«Ναι μεν, αλλά…». Αυτό είναι το πνεύμα του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων που υποβλήθηκε ενώπιον της Κομισιόν, καθώς για να επιτευχθεί ο κεντρικός στόχος της επιστροφής σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και υψηλά πλεονάσματα, θα πρέπει να ξεπεράσουμε εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια, που αριθμούν σχεδόν μια… ντουζίνα.
Αν και το εν λόγω Πρόγραμμα έχει μόνο τυπική αξία, αφού η χώρα παραμένει σε Μνημόνιο άρα υπόκειται σε πολύ πιο αυστηρές- μάλλον ασφυκτικές- συστάσεις σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της Ε.Ε., αναμφίβολα προκαλεί αίσθηση ότι το ίδιο το υπουργείο Οικονομικών αναγνωρίζει τους πολλούς κινδύνους που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία ακόμα και με τις πιο αισιόδοξες παραδοχές.
Κατ’ αρχάς υπάρχουν οι… εσωτερικοί λόγοι. Οι κύριοι ενδογενείς παράγοντες αφορούν τον ρυθμό αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, τη σταθεροποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος -για την οποία όμως έχουν τεθεί οι βάσεις μετά την επιτυχία της πρόσφατης ανακεφαλαιοποίησης-, και την επιδιωκόμενη ταχεία άρση των ελέγχων κεφαλαίων, ώστε να δοθεί ώθηση στις επενδύσεις και την εγχώρια ζήτηση και να επιτραπεί η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το τρίτο τρίμηνο του 2016.
Όπως παραδέχονται οι συγγραφείς του Προγράμματος, όλοι αυτοί οι παράγοντες συνδέονται στενά με την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του νέου προγράμματος και τη συνέχιση της δημοσιονομικής προσπάθειας, προκειμένου μεταξύ άλλων να μπορέσει η Ελλάδα να συμμετάσχει στις επεκτατικές νομισματικές πολιτικές της ΕΚΤ.
Το κακό είναι ότι ακόμα κι αν όλα πάνε πρίμα, η επιτυχής εφαρμογή του νέου προγράμματος υπόκειται και σε περιορισμούς του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος που προσδιορίζονται εξωγενώς. Κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο, εξωγενείς παράγοντες κινδύνου για την ελληνική οικονομία αποτελούν:
- η αποδυναμωμένη παγκόσμια ζήτηση και η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα, τη στιγμή που η συνεχιζόμενη πτώση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου συνεχίζει να επιδρά στο επίπεδο των τιμών. Από τη μία πλευρά, η εξασθένιση της παγκόσμιας
ζήτησης, κυρίως λόγω της επιβράδυνσης της ανάπτυξης στην Κίνα και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες, έχει συνέπειες για την παγκόσμια εμπορική δραστηριότητα και το ύψος των ναύλων για μεταφορικές υπηρεσίες, με δυνητικές επιπτώσεις στο εξωτερικό ισοζύγιο και στη ναυτιλία. Από την άλλη πλευρά, η εντεινόμενη μείωση των τιμών στην ενέργεια ενδέχεται να επιβραδύνει περαιτέρω τον ρυθμό πληθωρισμού με αντίστοιχη επιβράδυνση του ρυθμού ανάκαμψης του ονομαστικού ΑΕΠ και σχετική χειροτέρευση των δεικτών του δημόσιου ελλείμματος και του δημοσίου και ιδιωτικού χρέους.
- η υψηλή μεταβλητότητα των διεθνών χρηματαγορών και η αστάθεια που παρατηρείται ακόμα στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η εκδήλωση αυτών των ενδείξεων ευπάθειας ενίσχυσαν κατά το τελευταίο διάστημα την τάση αποστροφής των επενδυτών απέναντι στον κίνδυνο. Η όξυνση της τάσης των επενδυτών προς πιο ασφαλείς επενδύσεις αν και δυνητικά θα ενίσχυε την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της, ενδεχομένως για την Ελλάδα θα σήμανε περαιτέρω μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
- οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και η προσφυγική κρίση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν κόστος για την ελληνική οικονομία διαμέσου τριών καναλιών: πρώτον, μέσω ενδεχόμενων επιπτώσεων στον τουρισμό και στις νέες επενδύσεις· δεύτερον, μέσω μίας ενδεχόμενης απόκλισης από τους δημοσιονομικούς στόχους· και τρίτον, μέσω μίας δυνητικής κλιμάκωσης της αβεβαιότητας όσον αφορά τις μεσο-μακροπρόθεσμες πολιτικές και οικονομικές προοπτικές στην ευρύτερη περιοχή. Η επιδείνωση των προοπτικών αυτών θα μπορούσε να σημάνει την πιο μεσοπρόθεσμη αναβολή επενδυτικών σχεδίων