος Νιάρχος, τη βιβλιοθήκη και τη Λυρική. Μέσα στη δυσκολία και την οικονομική δυσπραγία των τελευταίων χρόνων, ας δούμε ότι ξεπήδησαν σημαντικά κτήρια για να υπηρετήσουν τον πολιτισμό. Αυτό είναι πλεονέκτημα και ευκαιρια».
«Είμαι αισιόδοξη παρά τις δυσκολίες και αισθάνομαι υπεύθυνη γιατί έχω να διαχειριστώ, ένα σημαντικότατο 'εργαλείο' πολιτισμού. Ως κτήριο και ως μελλοντικό μουσείο σύγχρονης τέχνης, είναι τέλειο. Δεν με αφορά, ούτε με επηρεάζει το αν δεν αρέσει σε κάποιον το κόκκινο χρώμα στην εισοδο ή οι πλάκες από πορόλιθο. Είναι πταίσμα και άλλωστε πάντα υπάρχει αντίλογος. Ακόμα και για τα μεγαλύτερα μνήμεία, για να μην αναφερθούμε στα μεγάλα πρόσφατα έργα στην Αθήνα. Είμαι σίγουρη ότι υπήρξε συζήτηση ακόμη και για τις Πυραμίδες ή τον Παρθενώνα. Πάντα υπάρχει αυτός που δεν είναι ευχαριστημένος. Αυτό το θεωρώ δεδομένο, αναμενόμενο και δεν με ενοχλεί. Πάμε παρακάτω, αλλάζουμε οπτική, κοιτάμε το 'εργαλείο', δηλαδή το έργο και αφήνουμε πίσω τη γκρίνια.
Αναρωτιέμαι γιατί να μην βλέπουμε όλοι τα πολλά θετικά, την προοπτική που ανοίγεται. Ένα έτοιμο ωραίο κτήριο, κατάλληλο για να γίνει Μουσείο Σύγχρονης τέχνης μια συλλογή εξαιρετικών έργων, μια ομάδα ανθρώπων πιστών στο στόχο και στο όραμα, ενα ΔΣ που στηρίζει και ένα Υπουργείο που πασχίζει να ανοίξει.
Προσωπικά, αισθάνομαι απέραντη κόπωση αλλά ταυτόχρονα και ευγνωμοσύνη που μπορώ να δουλεύω για αυτό. Είναι αυτονόητο ότι είναι μια μεγάλη πρόκληση, ένα στοίχημα, αλλά και ένα μοναδικό μέσο για να ονειρεύται και να πράττει δημιουργικά κάποιος. Καθυστερήσεις συμβαίνουν και στις καλύτερες των οικογενειών και θυμάμαι πρόσφατα, σε μία ανοιχτή για το κοινό συζήτηση για το Φεστιβάλ Αθηνών, τον Γερμανό σύμβουλο του Ματίας Φον Χαρτζ, ο οποίος ανέφερε, με αφορμή τη καθυστέρηση του ΕΜΣΤ, ότι για να ανοίξει ο χώρος του αντίστοιχου Φεστιβάλ στη Γερμανία, έχουν περάσει περισσότερα από 14 χρόνια και ελπίζουν να γίνει φέτος. Αυτό δεν είναι δικαιολογία, είναι όμως μία συγκυρία, δεν θέλω να κοιτάω την καρδάρα με το χυμένο γάλα, θέλω να προχωρήσω. Αν το λειτουργήσουμε σωστά, είναι ένα εργαλείο για τη χώρα και τον πολιτισμό ευρύτερα, όχι μόνο για την προβολή της σύγχρονης τέχνης, αλλά και την αλλαγή νοοτροπίας και δεν είναι μόνο λόγια, θα γίνει και στην πράξη».
«Γνωρίζω ότι οφείλουμε» λέει. «Οφείλεις στην Ευρωπαϊκή ένωση στο κράτος, στον Έλληνα φορολογούμενο, τον Έλληνα καλλιτέχνη που περιμένει τόσα χρόνια να είναι εξίσου ανταγωνιστικός θεσμικά με τον Ιταλό, τον Τσέχο, τον Πολωνό, αλλά το οφείλεις στη γειτονιά, τον αναγνώστη. Εγώ το αναγνωρίζω και έχω και την ευγνωμοσύνη για τη δυνατότητα που μου δίνεται να το δικαιώσω, αλλά και να δικαιώσω την υπομονή και την προσδοκία του άλλου».
Λευκοί τεράστιοι διάδρομοι, άδειοι, κουβέντες ακούγονται από κάπου στο βάθος, το προσωπικό λιγοστό, το αντικείμενό τους, άγνωστο, τελικά τι κάνει η Διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονής Τέχνης στην καθημερινότητά της;
«Δουλεύω πολύ, γιατί θέλω, όχι ότι με υποχρεώνει κάτι. Έτσι θα συμβάλω στην αλλαγή πραγματικότητας στο τόπο μου, την αναβλητικότητα, την καθυστέρηση. Είναι δουλειά δεν είναι δουλεία. Υπηρετώ το ρόλο που μου έχει ανατεθεί αλλά πρωτίστως υπηρετώ την επιθυμία μου και την αγάπη μου σε αυτό τον τομέα. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι άλλο. Τι πιο ενδιαφέρον από 20.000τ.μ. κλειστά που πρέπει να ανοίξουν. Δεν είμαι αχάριστη. Κουράζομαι, μπουχτίζω, εκνευρίζομαι, όμως δεν ξεχνώ πως όλα προέρχονται με την ενασχόλησή μου με αυτό που αγαπώ. Οπότε συνεχίζω».
«Στην αρχή δεν ήταν εύκολα, είχαμε εργοταξιακό φως, νέοι συνεργάτες, δεν θα πω είμαστε μια οικογένεια, τουλάχιστον όχι ακόμα, αλλά είμαστε μαζί και αυτό είναι σημαντικό. Συμπορεύεσαι. Έτσι έγιναν και οι δοκιμές, με ένα Ελβετικό ίδρυμα, τη Λυρική, αλλά και μία συνεργασία με το Μουσείο της Ελεύθερης Σκέψης, από τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας σε φυλακές. Ήταν ανάγκη του να δούμε τι «πιάνουμε» μόνοι μας, να σφυγμομετρήσουμε, ανοίξαμε τους χώρους μας για λίγες ώρες και πραγματικά ο κόσμος το αγκάλιασε. Η είσοδος ήταν με δελτία, είδαμε απίστευτες ουρές και οι θέσεις τελείωσαν μέσα σε μία ώρα».
Ένα λευκό άδειο κουτί που μυρίζει καινουργίλα.
«Ναι το λευκό ηρεμεί, είναι όμορφο. Ιδρυματικός χώρος όμως, ακατοίκητος, σου δημιουργεί μια αίσθηση ασύλου, θέλω να ζωντανέψει να μπει μέσα κόσμος». Πως και δεν έχει βάλει την προσωπική της σφραγίδα στο γραφείο, τη ρωτώ. «Ε πως, έχω μια μικρή φωτογραφία του Κουνέλη, είναι για μένα ένα σημαντικό πρόσωπο, μεγάλος καλλιτέχνης, ο άνθρωπος που με εμπνέει, με επαναφέρει στην τάξη.
Έκπληξη; Ένας άνθρωπος που ζει μέσα στην τέχνη, η διευθύντρια του Εθνικού Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, σχεδόν δεν έχει έργα τέχνης στο σπίτι της. «Δεν είμαι συλλέκτης, έχω έργα τέχνης τα οποία τα έχω αγοράσει και φυσικά είναι μικρών διαστάσεων, κάποια μου έχουν δωριθεί, τεκμήρια ζωής. Δεν θεωρώ ότι η συλλογή ανήκει σε εμένα. Εδώ και αρκετά χρόνια τα έργα είναι αποθηκευμένα και περιμένω να τελειώσουν κάποιες διαδικασίες ώστε να τη δωρίσω στην Κέρκυρα, τον τόπο μου, όπως έχω κάνει και με την βιβλιοθήκη μου στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
Στο σπίτι έχω μια κόρη που ταλαιπωρείται αρκετά από εμένα και πάρα πολλά μικρά έργα στο πάτωμα. Έργα που με πειράζει αν δεν τα δω. Όχι για το ίδιο το έργο αλλά για την ιστορία πίσω από αυτό. Ίδια αξία με την φωτογραφία της μητέρας μου ή του παιδιού μου».
Και φτάνουμε στο αιώνιο ερώτημα. Είναι ακριβά τα έργα τέχνης;
«Η τέχνη δεν έχει τιμή» μου απαντά. Ζήσαμε μεγάλα μπουμ στο χώρο του εμπορίου της τέχνης. Προφανώς είναι πανάκριβη. Δεν αμφισβητώ το κύρος κάποιων νέων καλλιτεχνών, τη δημιουργία τους που ίσως επέφερε τομή και το έργο τους αγγίζει το 1 εκατ. δολάρια ή και παραπάνω. Με προβληματίζει όμως για παράδειγμα, το πόσο θα κοστολογήσεις τη Νίκη της Σαμοθράκης, για να την ασφαλίσεις και να τη μεταφέρεις. Το έργο έχει μία αξία και η τιμή, δεν ανταποκρίνεται σε αυτή».
