Τι συμβαίνει στην Ευρώπη; Ενα δημοψήφισμα βγάζει το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ, μια προεδρική εκλογή στην Αυστρία ακυρώνεται, η οικονομική κρίση δεν σταματά να εξαπλώνεται και κυριαρχεί μια τάση για εσωστρέφεια...
Μέσα σε αυτό το κλίμα γενικής σύγχυσης, καλό είναι να ακούσουμε τη φωνή του Αμερικανού οικονομολόγου Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, καθηγητή στο Lyndon B. Johnson School του πανεπιστημίου του Τέξας, γράφει σε εκτενές ρεπορτάζ της η γαλλική Liberation.
Και προσθέτει το άρθρο:
Δεν έχει σταματήσει να εξετάζει στο μικροσκόπιο την Ελλάδα από το 2010, όταν η χώρα υπέστη τις συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
«Οι βάσεις για το Brexit τέθηκαν τον Ιούλιο του 2015, όταν η Ευρώπη συνέτριψε την τελευταία προοδευτική κυβέρνηση -την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που είχε εκλεγεί στην Ελλάδα έξι μήνες νωρίτερα. Οι περισσότεροι Βρετανοί δεν έχουν συναισθήματα για το ελληνικό τραύμα. Πολλοί από αυτούς μάλιστα είδαν τους Ελληνες πολιτικούς με αμφιβολία. Αλλά σίγουρα παρατήρησαν πώς η Ευρώπη πήρε το κεφάλι της Ελλάδας, πώς μάλωνε τους δημοσίους υπαλλήλους της, πώς υπαγόρευσε τους όρους και πώς συνέτριψε μια χώρα επαναστατών, ας πούμε, με τέτοιο τρόπο ώστε ποτέ ξανά καμία χώρα να μην τολμήσει να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο».
Γνωρίζαμε τις επιθέσεις του Γκάλμπρεϊθ στη λιτότητα και τις τράπεζες και τα βιβλία του γιου του διάσημου Τζον Κ. Γκάλμπρεϊθ διαβάστηκαν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. Αλλά ήταν άγνωστο ότι υπήρξε και σύμβουλος του Γιάνη Βαρουφάκη, τότε υπουργού Οικονομικών της Ελλάδας, ως τη στιγμή που παραιτήθηκε, πριν από έναν χρόνο. Για όλα αυτά γράφει στο νέο του βιβλίο «Καλώς όρισες στη μαρτυρική αρένα».
Τον συναντήσαμε στο Παρίσι, σε ένα καφέ της πόλης. Ψηλός σαν κολοσσός, με ελαφρά τσαλακωμένο κοστούμι, ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, παρά τα 64 χρόνια του, δείχνει πολύ ζωντανός. Μιλάει άριστα γαλλικά και πάντα με μια μικρή ειρωνεία καυτηριάζει τη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Οπαδός του Κέυνς από κούνια.
Ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ έμαθε από την οικογένειά του το πάθος για την Ελλάδα. Στη δεκαετία του '50, ανάμεσα στους εκλεκτούς φίλους του πατέρα του Τζον Γκάλμπρεϊθ βρίσκεται και ο Ανδρέας Παπανδρέου, τότε καθηγητής οικονομίας στο Μπέρκλεϊ και στη συνέχεια πρωθυπουργός της Ελλάδας.
Τον Απρίλιο του 1967, με παρέμβαση του Τζον Γκάλμπρεϊθ γλιτώνει ο Ανδρέας Παπανδρέου από τα νύχια της χούντας, με τη βοήθεια του Αμερικανού προέδρου Λίντον Τζόνσον. Αυτή η οικογενειακή γνωριμία οδήγησε και τον Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ στην Ελλάδα, για πρώτη φορά, το 2006. Είχε έρθει να στηρίξει τον Γιώργο Παπανδρέου όταν έγινε πρωθυπουργός το 2009.
Ωστόσο, η φιλία του με τον αμφιλεγόμενο Γιάνη Βαρουφάκη ήταν αυτή που υπήρξε καθοριστική στην ελληνική περιπέτειά του. Οταν τον Οκτώβριο του 2011 ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ γνωρίζει τον Βαρουφάκη, σε μια εκδήλωση στην Αθήνα, ένας ιδεολογικός κεραυνοβόλος έρωτας γεννιέται. Μια στενή συνεργασία αρχίζει.
Από τον Μάρτιο ως τον Ιούλιο του 2015, περίοδο κρίσιμων διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην κυβέρνηση Τσίπρα και τους δανειστές της, ο Αμερικανός φίλος φιλοξενείται στο διαμέρισμα του Βαρουφάκη. Το βιβλίο του αφηγείται λεπτό προς λεπτό όλες τις λεπτομέρειες για την αγορά εργασίας, τις συντάξεις, τις ιδιωτικοποιήσεις και σημειώνει την ευρωπαϊκή ξεροκεφαλιά, την οποία εξέφραζε κυρίως ο Σόιμπλε.
«Η Ελλάδα δεν είναι πια ένα περήφανο και αυτόνομο ευρωπαϊκό έθνος, αλλά θα μοιάζει πλέον με μια από τις νέες αποικίες που έχουν οι ΗΠΑ στην Καραϊβική», γράφει στο βιβλίο του. Ο Γκάλμπρεϊθ δείχνει να ευχόταν να εφαρμοστεί το Σχέδιο Β που θα εφαρμοζόταν σε ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και το οποίο ο ίδιος σχεδίασε: τι κάνεις όταν η Τράπεζα της Ελλάδας είναι ιδιωτική εταιρεία; Τι κάνεις για να διασφαλίσεις το πετρέλαιο και τα φάρμακα που χρειάζεται η χώρα; Τι κάνεις για να συντηρήσεις τις συντάξεις; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να χρησιμοποιηθούν τα ΑΤΜ των τραπεζών;
«Δουλέψαμε σε απόλυτη μυστικότητα, χρησιμοποιώντας ασφαλείς μεθόδους επικοινωνίας. Ηταν στιλ Βυζαντίου! Αν αποκαλυπτόταν αυτό το "υπουργείο πολέμου", ο Γιάνης θα έπεφτε θύμα ακόμη μεγαλύτερων επιθέσεων και κυρίως θα είχε τινάξει στον αέρα τη διαπραγμάτευση με τις Βρυξέλλες προκαλώντας τραπεζικό πανικό, τον οποίο όλοι φοβόμασταν», δηλώνει.
Ο Αμερικανός οικονομολόγος δεν είναι τρελός επαναστάτης, αλλά μάλλον πραγματιστής: «Ρόλος μου δεν ήταν να δίνω πολιτικές συμβουλές στην ελληνική κυβέρνηση. Αλλά το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα δεν αντέχεται πλέον. Ωθεί στην αποτυχία τις περισσότερες οικονομίες της νότιας Ευρώπης, όπως την Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Αλλά, επίσης, τη Γαλλία και τη Φινλανδία. Χρειάζεται ένα νέο σύστημα που θα είναι πιο ευέλικτο και θα πιλοτάρεται την κατάλληλη στιγμή από την Κεντρική Τράπεζα, με πολλά νομίσματα».
Για το τελευταίο μνημόνιο, ύψους 10 δισ. ευρώ, που δόθηκε στην Ελλάδα με αντάλλαγμα νέα σκληρά μέτρα, ο Γκάλμπρεϊθ τονίζει:
«Είναι ένα νέο κεφάλαιο, η χώρα παραδόθηκε και αυτό θα έχει ως συνέπεια τη διάλυση των επιχειρήσεων και του ιδιωτικού τομέα. Το βασικό είναι ότι οι Ελληνες δεν θα κατέχουν πια την περιουσία τους στην ίδια τους τη χώρα. Εχει κάποιος το δικαίωμα να αφαιρέσει από έναν ολόκληρο λαό ολόκληρη την περιουσία του;», αναρωτιέται.
Πέρα από τους ευρωπαϊκούς εφιάλτες, ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στις δύο κόρες του, 14 και 19 ετών, στα μαθήματά του στο Οστιν του Τέξας και στο εξοχικό του στο Βερμόντ των ΗΠΑ.
«Είμαι ένας συνηθισμένος καθηγητής», δηλώνει. «Οταν ήμουν νέος, το μεγάλο θέμα στη ζωή μας ήταν ο πόλεμος του Βιετνάμ. Ο πατέρας μου ήταν αντίθετος στον πόλεμο από το 1961. Ηταν ένας από τους ηγέτες του κινήματος και συμβούλευε τον Κένεντι πάνω στο θέμα», δηλώνει.