Έθιμο λατρευτικό, θρακιώτικο, που συνδέεται με τη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Κάθε χρόνο, εκατοντάδες επισκέπτες μαζεύονται για να συναντήσουν από κοντά τους διάσημους αναστενάρηδες, τους ανθρώπους που χορεύουν στα κάρβουνα κρατώντας τις εικόνες των Αγίων.
Τα «Αναστενάρια» λάμβαναν χώρα στη βορειοανατολική Θράκη, με επίκεντρο της εκδήλωσης τα χωριά Κωστί και Μπροντίβο.
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, οι κάτοικοι της περιοχής αυτής εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου και κυρίως στη Μακεδονία, όπου μαζί με τα άλλα έθιμά τους μετέφεραν και τα Αναστενάρια.
Οι Αναστενάρηδες προσάρμοσαν το έθιμο, που έλκει την καταγωγή του στην Αρχαιότητα, ανάλογα με τις κατά τόπους ιδιαιτερότητες.
Σε Λαγκαδά και Σέρρες
Κάθε χρόνο στη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αναβιώνει στην πόλη του Λαγκαδά για τρεις ημέρες, το έθιμο της πυροβασίας, τα Αναστενάρια.
Παράλληλα, στο νομό Σερρών οι τόποι όπου τελούνται σήμερα τα αναστενάρια είναι η Αγία Ελένη και η Κερκίνη.
Η πυροβασία ή ακαϊα αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του εθίμου που διανθίζεται από ενδιαφέρουσες μυσταγωγίες και ιεροπραξίες όπως, η τελετουργική θυσία των ζώων και η έκσταση των πιστών, με την αδιάλειπτη παρουσία της μουσικής και οργάνων.
Τελετουργικό δρώμενο
Η τελετή ξεκινά την παραμονή της εορτής των Κωνσταντίνου και Ελένης στις 20 Μαΐου. Την ημέρα αυτή γίνεται η θυσία του ζώου (Κουρμπάνι), καθώς και η μεταφορά των εικόνων (του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης) από την εκκλησία στο κονάκι του χωριού.
Εκεί τελείται η αγρυπνία αλλά και η προετοιμασία των μυστών για την οιστροπληξία, που κορυφώνεται την επομένη ημέρα. Το πρωί της 21ης Μαΐου οι αναστενάρηδες μεταφέρουν τα εικονίσματα και τα εναποθέτουν στο αγίασμα, τόπο ιερό μέσα στο άλσος. Το απόγευμα τελείται η πρώτη πυροβασία.
Όταν σχηματισθεί η θράκα ειδοποιούνται οι αναστενάρηδες και υπό τους ήχους παραδοσιακών οργάνων φτάνουν σε πομπή και αρχίζουν τον κυκλικό χορό γύρω και πάνω από τη φωτιά.
Παραμένει μυστήριο
Οι επιστήμονες εδώ και δεκαετίες προσπαθούν να δώσουν εξήγηση στο φαινόμενο των αναστενάρηδων, χωρίς όμως να έχουν καταλήξει κάπου. Τα Αναστενάρια ή η πυροβασία αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς του βουλγαρικού λαού. Το 2009 κηρύχθηκε από την UNESCO μνημείο της παγκόσμιας άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Το έθιμο αυτό είναι μοναδικό και παρ’ όλο που υπάρχει στη Βουλγαρία και στη Βόρεια Ελλάδα εδώ και αιώνες, παραμένει μυστήριο το πώς δεν καίγονται.