Λίγα μέρη στον κόσμο αποκαλύπτουν τόσο έκδηλα την αγωνία μιας «παγωμένης» σύγκρουσης από ότι η 180 χιλιομέτρων ζώνη μεταξύ της διεθνώς αναγνωρισμένης Δημοκρατίας της Κύπρος και της αποσχισθείσας Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειου Κύπρου (ΤΔΒΚ).
Στη Λευκωσία, την διαιρεμένη πρωτεύουσα του νησιού, συρματοπλέγματα και σακιά διαχωρίζουν ένα μοντέρνο μπαρ από ένα εγκαταλελειμμένο βιβλιοπωλείο. Το πρώτο άνοιξε πέρυσι. Το τελευταίο έκλεισε το καλοκαίρι του 1974, όταν τα τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στο βόρειο τμήμα του νησιού, μετά από χρόνια εθνοτικής αιματοχυσίας και ένα ελληνοκυπριακό πραξικόπημα.
Βαθύτερα στην αποστρατικοποιημένη ζώνη, ένα κοπάδι πρόβατα βόσκει κατά μήκος του διαδρόμου του παλιού διεθνούς αεροδρομίου, μια «κάψουλα χρόνου» γεμάτη με σπασμένα γυαλιά και περιττώματα πουλιών των τελευταίων 40 ετών. Ένα σκουριασμένο αεροπλάνο στέκει σε κοντινή απόσταση. Η σκηνή δεν εμπνέει πολλές ελπίδες. Αλλά οι αναλυτές θεωρούν ότι τώρα μια λύση στο πρόβλημα της Κύπρου μπορεί να είναι πιο πιθανή από οποιαδήποτε άλλη στιγμή κατά την τελευταία δεκαετία. Τι έχει αλλάξει όμως;
Οι συνομιλίες για την επανένωση μεταξύ του ελληνικού νότου και του τουρκικού βορρά ξεκίνησαν σε λιγότερο από ένα χρόνο μετά την τουρκική εισβολή. Το πιο πρόσφατο χρονικό σημείο που έδειξαν ότι ίσως μπορούσαν να καρποφορήσουν ήταν τον Απρίλιο του 2004, όταν ένα σχέδιο με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, τέθηκε σε εθνικό δημοψήφισμα (οι Τουρκοκύπριοι υποστήριξαν τη συμφωνία, ενώ οι Ελληνοκύπριοι γείτονές τους το απέρριψαν με μεγάλη πλειοψηφία. Μια εβδομάδα αργότερα, η Κύπρος εισήλθε στην ΕΕ ως ένα διαιρεμένο νησί, με το βόρειο μέρος του ουσιαστικά να «παγώνει» και να αναγνωρίζεται από μία μόνο χώρα διεθνώς, την Τουρκία).
Η πρόσφατη εκλογή όμως του Μουσταφά Ακιντζί ως Πρόεδρου της ΤΔΒΚ, την άνοιξη του 2015, έδωσε νέα πνοή στην ειρηνευτική διαδικασία. Τόσο ο κ Ακιντζί, όσο και ο Ελληνοκύπριος ηγέτης, Νίκος Αναστασιάδης, υποστηρίζουν τώρα ότι μια διευθέτηση είναι εφικτή μέχρι το τέλος του έτους.
Το «Eurasia Group», μια εταιρεία συμβούλων, προβλέπει την επιτυχία των συνομιλιών στο 60%. Οι ίδιοι οι νησιώτες όμως εξακολουθούν να είναι λιγότερο αισιόδοξοι. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το 62% των Ελληνοκυπρίων υποστήριξε ότι η επανένωση δεν είναι και τόσο πιο κοντά σήμερα από οι ήταν πριν από έναν χρόνο.
Πολλά από τα κομμάτια του παζλ που απαιτούνται για την επίλυση του προβλήματος βρίσκονται ήδη στη θέση τους. Ο Ακιντζί και ο Αναστασιάδης, οι οποίοι έχουν συναντηθεί τουλάχιστον 25 φορές μέχρι σήμερα, αναφέρουν ότι η συναίνεση είναι εφικτή σε αρκετά πεδία, όπως στην διακυβέρνηση, στο ζήτημα των περιουσιών και στην εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας στον βορρά.
Η Τουρκία επίσης, η οποία έχει αρκετά προβλήματα ήδη να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό των συνόρων της, έχει υποστηρίξει δημοσίως μια συμφωνία. Χωρίς την επίλυση της διαφοράς άλλωστε με την Κύπρο, η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν μπορεί να ελπίζει στο ξεκλείδωμα των ενταξιακών συνομιλιών της χωρας της με την ΕΕ. (Ο κ Αναστασιάδης τονίζει ότι δεν πρόκειται να άρει ποτέ το βέτο του, εκτός και εάν η Τουρκία δείξει κάποια σημάδια ότι εννοεί αυτά που λέει).
Ο συνεχώς μεταβαλλόμενος περιφερειακός ενεργειακός χάρτης βοηθά επίσης την επίτευξη μιας συμφωνίας. Οι Ελληνοκύπριοι γνωρίζουν καλά ότι η επανένωση θα μπορούσε να είναι καθοριστική για την αγορά των υπεράκτιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου του νησιού, ενδεχομένως μέσω ενός ισραηλινού αγωγού προς την Τουρκία.
«Αν έχουμε μια λύση, θα είμαστε σε θέση να εκμεταλλευτούμε το φυσικό μας αέριο», δηλώνει ένας πρώην διαπραγματευτής. «Αν όχι, κανείς δεν ξέρει πώς η Τουρκία θα συμπεριφερθεί», προσθέτει η ίδια πηγή.
Ωστόσο, ο δρόμος για μια συμφωνία παραμένει «ναρκοθετημένος» με τις ανησυχίες και διαφωνίες για τα εδάφη, την κατανομή της εξουσίας και τις εγγυήσεις για την ασφάλεια των κοινοτήτων.
Στην οικονομικά καχεκτική βόρεια πλευρά, οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να καθησυχάσει τους φόβους της κοινότητας για μια «πλημμύρα» από τον ελληνοκυπριακο πληθυσμό και την υπό-εκπροσώπηση τους στα διοικητικά όργανα μιας ενωμένης νήσου.
Για να είναι δίκαιη με τον νότο, θα πρέπει επίσης να διευθετεί την επιστροφή των περιουσιών των Ελληνοκυπρίων και την αποχώρηση των 40.000 τουρκικών στρατευμάτων που σταθμεύουν στην ΤΔΒΚ.
Ένα άλλο σημαντικό εμπόδιο είναι το κόστος μιας διευθέτησης. Ακόμη και με ένα μείγμα των διορθωτικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης και της ανταλλαγής των περιουσιών (160.000 Ελληνοκύπριοι και 40.000 Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στη δεκαετία του 1970) θα κοστίσει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ.
Υπάρχει ο φόβος ότι η δυναμική υποχωρεί σιγά σιγά. Οι συνομιλίες έχουν ήδη επιβραδυνθεί ενόψει μιας κρίσιμης ψηφοφορίας της 22ης Μαΐου στο κοινοβούλιο της Δημοκρατίας της Κύπρου.
Στο βορρά την ίδια ώρα, κ Ακιντζί αντιμετωπίζει μια πιθανή υπαναχώρηση από το νεοσυσταθέν υπουργικό συμβούλιο του που απαρτίζεται από αρκετούς σκληροπυρηνικούς ενάντια στην λύση.
Επίσης, μια ολοένα και πιο απρόβλεπτη Τουρκία μπορεί ακόμα να «σαμποτάρει» ανα πάσα στιγμή τις συνομιλίες. «Όσο περισσότερο συνεχίζονται οι συνομιλίες, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να προκύψουν προβλήματα», λέει ο James Ker-Lindsay του London School of Economics.
Εντούτοις, μετά από τέσσερις δεκαετίες συζητήσεων και τόσο «μελάνι που έχει χυθεί», οι Κύπριοι έχουν κάθε λόγο να ελπίζουν για το καλύτερο, αλλα και να προετοιμάζονται για αυτό που έχουν συνηθίσει τόσα χρόνια.